|
F�BROM�YALJ� (FM), yayg�n kas-iskelet sistemi a�r�s�, uyku bozuklu�u ve yorgunlu�un �o�u kez birlikte bulundu�u kronik bir a�r� sendromudur. Konuya ili�kin bilgilendirmede bulunan �stanbul Geli�im �niversitesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon B�l�m� ��retim G�revlisi Fizyoterapist �a��l Ert�rk, "Merkezi sinir sistemi �ocukluk �a��nda h�zla geli�ir ve ya�amda kar��la��lan �e�itli uyaranlara ve strese cevap vermek �zere ko�ulland�r�l�r.��evresel uyaranlar�n bir �e�idi ile kar��la��ld���nda, her bir uyarana cevap olarak beynin h�creleri aras�nda yeni yollar olu�ur.��rne�in, bir ebeveynin �ocu�u ile kucakla�mas� gibi keyifli bir deneyim, iki taraf i�in de beyinin bu uyaranlara ho� bir �ekilde yan�t vermesini ��reten yollar olu�turur. Benzer �ekilde korkutucu bir deneyim, korkuyla tepki veren yollar yaratacakt�r.�Uyarana cevap olarak yeni yollar yaratma s�reci, n�roplastisite olarak adland�r�l�r.�Ya�land�k�a, n�roplastisite azal�r, bu da yeni yollar geli�tirmenin ve beynimizin uyaranlara tepkilerini ayarlaman�n daha zor oldu�u anlam�na gelir" diye konu�tu. "�OCUKLAR N�ROPLAST�S�TEYE SAH�P OLMA KONUSUNDA AVANTAJA SAH�P" �ocuklar�n y�ksek derecede n�roplastisiteye sahip olma konusunda ayr� bir avantaja sahip oldu�unu belirten Fizyoterapist Ert�rk, "Bu da geli�mekte olan beyine, pozitif yollar�n olu�mas�n� sa�lamak i�in anlaml� uyaranlar�n verilmesinin �nemini vurgular. Bir �ocu�un stres tepkileri, normal, k�sa s�reli stres varl���nda, stres tepkileri destekleyici ili�kiler ve sistemler vas�tas�yla uygun aktive edilir.�Bu �ekilde, beyinde pozitif yollar geli�ir ve sinir sistemine ya�am�n normal stres fakt�rlerine nas�l uygun bir �ekilde kar��l�k verece�i konusunda e�itim verilir.�Beyin �e�itli streslerle kar��la�t�k�a, giderek artan stresli ko�ullar�n normal biyolojik tepkiler ile deneyimlenebilmesi i�in sa�l�kl� bir esneklik olu�ur" ifadelerini kulland�. "Destekleyici ili�kilerin yoklu�unda veya a��r� uzun s�redir devam eden stres�rlerin varl���nda, stres cevab� uygunsuz bir �ekilde aktive olur ve beynin ve n�rolojik sistemin geli�imini olumsuz y�nde etkileyebilir" diyerek s�zlerine devam eden Fizyoterapist Ert�rk, "Beynin korku, endi�e ve d�rt�sel tepkilerden sorumlu b�lgeleri aktif hale geldik�e, beynin bu b�lgelerini desteklemek i�in n�ral yollar geli�ir.�Daha sonra, ak�l y�r�tme, planlama ve davran��sal kontrolden sorumlu beyin b�lgeleri, korku, endi�e, panik atak ve depresyon gibi olumsuz duygulara y�nelmeye yol a�arak olumlu yollardan yoksun olabilir" a��klamas�nda bulundu. "STRES YORGUNLUK SENDROMU VE F�BROM�YALJ� OLARAK ORTAYA �IKAB�L�R" �nsan beyninin strese kar�� yan�t�n�n n�rolojik sistemi ve �e�itli endokrin bezleri ve hormonlar� etkileyen, sa�l�k �zerindeki geni� etkisini a��klayan olaylar dizisini ortaya ��kard���n� belirten Fizyoterapist Ert�rk �unlar� s�yledi: "Stres cevab�, uyaranlar� ya�ayan n�ronlar ile ba�lar, uyaranlar� mesajlara d�n��t�r�r ve bu mesajlar�, yorumlama ve yan�t i�in beynin �e�itli b�lgelerine giden yollar boyunca iletir.