|
�o�unlukla �n yarg�larla kar��lanan ya da k���msenen yaln�zl�k sorunu art�k bir halk sa�l��� sorunu olarak g�r�l�yor. �yle ki sayg�n bilimsel yay�nlardan biri olan Lancet, Temmuz ay�nda yaln�zl�k ve sosyal izolasyonu ara�t�racak �zel bir komite kurdu�unu duyurdu. Bunun sebebiyse yaln�zl���n b�y�yen bir sorun olarak beden ve ak�l sa�l���n� olumsuz etkilemesi. Bilim insanlar� sosyal ba�lardaki zay�flaman�n, kardiyovask�ler hastal�klarda art��, hipertansiyon, diyabet, bula��c� hastal�klar, bili�sel i�levlerde bozulma, depresyon ve anksiyete ile ili�kili oldu�unu s�yl�yor. Peki yaln�zl�k bir halk sa�l��� yakla��m�yla ele al�nabilir mi? Konuyu yak�nda ele almaya ba�layacak olan komitenin fikri, mevcut en iyi bilimsel kan�tlara g�re yaln�zl���n ne oldu�unu, nas�l tan�mlanabilece�ini ve onunla m�cadele etmenin ana yollar�n�n neler oldu�unu tam olarak tan�mlamak. ��nk� yaln�zl�k �znel bir deneyim ve yaln�z kalmakla ayn� �ey de�il. Yaln�zl�k hissi b�y�k �l��de k�lt�rel normlarla �ekillendiriliyor. Bu �znellik bilim insanlar�n�n kar��la�t��� en �nemli zorluklardan biri. Yaln�zl�k hissi ve yaln�z kalmak farkl� �eylerBBC News Brezilya servisinden Andr� Biernath'a konu�an, Rio Grande do Sul Katolik �niversitesi'nin Beyin Enstit�s�'nde Psikiyatrist Lucas Spanemberg, �Yaln�zl�k hissi bireysel bir deneyimdir. �zole ya�ayan pek �ok insan asl�nda kendini yaln�z hissetmez " diyor ve ekliyor: �Tam tersine, di�er bireylerle �evrili olmalar� bu insanlar�n kendilerini �evreleriyle ba�lant�l� hissettikleri anlam�na gelmez. "Yaln�zl�k, duygusal ve davran��sal sonu�lar� olan, bir sosyal gruba ait olmama, kopukluk hissidir ve bu, zihinsel ve fiziksel sa�l�k a��s�ndan bir dizi olumsuz sonu�la ili�kilidir ". Yaln�zl�k ile beden ve zihin sa�l��� aras�ndaki ili�kiyi inceleyen farkl� ara�t�rmalar var. 2010 y�l�nda Amerika Birle�ik Devletleri'ndeki (ABD) Brigham Young �niversitesi'nde yap�lan ve g��l� sosyal ili�kileri olan bireylerin, ya�ad�klar� �evreyle daha az etkile�im kuranlara k�yasla daha uzun s�re hayatta kalma olas�l�klar�n�n y�zde 50 daha fazla oldu�unu ortaya ��karm��t�. T�rkiye'de kad�nlar ve gen�ler daha yaln�z hissediyorFarkl� �al��malar yaln�zl���n uzunca bir s�re ilerleyen ya�la ili�kilendirildi�ini s�yl�yor. Buna kar��n son d�nemde bir�ok �lkeden gen�ler aras�nda yaln�zl�k hissi yayg�nla��yor. Bu �lkeler aras�nda T�rkiye de var. T�rkiye�de Aile ve Yaln�zl�k Ara�t�rmas�'n�n 2022 sonu�lar�na g�re 18-24 ya� aras�ndaki gen�lerin y�zde 40��, 55 ya� �st�ndeki ki�ilerin ise y�zde 26�s� kendini s�k�a yaln�z hissetti�ini belirtiyor. �sk�dar �niversitesi ve Metod Ara�t�rma �irketi ortakl���yla Kas�m 2022 ay� boyunca T�rkiye�nin 81 ilinde 18-70 ya� aral���nda toplam 6 bin 100 ki�i ile yap�lan �evrimi�i anket her �� kat�l�mc�dan birinin s�kl�kla yaln�z hissetti�ini bulmu�tu. Ara�t�rmaya g�re kad�nlarda s�kl�kla yaln�z hissetti�ini s�yleyenlerin oran� y�zde 40'ken, erkeklerde bu oran y�zde 26. Kad�nlarda 2019�da y�zde 20 olan yaln�zl�k hissiyat�n�n, 2022�de iki kat�na ��kt��� belirtiliyor. 