|
D�nyada milyonlarca insan�n pandemi nedeniyle uyku problemleri ya�ad���na dikkat �eken Nor�loji Uzman� Do�. Dr. Abdullah �zkarde�, "Koronasomnia, pandemi ile ilgili uyku problemlerini ifade eden yeni bir terimdir. Pandemide artan stres ve kayg�n�n, uyku �zerinde negatif etkisi olmaktad�r. Sabahlar� fazla uyuma iste�i Koronasomnia i�areti olabilir. Covid-19 pandemisi nedeniyle haftal�k �al��ma saatleriniz azald�ysa, her sabah daha fazla uyumak isteyebilirsiniz. Gecede 7 ila 8 saatten fazla uyumak, alarm kullansan�z bile zaman�nda uyanmay� �ok daha zor hale getirebilir. A��r� uyuyanlar g�n boyunca sersemlik, sinirlilik ve dikkat eksikli�i hissedebilir" dedi. Uykunun bedenin ve beynin dinlenme s�reci oldu�una dikkat �eken �S� Medical Park Gaziosmanpa�a Hastanesi N�roloji Uzman� Do�. Dr. Abdullah �zkarde�, uyku bozukluklar� hakk�nda uyar�larda bulundu. BA�I�IKLIK S�STEM�N� ETK�LEYEB�L�R Geceleri uykuya dalamaman�n, uykunun durmadan b�l�nmesinin ya da sabah yorgun kalkman�n her insan�n hayat�n�n baz� d�nemlerinde s�k ya�ad��� sorunlar aras�nda yer ald���n�n alt�n� �izen Do�. Dr. �zkarde�, "Bir insan neredeyse �mr�n�n ��te birini uyuyarak ge�iriyor. Kalitesiz uyku, ki�inin hayat�n� olumsuz etkiliyor. Uzun s�ren uykusuzluk problemleri ise ki�ilerin ba����kl�k sistemini zay�flat�p hastal�klara a��k hale getirebiliyor" �eklinde konu�tu. REM'E GE�EM�YORSANIZ UYKU YETERS�Z KALIR Uykunun da kendi i�inde fazlar�n�n oldu�unu dile getiren Do�. Dr. �zkarde�, "Birinci ve ikinci safhalar y�zeysel uyku d�nemi; ���nc� ve d�rd�nc� safhalar ise derin uyku d�nemidir. D�rd�nc� safhadan sonra REM (Rapid Eye Movemonts) d�nemi ba�lamaktad�r. R�yalar�n y�zde 80-90'� bu evrede g�r�lmektedir. �nsan uyusa bile derin uyku d�nemine ve REM'e ge�emiyorsa uyku yetersiz kalacakt�r. E�er v�cut tam anlam�yla uyuyabiliyorsa dinlenir ve ki�i ertesi g�ne haz�r hale gelebilir. �yi ve kaliteli uyku uyuyan ki�i daha diren�li ve g��l� olmaktad�r. Uykusuzluk ya�ayan veya uyku bozuklu�u olan ki�ilerin ba����kl�k sistemleri de olumsuz etkilenebilmektedir" ifadelerini kulland�. UYKU TEST� �LE TE�H�S YAPILAB�L�R Do�. Dr. �zkarde�, uyku hastal�klar�n�n te�hisinin, iyi bir anamnez alma ve �oklu uyku testi (Polisomnografi) ile yap�ld���n� ifade etti. Uyku bozukluklar�n�n 2 �ekilde ortaya ��kt���n� s�yleyen Do�. Dr. �zkarde�, "Birincisi uykunun kendi hastal�klar�, ikincisi de di�er hastal�klar�n uykuya etkileri ile olan uyku bozukluklar�d�r" dedi. GR�BAL ENFEKS�YONLAR UYKU D�ZEN�N� BOZUYOR Do�. Dr. �zkarde�, uyku hastal�klar�n� ise ��yle s�ralad�: "�nsomni; uykuya dalamama, az uyuma veya s�k s�k uyanmalard�r. Hipersomni; a��r� uykululuk durumudur. Parasomni; uyku s�ras�nda ortaya ��kan bir tak�m bozukluklard�r." Uyku bozuklu�una yol a�an di�er hastal�klar�n i�inde a�r�lar, k�r�klar, ka��nt�lar veya a�r�ya neden olan hastal�klar�n yer ald���n� belirten Do�. Dr. �zkarde� "Depresyonda olan hastalar ya �ok ya da az uyumaktad�rlar. Bunun d���nda gribal enfeksiyonlar, pn�moni (zat�rre) gibi rahats�zl�klar uyku d�zensizli�ine neden olabilmektedir" dedi. STRES VE KAYGI �NEML� B�R ENGEL Koronasomnian�n, pandemi ile ilgili uyku problemlerini ifade eden yeni bir terim oldu�unu dile getiren Do�. Dr. �zkarde�, "Artan stres ve kayg�, uyku �zerinde etkili olabilmektedir. Koronavir�s pandemisi herkesi ayn� �ekilde etkilemiyor. Fakat pandeminin ekonomik, zihinsel ve duygusal olarak sonu�lar� �ok geni� bir toplumu etkilemi�tir ve uyku i�in �nemli engeller olu�turmu�tur" diye konu�tu. A�IRI UYKU D�KKAT EKS�KL���NE