Televizyon ve Bilgisayar Obez Nesli Tetikliyor

OBEZ�TEN�N KALKANI: SA�LIKLI BESLENME VE �OK HAREKET

Halk aras�nda �i�manl�k olarak bilinen obezite, enerji al�m�n�n, enerji harcanmas�n� a�t��� durumlarda ortaya ��kan a��r� ya� depolanmas�d�r. Yani buradaki fazlal�k kas, kemik ya da s�v� fazlal��� de�il, ya� dokusunun fazlal���d�r.

Medical Park Gaziosmanpa�a Hastanesi �ocuk Endokrinoloji Uzman� Do�. Dr. Teoman Ak�ay, bu durumun ortaya ��kmas�nda modern ya�am�n getirdi�i beslenme al��kanl�klar�, �zellikle basit ve rafine �ekerlerin ve fast-food diye tabir edilen besinlerin t�ketilmesi, spor aktivitelere kat�lman�n azalmas� ve teknolojik cihazlarla fazla vakit ge�irmekten kaynaklanan fizik aktivite azl���n�n �nemli bir rol oynad���n� s�yledi. Ak�ay, �ocukluk �a��nda g�r�len obezite ile ilgili detayl� bilgiler verirken, ebeveynlere de �u tavsiyelerde bulundu;

S�GARA ��EN ANNE �OCUKTAK� OBEZ�TEN�N NEDEN�

Obeziteden sorumlu etkenler a�a��daki 4 grupta incelenir:

Genetik fakt�rler: Ayn� miktarda beslenmesine ve ayn� fiziksel aktiviteleri g�stermelerine ra�men, baz� �ocuklar daha kilolu olma e�ilimindedir.

�evresel fakt�rler: Aktivite azl���, ailenin gelir durumu, TV seyretme gibi. Hatta annenin gebelikte sigara i�mesi bile �ocu�un ileri ya�larda �i�manlamas�na yol a�abilir.

Beslenme: K�lt�rel, y�resel g�dalar�n niteli�i �nemlidir.

Psikolojik fakt�rler: Aile i�i ve arkada� �evresindeki sorunlar az veya �ok yemeye katk�da bulunabilir.

��E TANI KOYMAKLA BA�LANIR

Sadece baz� rakamsal sonu�lar ile obezite tan�s� konmaz. V�cut ya��, �ocu�un boyu ve anne-baban�n tart�s� da de�erlendirilmelidir. Bu tan� koyma �l��tleri de; "boya g�re a��rl�k hesaplamas�", "v�cut kitle indeksi (VK�)", "deri k�vr�m kal�nl��� �l��m�" ve "bel-kal�a oran�"d�r. Boya g�re a��rl�k ve VK�, teknik baz� hesplamalar gerektirirken, deri k�vr�m kal�nl��� �l��m�nde �zel bir alet (kaliper) yard�m�yla v�cudun �e�itli yerlerindeki cilt alt� dokunun kal�nl��� �l��l�r ve ya�a ve cinsiyete g�re d�zenlenmi� tablolardaki normal de�erler ile kar��la�t�r�l�r. Bel/kal�a oran� hesplanmas� ise eri�kinlerde s�k kullan�lmakla birlikte �ocuklar i�in he�n�z bir standart geli�tirilmemi�tir. Ama �zellikle bel �evresinin art��� metabolik sendroma gidi�in �nemli bir �l��t�d�r.

NEDEN� �OK YEMEK VE AZ HAREKET DE��LSE?

Obezitesi oldu�u d���n�len her �ocuk, aile hekimi ya da �ocuk hastal�klar� uzman� taraf�ndan de�erlendirilmelidir. Obezite �ok b�y�k bir olas�l�kla a��r� beslenme ve fiziksel aktivite azl���na ba�l�d�r, ancak nadiren altta yatan bir hastal�k olabilir. Altta yatan bir hastal�k i�in uyar� bulgular �unlard�r:

Boy k�sal���: Obez �ocuklar genellikle ya��tlar�ndan daha uzundurlar. Ancak kemik ya�lar� da ileri oldu�undan ileri de biraz daha k�sa kalabilirler. Obeziteye ra�men, boy k�sal��� olan veya boy uzamas� h�z� yetersiz olan �ocuklar ara�t�r�lmal�d�r.

Zeka gerili�i: Mental olarak gerilik varsa, alt�ndan genetik bir rahats�zl�k ��kabilir.
Ge�irilmi� menenjit veya kafa travmas�: Bu olaylarda beyinde hipotalamus b�lgesini etkileyerek obeziteye yol a�abilir.