�Bu aktiviteler s�ras�nda, n�rotransmitterler olarak bilinen beyin kimyasallar�n�n �retimi tetiklenir.�N�rotransmitterler, beynin di�er b�lgelerine ve di�er organlara mesajlar ileten kimyasal maddelerdir.�Bu kimyasallar, daha sonra kortizol ve epinefrin gibi hormonlar �reten adrenal bezlerle ileti�im kurarlar.�Bu hormonlar, travmatik veya tehlikeli stres fakt�rlerine verilen geleneksel 'sava� ya da ka�' yan�t�ndan sorumludur.�Stres cevab� �ocukluk d�neminde aktif hale geldi�inde, yayg�n hale gelir ve yeti�kinlikte dengeyi sa�lamakta g��l�k �ekerek ki�ide �kronik yorgunluk sendromu ve fibromiyalji olarak ortaya ��kabilir." "TERAP�ST HASTA �L��K�S�NDE G�VEN �NEML�" "Halen, fibromiyalji ve kronik yorgunluk sendromu gibi kronik a�r�-yorgunluk ili�kisinin nedenleri tam bilinmemektedir" diyen Fizyoterapist Ert�rk �u noktalar�n alt�n� �izdi: "Yirmi y�ll�k ara�t�rma ge�mi�ine bak�ld���nda, bu ko�ullar� ba�latmak i�in �nemli risk fakt�rleri olarak erken �ocukluk travma unsurlar�na g��l� bir �ekilde i�aret etmi�tir.�Travmatik strese maruz kalan her �ocuk duygusal ve fiziksel sa�l�k 'felaketleri' ya�amayacak olsa da, ara�t�rmalar travmatik olaylara ve uzun s�reli strese maruz kalan �ocuklar�n i�levsel olarak zay�flat�c� somatik ko�ullara 2.7 kat daha fazla oldu�unu g�stermektedir. Bu bilgi �����nda Fibromiyalji, kronik yorgunluk sendromu, kronik a�r�, irritabl ba��rsak sendromu gibi sa�l�k sorunlar�n�n nedenleri belirlenebilir.�Bunlara ek olarak,�Bu durumlar genellikle anksiyete ve depresyon gibi psikiyatrik durumlarla birlikte bulunur. �Fonksiyonel somatik ko�ullar�n, duygusal ve psikiyatrik sorunlar�n artan prevalans� g�z �n�nde bulunduruldu�unda, bu durumlar�n geli�iminde �ocukluk deneyimlerinin etkisini g�z �n�nde bulundurmak �nemlidir. Sa�l�k merkezlerinde fibromiyalji ile bizlere ba�vuran ki�ilerin ge�mi�te ya�ad��� travmalar� �zerinde durmak, sa�l���n ve iyile�menin desteklenmesinde her zaman san�ld��� kadar kolay de�ildir ve ki�iye kar�� do�ru �ekilde yakla��lmad���nda terapist hasta ili�kisi tehlikeye d��ebilir.�Bunun i�in aradaki g�ven ili�kisi, samimiyet ve i�tenlik �ok �nemlidir." "K���Y� B�T�N�YLE ELE ALMAK GEREKL�" Fizyoterapist Ert�rk s�zlerini �u �ekilde tamamlad�: "G�n�m�zde, fizyoterapi kliniklerinde al�nan fibromiyalji vakalar�n�n tedavisinde yo�un olarak semptomatik tedaviler yap�ld��� g�r�lmektedir. Bunun sonucunda da �o�unlukla tedavinin etkisi k�sa s�reli olmaktad�r. Bu sebeple bizlere ba�vuran ki�ilere 'holistik' bakmak, ki�iyi ge�mi�ten bug�ne b�t�n�yle ele alarak t�pk� bir matematik problemi gibi ��zmeye �al��mak �ok �nemlidir. Bu, belki de ki�iyi �nemsedi�imizi hissettirerek sorulan tek bir soruyla, belki de terapist taraf�ndan daha kapsaml� olarak yap�lan beyin jimnasti�i ile sorunun k�kenine inilerek m�mk�n olmaktad�r. Sonu� olarak, ge�mi�teki travmalar�n sa�l�k �zerindeki etkisini anlamak, fibromiyalji gibi zor sa�l�k ko�ullar�n� uygun bir �ekilde tan�mlayabilmeye yard�mc� olur.�Gelecek nesilleri �ocukluk �a�� travma ve streslerin zay�flat�c� etkilerinden korumak amac�yla anlamak da �nemlidir diyorum." - �stanbul
14.11.2018 - 36545
|