Son dakika haberi | Fazla ve gereksiz ila� kullan�m, �l�mle sonu�lanabilir

Fazla ve gereksiz ila� kullan�m�, �l�mle sonu�lanabilir

�STANBUL - Son y�llarda rastgele ila� kullan�m� artarken ila�lar�n olumsuz etkile�imi ve yan etkileri risklerine kar��n uzmanlar uyar�yor. Prof. Dr. Mehmet Akif Karan, "Ya�l� hastalar, yak�nlar�n�n, kom�ular�n�n faydal� oldu�unu s�yledi�i ila�lar� kullanabiliyor. G�nde 20-30 tane ilac� kullanmakta olan hastalar�m�z var. Ortalama olarak 3'te bir ila� kullan�m�n�n uygunsuz oldu�unu g�r�yoruz. T�m bunlar maalesef ya�am s�relerinin k�salmas�na, hastan�n kayb�na kadar bir�ok olumsuz sonuca yol a�abiliyor" dedi.

Ya�l� n�fusunda artan hastal�klarla beraber kullan�lan ila� say�s�n�n art���, yan etki riskini ve ila�lar�n olumsuz etkile�im oran�n� artt�r�rken rastgele al�nan ila�lar tehlikeyi daha da b�y�t�yor. �stanbul �niversitesi- �stanbul T�p Fak�ltesi �� Hastal�klar� Ana Bilim Dal� Geriatri B�l�m� ��retim �yesi Prof. Dr. Mehmet Akif Karan ve Uzman Dr. �a�lar �zer Ayd�n da vatanda�lar� �oklu ila� kullan�m� ve rastgele al�nan ila�lar�n etkilerine kar�� uyard�. Karan ve Ayd�n, geriatri hekimlerinin �nderli�inde haz�rlanan "T�rkiye Ya�l�da Uygunsuz �la� Kullan�m Kriterleri (Turkish Inappropriate Medication Use in the Elderly; TIME Kriterleri)nin sa�l�k �al��anlar�na yol g�sterecek bir ila� kullan�m rehberi oldu�una da dikkat �ekti. Aplikasypon olarak cep telefonlar�nda kullan�labilen uygulama kapsam�nda ya�l� bireylerde kullan�lmamas� veya dikkatli kullan�lmas� gereken ila�lar� i�eren kriterler 'TIME to STOP b�l�m�nde yer al�rken, ya�l� bireylerde kullan�lmas�n�n faydal� g�r�len ila�lara ise 'TIME to START' b�l�m�nde yer veriliyor.

"Hastan�n kayb�na kadar bir�ok olumsuz sonuca yol a�abiliyor"

Fazla ila� kullan�m�n�n yarardan �ok zarar verdi�ini, vatanda�lar�n ila� kullan�rken dikkatli olmas� gerekti�ini anlatan Prof. Dr. Mehmet Akif Karan, "Ya�l� hastalar�m�z �ok daha fazla ila� kullanan bir grubu olu�turuyor. ��nk� ya�l�larda hastal�k say�s� do�al olarak daha fazla bunun yan� s�ra bilin�siz ila� kullan�m� olumsuz etkiliyor. �zellikle ya�l� hastalar, e�lerinin, yak�nlar�n�n, kom�ular�n�n akrabalar�n�n faydal� oldu�unu s�yledi�i ila�lar� kendilerinde kullanmay� tercih edebiliyor. Re�etesiz ila�lar var, bunlar� ila� yerine bile koymadan kullanabiliyor. Bir de bitkisel ila�lar var ki bunlar�n ila� oldu�unu d���nm�yor. Hepsini bir arada kulland��� zaman ila�lar�n etkile�imi sonucu birbirlerinin etkilerini artt�rmalar�, azaltmalar� s�z konusu bu yan etki potansiyelini artt�r�yor. Dolay�s�yla ya�l�l�kta ila� kullan�m�nda �ok daha dikkatli olmak gerekiyor. Ya�l� hastan�n kulland��� ila� fazlaysa bu ki�inin bir�ok s�k�nt�yla kar��la�ma ihtimalini artt�r�yor. Bir�ok ila� d��meye, ba� d�nmesine, denge bozuklu�u veya ba�ka sebeplerle d��melere yol a�abiliyor. Zihinsel, bili�sel fonksiyonlar�n bozulmas�na yol a�abiliyor. �drar ka��rma, kab�zl��a, i�tahs�zl��a yol a�abiliyor. T�m bunlar hastalar�n kendi ba��ms�z hayatlar�n� s�rd�rmesine, hastal�klar� sebebiyle hastaneye yat��lar�na, maalesef hastan�n kayb�na kadar ya�am s�relerinin k�salmas�na kadar bir�ok olumsuz sonu�lara yol a�abiliyor. Eskiden bir hekim hastas�na ila� yazarsa de�erli hekim olarak s�ylenirmi�, y�llar �ncesinin alg�s�ndan bahsediyorum. Toplumda bazen g�r�yoruz 'bana �u ilac� yaz' hekim bu ilac� yazmad� diye �zellikle hastalar�n hekimlere kar�� olumsuz davran��lar�na �z�lerek �ahit oluyoruz. Hastalar�n hekimlerine kulland�klar� t�m ila�lar� bildirmesi, re�etesiz ald��� veya kulland��� bitkisel ila�lar� mutlaka bildirmesini �zellikle tavsiye ediyorum" dedi.