2019 y�l�nda yap�lan ara�t�rmada yaln�z hissedenlerin hissetmeyenlere g�re 2,5 kat daha fazla mutsuz hissetti�i g�r�l�rken; 2022 y�l�nda bu oran 3,5 kata kadar ��kt�. Yaln�z hissetmeyenlerin y�zde 70�i hayat�ndan mutlu oldu�unu belirtirken, s�k s�k yaln�z hissedenlerin sadece y�zde 19�u mutlu oldu�unu belirtiyor. Bizi �evreleyen toplum ve d�nyan�n sorunu Peki yaln�zl�k neden son y�llarda acil bir halk sa�l��� sorunu haline geldi? BBC News Brezilya servisinden Andr� Biernath'�n al�nt�lad��� S�o Paulo �niversitesi Psikiyatri Enstit�s�'n�n Sinir Bilimleri Laboratuvar�'ndan Klinik Psikolog Dorli Kamkhagi'ye g�re, buna sebep olan �e�itli fakt�rler var. Bunlardan ilkinin pandemi s�reci oldu�unu s�yleyen Kamkhagi, "Art�k sa�l�k krizinde de�iliz ama baz� insanlar d��ar� ��kmak ya da ba�kalar�yla y�z y�ze g�r��mek istemiyor " diyor. Ba�ka bir deyi�le, koronavir�sten korunmak i�in evde kalma ihtiyac�, bir�ok insan�n ev ortam�n� art�k ayr�lmak istemedikleri bir konfor alan� olarak g�rmesine neden oldu. Lancet yazarlar� yaln�zl��� etraf�m�zdaki toplumlar�n ve d�nyan�n kurulu� bi�imiyle ilgili bir sorun olarak tan�ml�yor. Hatta baz� yazarlar bir�ok �ehrin �yaln�zla�t�r�c� ortamlar� �zerine in�a edildi�inden bile bahsediyor. Kentsel planlaman�n belirledi�i fiziksel �evrenin sosyal ba�lant� kurmay� zorla�t�rabilece�ini s�yleyen yazarlar ayr�ca bu ba�lama katk�da bulunan di�er unsurlar� da vurguluyor. Bunlar aras�nda artan sosyal kopukluk hissiyle ili�kilendirilen sosyal a�lar var. Lancet yazarlar�, �Tasarruf, yoksulluk, �rk��l�k ve yabanc� d��manl��� da e�itsizli�e ve d��lanm��l�k duygusuna neden oluyor. Kolektivizm ve aidiyet duygusuna zarar verecek �ekilde bireycili�e y�nelik toplumsal e�ilimler, yaln�zl�k duygusunun ya�anma riskini art�r�yor� diyor. Lancet'te 2018 y�l�nda payla��lan verilere g�re d�nya genelinde her �� ki�iden biri yaln�z hissediyor ve 12 ki�iden biri a��r yaln�zl�k duygusuyla ya��yor. Tedavisi m�mk�n m�? Peki yaln�zl��� tespit edip, sa�l��a zarar vermeden �nce m�dahale etmek m�mk�n m�? Klinik Psikolog Dorli Kamkhagi'ye g�re yaln�zl�k hissi ile yaln�zl�k ihtiyac� aras�ndaki fark� ay�rt etmek �nemli. Psikolog "Yaln�z kalmaya vakit ay�rmak �nemli ve sa�l�kl� " diyor ve ekliyor: "Sorun, s�rekli olarak d�nyan�n geri kalan�yla ba�lant�n�z�n kopmas� ve sosyal ili�kilerin kurallar�n� ve nas�l y�r�d���n�n unutulmaya ba�lamas�d�r ". Psikiyatrist Lucas Spanemberg olumsuz yaln�zl�k deneyimiyle ilgili olarak, �Yaln�zl�kta izolasyon art�k kitap okumak veya do�ayla temas halinde olmak gibi bir refah deneyimi sa�lamak yerine; yaln�zca evde kalmak, alkol ve uyu�turucu gibi ba��ml�l�k yapan maddeleri kullanmak ya da �iddete ba�vurmak gibi zararl� al��kanl�klarla sonu�lan�r " diyor. Psikiyatrist, yaln�zl���n genellikle ki�inin kendi sa�l���na ve g�r�n�m�ne dikkat etmemesi, �z bak�m�n� kaybetmesi ve ba�kas�yla temas kurman�n gerekli oldu�u zamanlarda rahats�zl�k hissiyle ortaya ��kt���n� ekliyor. Baz� durumlarda ki�inin kendisi bu i�aretleri anlayabilir; di�erlerinde ise yaln�z ki�inin al��kanl�klar�n� ve kay�plar�n� g�zlemleyebilecek bir aile �yesinin veya yak�n bir meslekta��n yard�m� gerekir. Sorun te�his edildikten sonra, sosyal izolasyonun kayg�, depresyon gibi daha ciddi bir hal almas�na engel olacak baz� m�dahale ve bak�mlara ba�vurmak m�mk�n. Psikiyatrist Lucas Spanemberg, "Psikolojik veya psikiyatrik bir de�erlendirme veya takip yap�lmas� gerekli olabilir " diyor. Yava� yava�, bir sa�l�k uzman�n�n yard�m�yla sosyal faaliyetleri ve toplumla ba�lar� yeniden ba�latmak m�mk�n olabiliyor. Kamkhagi, "Parkta hafif bir y�r�y��le yava� yava� ba�layabilir veya bir arkada��m�za nas�l oldu�unu sormak ve onu �zledi�imizi s�ylemek i�in bir mesaj g�nderebiliriz " diye �rnek veriyor. Lancet yazarlar�, "Bir sa�l�k �al��an�n�n yaln�zl��� hafifletmek i�in yapabilece�i belki de en yararl� katk�, hastayla anlaml� bir etkile�im kurmakt�r. Y�zeysel de olsa ba� kurmak b�y�k fark yaratabilir " diyorlar.
23.8.2023 - 75006
|