Skualen nedir, nelerde bulunur? Corona vir�s�n�n �aresi skulaen zeytinde var m�? Bitkisel Skualen nedir? Skualen neye iyi gelir?

Almanya'n�n 2009 y�l�nda domuz gribi a��s� geli�tirirken benzer bir y�ntem uygulad��� ve skualen elde etmek i�in k�pekbal�klar�n� kulland��� aktar�ld�. Peki, Skualen nedir, nelerde bulunur? Corona vir�s�n�n �aresi skulaen zeytinde var m�? Bitkisel Skualen nedir? Skualen neye iyi gelir?

SKUALEN NED�R, NELERDE BULUNUR?

Bir isoprenoid bile�eni olan skualen (C30H50), karaci�er ve deride sentezlenir ve k�pek bal��� karaci�eri ile zeytinya�� en �nemli kaynaklar�ndand�r. Skualen em�lsiyonlar� a��larda adjuvan olarak, kanser ve di�er baz� hastal�klar�n tedavisinde koruyucu ve �nleyici etkileri nedeniyle, ila� ve gen ta��y�c�s� olarak �e�itli alanlarda kullan�lmaktad�r. T�rkiye'nin 2014 y�l�nda skualen �retiminde d�nya 4.s� olmas�na kar��n �lkemizden bu bile�i�in etkisi ile ilgili ara�t�rma bulunmamaktad�r. Ara�t�rmalar zeytinya�� �retiminde �n planda olan �spanya ve �talya k�kenlidir. Skualenin �zellikle kanser ve di�er hastal�klardaki koruyucu ve �nleyici etkilerine y�nelik yap�lan ara�t�rmalar antioksidan ve antit�m�r etkilerine ili�kin iki ana konudad�r. Antioksidan ara�t�rmalar aras�nda �lseratif kolit, miyokard infarkt�s�, Parkinson hastal���, ila� ve radyoterapi yan etkileri �zerinde etkinli�i bulunmaktad�r. Antit�m�r etkileri ise kolon, akci�er, meme, n�roblastom, deri k�kenli skuam�z h�creli karsinom alanlar�nda ara�t�r�lm��t�r. Bu derleme skualen hakk�nda kapsaml� bilgi sunmakta, �al��malar�n laboratuvar ve patolojik metodoloji ve sonu�lar�n� i�ermektedir. Bir�ok alanda etkinli�i hen�z ara�t�r�lmam�� olan skualenin �zellikle �nemli bir �retici olan T�rkiye i�in �nde gelen bir ara�t�rma konusu olmas� gerekti�i g�r�lmektedir.

SKUALEN NEYE �Y� GEL�R?

Skualen endojen kolesterol sentezinde yer alan 6 izopren alt �nitesinden olu�an triterpen bile�i�i olup, 2 molek�l farnezil pirofosfat�n NADPH arac�l� red�ksiyon tepkimesi ile kondanse olarak olu�ur (1). 1916'da Tsujimoto'nun k�pekbal��� karaci�erinden C30H50 form�l�ne sahip hidrokarbon bile�i�ini izole edip, "squalene" ismini verdikten sonra, skualenin farelerde sentezlenebildi�i ve fare karaci�erinde de bulundu�u saptanm��t�r (2). Skualen; vitamin A, � karoten, koenzim Q10, E vitamini, K vitaminine benzer yap�da olan isoprenoid bile�i�idir. 6 �ift ba� i�erir, g��l� radikal temizleme kapasitesine sahiptir ve deriyi lipid peroksidasyonunun zararl� etkilerinden korur (3). "Skualan" ise sebase gland sekresyonlar�nda do�al olarak bulunan, skualen'in komplet hidrojenizasyonu ile olu�an sat�re formudur ve radikal temizleme kapasitesine sahip de�ildir. Skualen k�pekbal��� karaci�eri d���nda do�ada bu�day tohumu, pirin� kabu�u, zeytinya��, palm ya��nda bulunan bir bile�iktir (4). �zellikle zeytinya�� %0,7'lik oranla skualeni y�ksek oranda i�erir (5). �nsanlarda skualen karaci�er ve deride sentezlenir, kanda VLDL ve LDL ile ta��n�r, ve sebase bezlerden y�ksek oranlarda sekrete edilir (6). Skualen em�lsiyonlar� a��larda adjuvan olarak, kanser ve di�er baz� hastal�klar�n tedavisinde protektif ve preventif etkileri nedeniyle, ila� ve gen ta��y�c�s� olarak �e�itli alanlarda kullan�lmaktad�r. Biz skualen ile ilgili bu derleme yaz�s�nda �zellikle kanser ve di�er hastal�klardaki koruyucu ve �nleyici etkileri �zerine yap�lan �al��malara odaklanaca��z. T�rkiye zeytinya�� ve bununla ba�lant�l� olarak da skualen �retiminde 2009'da 147 bin tonla 7. s�radayken, takip eden y�llarda �retimi art�rarak 2014 y�l�nda y�ll�k 180 bin tonla 4.s�raya y�kselmi�tir (7). �nemli bir noktada bulunmakla birlikte �lkemizden bu alanda hastal�klar �zerine bu bile�i�in etkisi ile ilgili ara�t�rma bulunmamaktad�r. Ara�t�rmalar zeytinya�� �retiminde �n planda olan �spanya ve �talya k�kenlidir.