"G�nde 20-30 tane ilac� kullanmakta olan hastalar�m�z var"

TIME kriterleri adl� uygulamadan bahseden ve hekimler i�in b�y�k kolayl�k oldu�una dikkat �eken Prof. Dr. Karan, "�stanbul T�p Fak�ltesi Geriatri bilim dal�ndaki arkada�lar�m�z ve Akademik Geriatri Derne�i ile beraber T�rkiye ya�l�da uygunsuz ila� kullan�m kriterleri diye bir kriter dizini haz�rlad�k. �ok say�da bilim dal�ndan sadece i� hastal�klar de�il, �rolojiden kad�n do�uma psikiyatriden n�rolojiye, fizik tedavi ve rehabilitasyona kadar ve i� hastal�klar�n�n bir�ok dallar�ndan bilim insan� kat�ld�. Burada ya�l�larda kullan�lan ve riskli olan ila�lar�n bir listesi ve gerek�eleri s�raland�. TIME kriterleri diye g�z�k�yor, hekimler i�in haz�rlad���m�z bir dizi, �u anda onu t�m ak�ll� telefonlara indirilebilecek bir uygulamas� �cretsiz olarak hizmete sunuldu. Hastalar�m�z ve hekimlerimiz i�in do�ru ila� kullanma konusunda �nemli bir yard�mc�. Uluslararas� Avrupa T�p Dergisi ile �la� ve Ya�lanma �eklinde T�rk�e isimleri olan uluslararas� bilim dergilerinde yay�nland�. Hekimin pratik ya�am� i�in de daha do�ru olarak, �ok h�zl� yapmas�n� sa�l�yor. Bir geriatri poliklini�e gelen hastalar�n ortalama olarak 4 ila 8 �e�it ila� kulland���n� g�r�yoruz. G�nde 20-30 tane ilac� kullanmakta olan hastalar�m�z var. Ortalama olarak 3'te bir ila� kullan�m�n�n uygunsuz oldu�unu g�r�yoruz. �ngiltere merkezli �ok ciddi bir �al��ma var. �ngiltere'de acile acil sorunlarla ba�vurulan hastalar�n y�zde 30 kadar�n�n ila� yan etkileri sebebiyle ba�vurdu�u g�z�k�yor. Bunlar �ok ciddi rakamlar" �eklinde konu�tu.

"Bir torba ila�la kar��m�za geliyorlar"

Rastgele ila� kullan�m�na kar�� vatanda�lar� uyaran Uzman Dr. �a�lar �zer Ayd�n, "D�nyada ve �lkemizde ya�l� pop�lasyon giderek artmakta, ya�am s�resi, giderek uzamakta. B�ylece ya�l� n�fusun artmas�yla birlikte bir�ok hastal�kla birlikte ila� kullan�m� da art�yor. Fazla ila� kullan�m�na ba�l� bir�ok yan etki de g�rebiliyoruz. Uygunsuz ila� kullan�m�na y�nelik bir kriter kullan�m� mevcut de�ildi. 2020 y�l�nda Akademik Geriatri Derne�i'nin Ak�lc� �la� �al��ma Grubu taraf�ndan uygunsuz ila� kullan�m kriterleri olu�turuldu. �lk k�sm�nda s�k�a kullan�m�n� g�rd���m�z ama asl�nda ya�l� taraf�ndan kullan�m� uygun olmayan, riskli olabilecek, kesilmesi uygun veya dikkatli, d���k dozda kullan�lmas� uygun olan ila�lara y�nelik TIME-to Stop kriterleri mevcut. �kinci k�sm�nda ise asl�nda hastam�za faydal� olabilecek, kullan�lmas� gereken ama g�z ard� edilen kullan�lmayan ila�lara ait kriterlerin yer ald��� TIME-to Start kriterleri yer almakta. �ngilizce dil se�ene�i de mevcut olup uluslararas� validasyonu da mevcut. Zaten ya�l� hastalar�n �ok say�da ila� kullan�m� hekimleri en �ok zorlayan konulardan bir tanesi. Genelde bir torba ila�la kar��m�za geliyorlar" ifadelerini kulland�.

7.4.2022 1 - 60627