Sa�l��� tehdit eden mikroplastiklerin nedenleri ve zararlar� neler?

�stanbul Ayd�n �niversitesi (�A�) Afet E�itim Uygulama ve Ara�t�rma Merkezi (AFAM) Koordinat�r� Serhat Y�lmaz, okyanuslardaki mikroplastiklerin sebebinin otomobil lastikleri ve fren balatalar�n�n a��nmas� sonucunda �retilen plastik tozlar� olmas�yla ilgili �unlar� s�yledi: �"Plastik esasl� bir �r�nden kopan par�alar�n a��narak 5 milimetreden k���k bir boyuta ula�mas� ile olu�an bir s�n�fland�rma. D�nya �zerindeki otomobil ve benzeri karayolu ara�lar� say�s� d���n�ld���nde mikroplastik sorununda otomobil lastiklerinin �nemli bir etkisi oldu�u kabul edilebilir.

Ancak bug�n hayat�n her alan�nda kulland���m�z �r�nlerin b�y�k �o�unlu�u plastik i�ermektedir. �stelik son 200 y�ll�k s�re i�erisinde bu �r�nleri her ge�en g�n artarak kulland�k. Bu nedenle otomobil lastiklerini sadece �evre kirlili�ine kaynak g�stermek do�ru olmayabilir. Yani sorunu bir b�t�n olarak ele almak gerekiyor. Sorun da plastik kaynakl� �evre kirlili�i ve bu kirlili�in canl�l�k �zerindeki olumsuz etkileri. ��z�m i�in sorunu olu�turan unsurlar par�alar halinde de�erlendirilebilir ancak t�m sorunu bir par�aya y�klemek maalesef ger�ek ��z�me ula��lmas�n� engelleyecektir" �

M�KROPLAST�KLER�N ZARARLARI NELERD�R?�

Serhat Y�lmaz mikroplastiklerin zararlar�yla ilgili "Bu alanda yap�lan ara�t�rmalar bizlere denizlerdeki her seviyedeki organizmalar�n ve karada ya�ayan bir�ok organizman�n mikroplasti�e maruz kald���n� g�stermektedir. Deniz canl�lar�n�n mikroplastikleri plastik at�klar�n deniz ve okyanuslara kar��mas� sonucu besinlerle ald��� bilinmektedir. Kara canl�lar�n�n ise mikroplastiklere i�lenmi� at�k sularla, mikroplasitk i�eren g�brelerin kullan�m� ile ya da a��k havada bulunan plastiklerin bozulmas� ile maruz kald��� bilinmektedir. �stelik bu mikroplastiklerin do�ada serbest dola��m� ba�lad���nda y�zlerce y�l bu dola��m bozulmadan devam etmektedir. Bu durumda mikroplastiklerin insanlarda da g�r�lmesi ola�an bir sonu�tur.

Zararlar� a��s�ndan de�erlendirildi�inde mikroplastiklerin gerek kara gerekse de deniz canl��� a��s�ndan �e�itli riskler ta��maktad�r. Bu alanda yap�lan ara�t�rmalar mikroplasitklere organoklu pesitistler, kal�c� organik kirleticiler, hormon bozucular, toksik organik kimyasallar ve a��r metallerin tutunabilece�i g�r�lmekte ve bunlar�n tamam� bir organizma i�erisinde belirli bir doyuma ula�t���nda o organizmaya zarar verebilmektedir. Ayr�ca bu verilerle birlikte mikroplastiklerin ya�am�n her alan�nda g�r�lmesine kar��n canl�lar �zerindeki etkilerine y�nelik yeterli ara�t�rman�n bulunmamas� da ayr�ca ele al�nmas� gereken bir konu olarak g�r�lmelidir" diye konu�tu.�

M�KROPLAST�K NED�R?�

Serhat Y�lmaz "En sade tan�m� ile 5 milimetreden k���k 1 makrometreden b�y�k olan plastik par�ac�klar�na mikroplastik denilmektedir. Bu plastikler iki farkl� s�n�fta ele al�nmaktad�r. Bu s�n�fland�rmadan birincisini g�n�m�zde kozmetik, tekstil �r�nlerinde bolca kullan�lan ve 5 milimetreden k���k 1 makrometrenden b�y�k olarak �retilenler olu�turmaktad�r. �kinci s�n�fta yer alanlar ise �e�itli plastik malzemelerden koparak 5 milimetreden daha k���k boyuta kadar a��nan plastik partik�lleridir" ifadelerini kulland�.�

BU �EVRE SORUNUNU NASIL �NLEYEB�L�R�Z?�

Y�lmaz bu �evre sorununun engellenmesiyle ilgili "T�m �evre sorunlar�nda oldu�u gibi mikroplastik kaynakl� �evre sorunlar�n�n da ��z�m� benzerlik g�stermektedir. Teorik olarak yap�lacaklar i�in merkezi ve yerel y�netimlerin, medyan�n, sivil toplum kurulu�lar�n�n, �niversitelerin, �zel sekt�r�n ve� bireylerin rol ve sorumluluklar� bulunmaktad�r. Uygulamada ise sorunun ��z�m� i�in �ncelikle do�aya daha fazla mikroplasti�in kar��mas� engellenmelidir. Bunun i�in de mikroplastik i�eren �r�nlerin �retimine y�nelik k�s�tlamalar getirilmesi gerekmektedir. Di�er yandan mevcut plastiklerin imha s�re�leri de planlanmal� ve do�ada serbest kalmalar� engellenmelidir.

Bu ad�mlar i�in yasal �al��malara ihtiya� duyulacakt�r. Sorunun ��z�m�ne y�nelik at�lacak bir di�er ad�m da toplumsal bilincin art�r�lmas�d�r. Evsel at�klar�n s�n�fland�r�larak (ka��t, plastik, cam, metal, vb.) at�lmas�, belediyelerin at�k y�netimini buna g�re planlamas� ve altyap�lar�n� bu do�rultuda geli�tirmeleri gerekmektedir. T�ketim al��kanl�klar�nda plastik i�eren �r�nlerin tercih edilmemesi yine toplumsal olarak sergilenmesi gereken bir davran��t�r. Belki burada yine yasal olarak bir �al��ma ger�ekle�tirilecek �r�nlerin �zerinde ne kadar plastik i�erdi�i yaz�lmas� sa�lanabilir" dedi.�

28.7.2020 - 46955