|
Uzman Klinik Psikolog Merve Tokg�z, ki�inin kendisine soraca�� "Uyku d�zenimde de�i�iklik var m�, normalden daha fazla veya az yemek yiyor muyum, g�nl�k i�lerimi yaparken zorlan�yor muyum, sindirim sorunlar� ya��yor muyum, sosyallikten ka��yor ve insanlara kar�� tahamm�ls�z hissediyor muyum" gibi sorular�n ruhsal problemlerin ipu�lar�n� ele verebilece�ini s�yledi. Psikolojik problemlerin genellikle sosyal, mesleki veya di�er �nemli faaliyetlerde g��l�klerle kendini g�sterdi�ini belirten Medical Park Bah�elievler Hastanesi'nden Uzman Klinik Psikolog Merve Tokg�z, "Yap�lan ara�t�rmalar kovid-19 pandemisi ile birlikte t�kenmi�lik, depresyon, anksiyete ve travma sonras� stres bozuklu�unun ciddi oranda art�� g�sterdi�ini g�steriyor. 2021 y�l� �ubat ay�nda yap�lan bir ankete g�re, her 5 yeti�kinden 1'i ruhsal sa�l�klar�n�n ge�en y�l i�inde k�t�le�ti�ini bildirdi" dedi. Ruh sa�l��� beden sa�l���ndan ayr� d���n�lemeyece�ini i�aret eden Tokg�z, "Ruhsal, fiziksel ve sosyal i�levsellik birbirine ba�l�d�r. D�nya Sa�l�k �rg�t�'ne g�re ruh sa�l��� bireyin kendi yeteneklerinin fark�na vard���, ya�am�n normal gerginlikleriyle ba�a ��kabildi�i, �retken ve verimli bir �ekilde �al��abildi�i ve i�inde ya�ad��� topluma katk�da bulunabildi�i bir iyilik halidir" diye konu�tu. T�KENM��L�K SENDROMUNDA ARTI� YA�ANDI Kovid-19 ile birlikte t�kenmi�lik, depresyon, anksiyete ve travma sonras� stres bozuklu�unun ciddi oranda art�� g�sterdi�ine dikkat �eken Tokg�z, �u bilgileri payla�t�: "Psikolojik problemler genellikle sosyal, mesleki veya di�er �nemli faaliyetlerde belirgin g��l�klerle kendini g�sterir. 2021 y�l�n�n �ubat ay�nda yap�lan bir ankete g�re, her 5 yeti�kinden 1'i ruhsal sa�l�klar�n�n ge�en y�l i�inde k�t�le�ti�ini bildirdi. Kaiser Aile Vakf�'na g�re, ABD'deki her 10 yeti�kinden 4'� pandemi s�ras�nda anksiyete veya depresif bozukluk belirtileri g�sterdi. Haziran 2020'de 5 bin 412 Amerikal�yla yap�lan bir ankette, yan�t verenlerin y�zde 41'i anksiyete bozuklu�u veya depresif bozukluk semptomlar�, y�zde 31'i travma semptomlar� ve stresle ili�kili bozukluk dahil olmak �zere en az bir olumsuz ruhsal veya davran��sal sa�l�k problemi bildirdi." KOVID-19 TANISI B�REYLERDE DEPRESYONU TET�KLEYEB�L�R T�rkiye'de kovid-19 tan�s� alm�� bireylerin y�zde 34.9'unun y�ksek d�zey anksiyete belirtisi g�sterirken, y�zde 42'sinin y�ksek d�zey depresyon belirtileri g�sterdi�ini s�yleyen Uzm. Klnk. Psk. Tokg�z, "Pek �ok �lkede yap�lan �al��malar depresyon ve anksiyetenin kovid-19 tan�s� alm�� bireylerde bir arada g�r�ld���n� ancak depresyonun anksiyeteye k�yasla daha y�ksek bir oranda seyretti�ine i�aret ediyor. Hollanda'daki bir ara�t�rmada ise 2020 y�l�nda g�r�len ruhsal sorun ya�ayan birey say�s�n�n bir �nceki y�la g�re y�zde 30 ila y�zde 60 art�� g�sterdi�i ifade edilmektedir" diye konu�tu. UYKU VE K�LO SORUNLARI ARTTI S�k�nt� ve stresin hayat�n bir ger�e�i oldu�unu ve bizi �a��rtan zor zamanlar�n