Guatr (tiroid bezinin b�y�mesi): Tiroid hormonun yetersiz olmas� obezite nedenidir.
Y�z�k parma��n�n k�sa olmas� ve yuvarlak y�z hatlar�: Bu durum paratiroid bezi ile ilgili bir hastal��� d���nd�rebilir.

�ok su i�me ve fazla idrara ��kma: Obezite ile birlikte g�r�lebilen bu durumlar tip 2 diyabetin (�eker hastal���) bir bulgusu olabilir.

Hipertansiyon (tansiyon y�ksekli�i): Metabolik sendrom veya Cushing sendromu gibi bir hastal��a i�aret edebilir. Bu nedenle 3 ya��ndan sonra her �ocu�un muayenesinde tansiyon �l��m� de yap�lmal�d�r.

�la�lar: �zellikle kortizon gibi ila�lar (i�ne olarak veya tablet olarak al�nan, hatta krem olarak kullan�lanlar bile) obeziteye yol a�abilir.

Boyun ve koltuk alt� b�lgesindeki derinin koyula�mas�: Akantozis nigrikans olarak adland�r�lan bu kahverengi ve kadifemsi cilt bulgusu, ins�lin direncinin (diyabetin �nc�s�) bir g�stergesidir.

OKULDA BA�ARISIZLIK VE PS�KOLOJ�K TRAVMA �LE SONU�LANIR

Obezite sorunu ya�ayan �ocuklarda bir dizi fiziksel ve psikolojik sorun ortaya ��kabilir. Bunlardan baz�lar� ��yledir;

Obez �ocuklar genellikle ergenli�e daha erken girerler. Obez �ocuk ya��tlar�na g�re uzun boylu olsa bile, ergenli�e erken girdi�inden epifiz k�k�rdaklar� daha erken kapanarak biraz daha k�sa boylu kalabilir.

�zellikle obez k�zlarda ins�lin direnci geli�erek overlerinde (yumurtal�k) kistler geli�ebilir ve ileride adet d�zensizlikleri ve a��r� t�ylenme sorunla�r� g�r�lebilir.

Karaci�erde ya�lanma ve safra ta�� olu�umu daha s�k g�r�l�r.

Obez �ocuklarda "t�kay�c� uyku-apne sendromu" (boyun ve g���s b�lgesindeki a��r� ya� birikimi solunum yollar�na bask� yapar ve uykuda soluk al�p verme bozulur) geli�ir ve uykusuz kalan �ocuklar�n okul ba�ar�s� d��er.

Kemik deformitelerinin g�r�ld��� ortopedik sorunlar geli�ebilir.

Arkada�lar� aras�nda alay konusu haline gelen obez �ocuk, psikolojik travma ya�ayabilir.
Obez �ocuklarda ileri ya�larda hipertansiyon, kalp hastal�klar� ve tip 2 �eker hastal��� daha �ok g�r�l�r.

BESLENME �EKL�N� �NCE A�LE DE���T�RMEL�

Obezitenin �nlenmesi veya tedavisinde en �nemli unsur dengeli beslenmedir. Bu nedenle sadece �ocu�un de�il t�m ailenin beslenme al��kanl�klar�n� g�zden ge�irmesi gerekir. Obezite tedavisinde en �nemli yakla��m ya�am tarz� de�i�ikli�idir. �ocu�un almas� gereken kalori, ya��na ve boyuna g�re d�zenlenmi� cetvellerden hesaplan�r ve dengeli bir diyet (%55 karbonhidrat, %30 ya�, %15 protein i�eren). haz�rlan�r B�y�me �a��nda olduklar� i�in, �ocuklar a��r� bir diyet program�na sokulmazlar ve ayn� kiloyu korumalar� bile yeterli olabilir. Obez ve obez olmayan �ocuklar d�zenli bir egzersiz program�na al�nmal�d�r. G�nl�k televizyon ve bilgisayar ba��nda ge�irilen zaman k�s�tlanmal�d�r. Glisemik indeksi (kan �ekerini y�kseltme potansiyeli) d���k besinler tercih edilmelidir. �rne�in, pirin� pilav� yerine bulgur pilav�; beyaz ekmek yerine tam tah�ll� k�y ekme�i se�ilmelidir. �ay �ekeri, kutu meyve sular�, me�rubat gibi basit �ekerlerden ka��n�lmal�d�r. �ocuklarda obezitenin tedavisinde ila� ve cerrahinin yeri �ok azd�r ve doktor taraf�ndan �nerilmedi�i takdirde, aileler b�yle bir beklenti i�ine girmemelidirler. Ama �ok ilerlemi� ve tedavi edilemeyen vakalarda cerrahi y�ntemler d���n�lebilir.

27.11.2017 - 30183