Son y�llarda skualenin kanser h�crelerinde inhibisyon ve kanserden koruyucu etkisine odaklanan bir�ok in vitro ve deneysel hayvan �al��mas� bulunmaktad�r. Bu alanda yap�lm�� ara�t�rmalar kolon, deri, akci�er ile ili�kili olup t�m� deneysel ara�t�rma niteli�indedir. Aberrant kriptik fokus (ACF) APC ve RAS mutasyonlar� i�erebilen, kolon kanserli hastalar�n kolon mukozalar�nda saptanan erken preneoplastik bir lezyondur (25). Aberant kriptler �evredeki normal kriptlerden artm�� b�y�kl�kleri, h�crelerin lamina- bazal y�zleri aras�ndaki artm�� uzakl�k ve belirgin perikriptal zonlar� ile ayr�l�rlar (26). Bu �al��mada ACF'leri de�erlendirmede kullan�lan parametreler ���k mikroskobunda bu fok�slerin varl��� ve multiplitesidir. Kript multiplitesi her fokustaki kript say�s� ve bunlar�n 3, 4 veya 4'ten fazla ACF i�ermelerine g�re kategorize edilmi�tir. Azoksimetan ile ind�klenmi� kolonda aberrant kriptik fokus (ACF) deneysel hayvan modelinde %1 i�erikli skualen diyeti uygulanm�� erkek s��anlar, kontrol grubu ile kar��la�t�r�ld���nda total ACF/ kolon say�s�nda ve her odaktaki aberrant kript multiplitesinde anlaml� bir azalma saptanm��t�r (26). Smith ve ark.n�n diyetsel zeytinya�� ve skualenin farelerde akci�er t�m�rogenez �zerine etkisini ara�t�ran �al��mada, 4-(metilnitrosamino)-1-(3-piridil)-1-butanon (NNK) (103 mg/kg, i.p.) ile akci�er t�m�rogenezi ind�klenmi� ve gruplar %5'lik m�s�r ya�� (kontrol), %19.6 zeytinya�� ve %2'lik skualen ile beslenmelerine g�re kar��la�t�r�lm��t�r. Sigara spesifik nitrozaminler olan NNK (nitrosonornikotin) ve N9 sigara i�imi s�ras�nda nikotinin nitrozasyonu ile olu�urlar ve sigara ili�kili kanserlerde �nemli bir role sahip olduklar� d���n�lmektedir. NNK laboratuvar hayvanlar�nda en potent akci�er karsinojenidir (27). NNK'nin karsinogenezi ind�klenmesi i�in P450 enzimleri ile metabolik olarak aktif hale gelmesi gerekmektedir (28). NNK uygulanmas�ndan 3 hafta �nce gruplar, gruplara e�le�tirilen diyetler uygulanm�� ve NNK uygulamas�ndan 16 hafta sonra da ayn� diyetlere devam edilmi� ve b�t�n gruplarda akci�er t�m�r� geli�ti�i saptanm��t�r. Tek doz NNK (103mg/ kg) uygulan�m� sonras� kontrol grubu+ NNK uygulanan grupta akci�er t�m�r insidans� %100, t�m�r multiplitesi 16 t�m�r/ fare ve t�m�r vol�m� 1.84 mm3 olarak bulunmu�tur. Diyetsel zeytinya�� ve skualen uygulamas� t�m�r insidans� �zerine anlaml� bir etki yaratmamakla birlikte, multiplitesi ve vol�m�n� anlaml� bir �ekilde (p<0,05) azaltm��t�r. (zeytinya�� ile %46- 58, skualen ile %33-47). Bu sonu�lar zeytinya�� ve skualenin akci�er t�m�rlerinin geli�imini ve b�y�mesini azaltt���n� desteklemi�tir. Histopatolojik analizlerde skualenin akci�er hiperplazisini (%70), zeytinya�� ve skualenin akci�erde adenom formasyonunu (%34 ve %52) anlaml� bir �ekilde azaltt��� g�r�lm��t�r. Kimyasal olarak ind�klenen deri kanseri deneysel modelinde, 50 di�i farede deri t�m�r� olu�umu ind�klenmi� ve devam ettirilmi�tir. Farelerin her bir grubu mineral ya��, %5'lik skualen ve Roideks (skualen, A vitamini, E vitamini ve aloe-veradan olu�an form�lasyon) ile tedavi edilmi�lerdir. T�m�rojenik kimyasal maddenin uygulamas�ndan 13 hafta sonra t�m�r insidanslar� mineral ya��, skualen ve roideks i�in s�ras� ile %33, %27 ve %20 olarak g�zlenmi�tir. Roideks uygulanan hayvanlarda t�m�r multiplitesi skualen uygulanan gruba g�re 2.8 kat, mineral ya�� uygulanan gruba g�re ise 3 kat daha az bulunmu�tur. T�m�r regresyonunu kar��la�t�rmak amac�yla e�it t�m�r say�s�na sahip fareler 2 gruba b�l�nm�� ve bir gruba roideks di�er gruba mineral ya�� uygulanm��t�r. Roideks uygulanan grupta t�m�r say�s�nda %33.34 oran�nda gerileme izlenirken, mineral ya�� uygulanan grupta ise %3.44 oran�nda gerileme izlenmi�tir.

1.10.2020 - 48364