hep olaca��n� vurgulayan Tokg�z, "Kovid-19'dan ��rendi�imiz, hi� kimsenin olumsuzluklardan tamamen korunamayaca��d�r. Ara�t�rmalar bize psikolojik dayan�kl�l���n ��renilebilir bir beceri oldu�unu g�steriyor. Bu, hayat�m�z�n geri kalan�nda zihinsel ve fiziksel sa�l���m�z� koruyabilecek ya�am boyu s�ren becerilerden biri ve hepimiz onu geli�tirmek i�in ad�mlar atabiliriz. Pandemide g�zlemlenen en �nemli de�i�ikliklerinden baz�lar� uyku d�zenlerinin bozulmas�, kilo de�i�iklikleri ve artan alkol, sigara, madde kullan�m� olmu�tur. �zellikle Z ku�a�� yeti�kinleri aras�nda (18-24 ya��ndakiler) uyku d�zensizlikleri (y�zde 31) ve kilo de�i�iklikleri (y�zde 28) en yayg�n belirtilerden ikisidir" ifadelerini kulland�. 10 SORUDA RUHSAL SA�LI�INIZI G�ZDEN GE��R�N Kendi psikolojimizi de�erlendirmemizin ve ya�ad�klar�m�z�n etkilerini fark etmememizin olduk�a �nemli oldu�unu belirten Uzm. Klnk. Psk. Tokg�z, ruhsal sa�l���m�z� g�zden ge�irmemize yard�mc� olabilecek sorular� ��yle s�ralad�: "Uyku d�zeninizde de�i�iklik var m�? Uyku ve ruhsal sa�l�k el ele gider. Ruhsal bir sa�l�k sorunu ya��yorsan�z uyku s�reniz artabilir veya tam tersi �ekilde yerini uykusuz gecelere b�rakabilir. �nsanlar�n b�y�k �o�unlu�u 7-9 saat aras� dinlenilmi� bir uykuya ihtiya� duyar. Ya��n ilerlemesi ile birlikte uyku ihtiyac� azal�r. Ara�t�rmalar, uyku yoksunlu�unun olumsuz d���nmeye yol a�abilece�ini ve sizi duygusal olarak daha savunmas�z b�rakabilece�ini g�steriyor. "Normalden daha fazla veya daha az yemek yiyor musunuz? Stres ve duygusal s�k�nt� baz� insanlar�n a��r� yemesine neden olur. Baz�lar� da i�tahlar�n� tamamen kaybeder. Biraz daha ince bir belden ho�lansan�z bile, i�tah�n�zdaki veya kilonuzdaki de�i�iklikleri g�z ard� etmeyin. "G�nl�k i�lerinizi yaparken zorlan�yor musunuz? Depresyon, kayg� gibi ruhsal problemler ki�inin g�nl�k aktivitelerini eskisi gibi yapamamas�na sebep olabilir. Okula gitmek, i�e gitmek, yemek yapmak, temizlik yapmak gibi g�revleri yerine getirmekte ola�and��� bir d���� ya�arlar. "�z bak�m becerilerinizde azalma, zorlanma veya isteksizlik var m�? Ki�inin sa�l���n�, ya�am�n� ve iyilik halini korumak i�in gerekli becerileri do�ru zamanlamayla ba�latmas� ve uygulamas� �z bak�md�r. �rne�in, du� alma, di� f�r�alama, giyinme, tra� olma, makyaj yapma, yemek yeme gibi. Ruhsal problemler, bireyin bu i�leri yerine getirmekte g��l�k ya�amas�na sebep olur. "Sindirim sorunlar� ya��yor musunuz? Stres ve kayg� mide kramplar�, bulant�, �i�kinlik, kab�zl�k ve ishal gibi mide-ba��rsak sorunlar�na yol a�abilir. Huzursuz ba��rsak sendromunuz varsa stres, sindirim rahats�zl���na neden olabilecek alevlenmeleri tetikleyebilir. �z�nt� ve de�ersizlik duygular�, motivasyon eksikli�i, i�tahs�zl�k ve kiloda de�i�iklikler depresyonun belirtileridir. Bu belirtilerin ilk ba�lad��� nokta sindirim sistemi ve biyolojik dengesizliklerdir. Depresyon ve anksiyete ya�ayan bireylerde s�kl�kla sindirim