SEBEP OLAB�L�R Sosyal mesafenin, okullar�n kapanmas�n�n, karantinalar�n ve evden �al��man�n, her ya�tan ve her kesimden insan i�in normal ya�am tarzlar�nda �nemli de�i�iklikler getirdi�inin alt�n� �izen Do� Dr. �zkarde�, �u bilgileri payla�t�: "Yeni bir g�nl�k programlama yapmak veya yeni programa uyum sa�lamak zor olabilir. �zellikle do�al ���k seviyesi d���kse evde kalmak, uyku ritminin bozulmas�na neden olabilir. �u anda �al��m�yorsan�z veya Kovid-19 pandemisi nedeniyle haftal�k �al��ma saatleriniz azald�ysa, her sabah daha fazla uyumak isteyebilirsiniz. Gecede 7 ila 8 saatten fazla uyumak, alarm kullansan�z bile zaman�nda uyanmay� �ok daha zor hale getirebilir. A��r� uyuyanlar ayr�ca g�n boyunca sersemlik, sinirlilik ve dikkat eksikli�i hissedebilirler." BEL�RS�ZL�KLER TET�KLEY�C� OLAB�L�R Kovid-19 pandemisinde anksiyetenin artt���n� vurgulayan Do�. Dr. �zkarde�, "Bir�ok insan, hastalanmak veya istemeden di�er insanlara bula�t�rmak istemedi�i i�in koronavir�se yakalanmaktan korkmaktad�r. �o�u insan�n daha ya�l� veya �nceden var olan ko�ullar nedeniyle y�ksek risk gruplar�nda olan yak�n arkada�lar� veya aileleri vard�r. Bu durum sa�l�klar� ve g�venlikleri konusunda endi�elere yol a�ar. Ekonomik kayg�lar da hemen hemen herkesi etkilemektedir. Ekonomik faaliyetler durma noktas�na geldik�e ve i� kay�plar� artt�k�a gelir, tasarruf ve ge�imini sa�lamak konusunda endi�eler de artmaktad�r. �Bu pandemi hakk�nda hala �ok fazla bilinmeyen olmas� ve ya�anan belirsizlikler genellikle uykuyu b�len endi�eyi beraberinde getiriyor" ifadelerini kulland�. DEPRESYON UYKU BOZUKLUKLARINI ARTIRAB�L�R Pandemi ile ilgili belirsizliklerin yak�nlar� hasta olan veya Kovid-19'dan vefat etmi� ki�iler i�in daha da k�t� olabilece�ini, yaln�zla�ma ve depresyon duygular�n� tetikleyebilece�ini s�yleyen Do�. Dr. �zkarde�, "Keder ve depresyon evde izolasyonla daha da k�t�le�ebilir, her ikisi de �nemli uyku sorunlar�na neden olabilir. Depresyonun di�er bulgular� aktivitelere ilgi veya zevk kayb�, umutsuzluk veya de�ersizlik duygular�, i�tah kayb� veya a��r� yemeyi i�erebilir. Ara�t�rmac�lar pandemi boyunca depresyon oranlar�n�n �� kat artt���n�, uykudaki azalman�n ve alkol- t�t�n t�ketimindeki art���n ise depresyon oranlar�nda da ani art��lara yol a�t���n� bildirdi" dedi. UYKU H�JYEN� ���N BU �NER�LER G�Z ARDI ED�LMEMEL� Pandeminin, normal uyku d�zenini bozabilecek zihinsel sa�l���m�za �nemli �l��de zarar verdi�ini ve bununla m�cadele etmenin en iyi yolunun uyku hijyeni uygulamak oldu�unun alt�n� �izen Do�. Dr. �zkarde�, �u �nerilerde bulundu: "Ayn� saatte uyunup uyan�lmal�. Yatakta televizyon izlenmemeli ve telefon kullan�lmamal�. G�nd�z �ekerlemesi diye tabir edilen k�sa uykulardan uzak durulmal�, g�nd�z yatakta uyumadan zaman ge�irmenin de gece uykusuzlu�a neden oldu�u unutulmamal�. Gece ge� saatlerde a��r yemekten ka��n�lmal�. G�nl�k programlar yap�lmal�; �al��ma, ev i�i ve oyun zamanlar� belirlenmeli. Can s�k�nt�s� ve pani�e teslim olunmamal�, aile ile konu�malar yap�lmal�, bir salg�nla m�cadele edildi�i ve kurallara uyulmas� halinde salg�n�n ge�ece�i s�ylenmeli. �zellikle �ocuklar verecekleri tepkinin �iddetini ayarlamakta zorlanabilece�i i�in aile bireyleri ile kayg� i�eri�ini art�r�c� payla��mlar yapmaktan ka��n�lmal�. Evde ya�l� birey varsa onlar� incitici s�zler sarf edilmemeli, salg�n�n yaln�zca ya�l�lar� etkiledi�i gibi yanl�� ifadeler kullan�lmamal� ��nk� salg�ndan gen�ler de ciddi d�zeyde etkilenip hastanede tedavi g�rmek zorunda kalabiliyor."
11.1.2022 - 59052
|