|
Yorgun olunmas�na ra�men gece uykuya dalma, dald�ktan sonra uykuyu s�rd�rme,�sabah erken uyanamama�gibi uyku sorunlar� i� performans�n�n azalmas�na, depresyona, i� ba�ar�s�zl�klar�na ve trafik kazalar�na kadar pek �ok ciddi sonuca neden olabiliyor. G���s Hastal�klar� uzman� Prof. Dr. Banu Musaffa Salep�i, bu durumu ortaya ��karan �nemli sebeplerden birinin sirkadiyen ritim bozuklu�u oldu�unu s�yledi. Uyku, sa�l�kl� ya�am i�in vazge�ilmez fizyolojik bir s�re�. Ki�inin uykuya dalmas�n� ve uykudan uyanmas�n� sa�layan ise kendi biyolojik saati ve sirkadiyen ritmi. Ancak baz� ki�ilerin sa�l�kl� eri�kinlerde olmas� gereken ortalama uyku s�resi olan 7-8 saatten az ya da �ok uyuyabildi�ini s�yleyen Yeditepe �niversitesi G���s Hastal�klar� uzman� Prof. Dr. Banu M. Salep�i, a��klanamayan uykusuzluk veya uzun uyuman�n nedeninin sirkadiyen ritim bozuklu�u olabilece�ini belirtti.�Prof. Dr. Salep�i, bunun sonucunda da g�nd�z a��r� uyku hali, i� performans�nda azalma, konsantrasyon bozuklu�u, depresyon, okul ve i� ba�ar�s�nda azalma, i� ve trafik kazalar�nda art�� gibi �nemli sonu�lar�n ortaya ��kabildi�ini s�yledi. V�CUT ISISINDAN ��TAHA KADAR B�R�OK S�STEM S�RKAD�YEN R�TM� ETK�L�YOR Sirkadiyen ritmin uykuya dalma, uykudan uyanma, g�n i�inde uyan�k kalmay� etkileyen pek �ok fizyolojik sistemle ilgili oldu�unu anlatan Prof. Dr. Banu M. Salep�i, konuyla ilgili �u bilgileri verdi: "Sirkadiyen ritim, ayd�nl�k-karanl�k, v�cut �s�s�, melatonin salg�lanmas�, kandaki kortizol d�zeyi ve i�tah ile yak�ndan ili�kilidir. G�n�n kararmas� ile birlikte v�cutta g�n boyunca biriken uyku (S) maddesi ve melatonin salg�s�n�n artmas� uykuyu ba�lat�r. Uykunun ilk yar�s�ndan sonra uyku maddesi ve melatonin salg�s� azalmaya ba�lar, ayd�nl���n ortaya ��kmas� ile g�zdeki retina tabakas�nda bulunan ����� alg�layan resept�rlerin uyar�lmas� ile de sabah uyanma ger�ekle�ir. Sirkadiyen ritim 24 saat boyunca belli d�zen i�inde devam eder." S�RKAD�YEN R�T�M NEDEN BOZULUR Gece karanl�k - sabah ayd�nl�k saatleri, ki�inin kendi biyolojik saati, genetik farkl�l�klar, fiziksel aktiviteler, �al��ma saatleri, sosyal ya�am ve di�er �evresel fakt�rler gibi bir�ok unsurun bu ritmi etkiledi�ine i�aret eden Prof. Dr.�Salep�i, ki�isel nedenlere ba�l� etkenlerle ilgili �unlar� anlatt�: "Genetik farkl�l�klar nedeniyle sirkadiyen sistemin ����a verdi�i tepkilerin farkl� olmas� gecikmi� uyku-uyan�kl�k veya erken uyku-uyan�kl�k ritmine yol a�abilir. Bununla birlikte ilerleyen ya� da sirkadiyen ritim bozukluklar�n�n artmas�ndaki fakt�rlerden biridir. �leri ya�larda d�zensiz uyku-uyan�kl�k,� demans ve n�rolojik bozukluklar�n ortaya ��kmas� sirkadiyen ritimin bozulmas�nda rol oynar. G�rme �z�rl�lerin 1/3'� normal sirkadiyen ritme sahipken geri kalan 2/3'�nde 24 saatlik ritim erkene veya ge�e kayar." �ALI�MA KO�ULLARI �OK �NEML� Ki�isel etkenlerin yan� s�ra vardiyal� �al��ma ya da zor �al��ma ko�ullar� gibi �evresel fakt�rlerin de sirkadiyen ritmi bozabildi�ini s�yleyen Prof. Dr. Salep�i, "�al��ma �artlar� nedeni ile ak�am �al��an ki�ilerde sirkadiyen ritim bozularak gece uyku maddesi ve melatonin art���na ba�l� uykululuk, g�nd�z de uyan�kl�k i�in v�cudun alarmda olmas� uykusuzlu�a yol a�ar. Gece ge� saatlere kadar �al���p sabah erken kalkmak zorunda kalma gibi zor �al��ma ko�ullar� da sirkadiyen ritmin bozulmas�na yol a�ar" diye konu�tu. BATIDAN DO�UYA SEYAHAT SONRASI S�RKAD�YEN R�T�M DAHA GE� D�ZENE G�R�YOR �zellikle uzun u�ak yolculuklar� sonras�ndaki jet lag sendromunun de sirkadiyen ritmi bozdu�unu s�yleyen Prof. Dr. Salep�i, "Amerika veya Uzakdo�u gibi ciddi saat fark� olan b�lgelere seyahat edildi�inde uyku-uyan�kl�k zaman�n�n biyolojik saatle uyumu bozulur. Sirkadiyen ritmin yeniden d�zenlenmesi do�udan bat�ya seyahat edildi�inde 2-3 g�nl�k s�rede olmas�na ra�men bat�dan do�uya seyahat edildi�inde daha uzun 7-8 g�n s�rebilir" dedi. UYKUSUZLUK, DEPRESYON VE YORGUNLU�UN HEM SEBEB� HEM SONUCU Uykusuzlu�un en �nemli uyku bozukluklar�ndan biri oldu�unu hat�rlatan Prof. Dr. Salep�i, "Depresyon ba�ta olmak �zere bipolar hastal�k, anksiyete bozuklu�u gibi psikiyatrik hastal�klar�n ba�l�ca semptomu uykusuzluk oldu�u gibi uyku problemleri de yorgunluk, halsizlik ve depresyona yol a�ar. Sonu�ta uykusuzluk depresyon ve yorgunlu�un sebebi oldu�u gibi sonucu da olabilir" diye konu�tu. UYKU H�JYEN� SA�LANMALI Uykuyu d�zene sokmak i�in uyku hijyeni sa�lanmas� gerekti�ini s�yleyen Prof. Dr. Banu M. Salep�i, konuyla ilgili �nerilerini ��yle s�ralad�: "Yatmadan hemen �nce bilgisayar, telefon, tablet kullan�m�, uykuyu ba�latan melatonin salg�lanmas�n� bask�layarak uykunun gecikmesine (sirkadiyen ritm kaymas�na) yol a�ar. Bu nedenle yatmadan birka� saat �nce bu cihazlar�n kullan�m�n�n b�rak�lmas� gerekir."
5.9.2022 1 - 62565
|