sorunlar� bulunur. "Sosyallikten ka��n�yor ve insanlara kar�� tahamm�ls�z hissediyor musunuz? �� arkada�lar�n�zla kahve molas�na ��kmak, okul ��k��� yap�lan planlara e�lik etmek, arkada� organizasyonlar�na kat�lmak zor geliyor mu? Psikolojik sorunlar, sosyal ya�amdan uzakla�man�za, kendinizi izole etmenize neden olabilir. Asl�nda ruhsal sa�l���m�z i�in m�cadele ederken izole olmaktan �ok etraf�n�zda sevildi�inizi hat�rlatacak, sizi destekleyecek sevdiklerinize ihtiyac�n�z var. "�� sesiniz s�kl�kla kat� ve negatif mi konu�uyor? Psikolojik olarak d����e ge�ti�imizde d�nyay� alg�lama bi�imimiz ve i� sesimizin konu�malar� de�i�ir. Zihnimiz daha karamsar, daha negatif, daha umutsuz bir hal al�r. �Genelde i� sesimiz ��yle konu�ur; "Ya�am anlams�z, ��imde k�t� bir his var, yeterince dikkatli olmazsam ba��ma k�t� bir �ey gelebilir, beni kimse anlam�yor, g��s�z�m, zaten ba�ar�s�z�m, mutlulu�u hak etmiyorum�" Bu gibi d���nceleriniz oluyorsa mutlaka uzman deste�i al�n. "Sebebi bulunamayan a�r�lar�n�z var m�? Ruhsal gerginlik genellikle kas gerginli�ine de yol a�ar. A�r�lar�n�z�n kayna�� psikolojik olabilir. A�r�n�n kayna�� sadece fiziksel bir hastal�k de�il, stresli ya�am olaylar�d�r. Gidilen bir�ok doktora ve yap�lan onlarca tetkik ve incelemeye ra�men a�r�ya sebep olabilecek bedensel hastal�k bulunamayan durumlarda sorunun psikolojik olabilece�i d���n�lmelidir. S�rt, mide, ba� a�r�s� ve kol-bacak a�r�lar�n�n stresin neden oldu�u hastal�klardan birka��d�r. "Dikkat ve odaklanma sorunu ya��yor musunuz? Unutkanl���n ve odaklanma problemlerinin guatrdan, B12 vitamini eksikli�ine kadar pek �ok sebebi olabilir. Bunlardan biri de psikolojik problemlerdir. �rne�in, depresyonda bir�ok beyin alanlar�nda oldu�u gibi dikkatle ilgili alanlarda da performans d���kl��� s�z konusu olur. Bunda en b�y�k etken serotonin ve norepinefrin gibi hormonlar�n seviyelerindeki azalmad�r. Ruhsal sorunlar planlama, programlama, problem ��zme, anlama, kavrama, organize olmada zorluk ya�aman�za sebep olabilir. Bu ki�iler i�te veya okulda s�k s�k dikkatsizce hatalar yapar, verilen g�revlerde dikkatini s�rd�rmekte zorlan�r, sorumluluklar�n� erteler ve kendileriyle konu�ulurken sanki dinlemiyormu� gibi g�r�n�rler. "Ya�ad���n�z olumsuzluklarla ba�a ��kmak i�in alkole, sigaraya, madde kullan�m�na veya cinsel ili�kiye y�neliyor musunuz? Bunlar sa�l�kl�, s�rd�r�lebilir ba�a ��kma mekanizmalar� de�ildir. Bu ba�a ��kma y�ntemleri k�sa s�reli�ine size iyi hissettirebilir ancak ge�icidir ve etkisi azald���nda i�ler bir kez daha alt �st olur. Bunlar uzun vadeli ��z�mler de�ildir. Sizi iyile�tirmek yerine daha fazla ��kmaza sokarlar." Uzman Klinik Psikolog Merve Tokg�z, bu belirtilerden birka�� e� zamanl� ya�an�yorsa, g�nl�k hayat� zorla�t�r�yorsa veya ba�kalar�yla ili�ki kurma yetene�inde ciddi sorunlara neden oluyorsa, bir psikiyatrist veya psikolog taraf�ndan destek al�nmas� �nerisinde bulundu.
7.10.2021 - 56861
|