T�m hayati fonksiyonlar�n devam�n� sa�layan ve at�k maddelerin v�cuttan uzakla�t�r�lmas�nda kilit rol oynayan su i�eri�ini korumak, ya�am� s�rd�rebilmek a��s�ndan kritik �nem ta��r. Su miktar� beyin ve b�breklerin ortak �al��mas� ile d�zenlenir.
Normal �artlar alt�nda v�cudun idrar (yakla��k 1.0-1.5 litre/g�n) yan�nda g�r�nmez kay�p olarak adland�r�lan d��k� (0.1 litre/g�n), ter (0.1 litre/g�n) ve solunum (0.3 litre/g�n) ile birlikte yakla��k olarak g�nl�k 1.5 - 2 litre s�v� kayb� vard�r. Bu s�v� kayb� fizyolojik durumlarda ve baz� hastal�klar ile birlikte belirgin olarak art�� g�sterebilir.
Bunlar�n ba��nda hava s�cakl���nda art��a ba�l� olarak terleme ve solunumla kay�plar ve egzersiz gibi do�al durumlar ile g�ne� yan�klar�, ishal veya ate�li hastal�klar gibi ola�and��� durumlar gelir.
Su kayb� geli�ti�inde v�cut tuz yo�unlu�u artar ve beyindeki susama merkezi tetiklenir. Olu�an susama hissi sonucu su/s�v� i�eriz ve v�cut s�v�m�zdaki eksi�i tamamlar�z. G�nl�k s�v� ihtiyac� ki�iye ve ortama ba�l� olarak de�i�iklik g�stermesine ra�men kabaca ki�inin a��rl���ndan kilo ba��na 30 cc olarak hesaplanabilir.
Bu s�v� ihtiyac�n�n yar�s� g�dalardan sa�lan�rken yar�s�n�n da i�ilmesi gerekir. �zellikle s�cakl���n 30 derece'nin �zerine ��kt��� durumlarda her 2 derece art�� i�in g�nl�k su t�ketimimize 2 bardak eklememiz gerekmektedir.
Dehidratasyon nedir? Hangi belirtilerle kendini g�sterir? Nas�l korunabiliriz?
V�cutta olu�an su eksi�ini tamamlamad���m�z veya tamamlayamad���m�z durumlarda 'kururuz'. Dehidratasyon olarak adland�r�lan bu durum en basit hali ile susama ve huzursuzluk hissi, i�tahta azalma ve ciltte kuruma ile kendini g�sterirken s�v� kayb� ilerledik�e idrar miktar�nda azalma ve renginde koyula�ma, a��zda kuruluk, a��klanamaz yorgunluk ve performans kayb�, ba� a�r�s�, aya�a h�zl� kalk�ld���nda ba� d�nmesi ve keyifsizlik ba� g�sterir.
S�v� a���� buna ra�men tamamlanmazsa ve %5-6'lara ula��rsa ki�ide uykuya e�ilim, bulant� ve bacaklarda kar�ncalanma ba�lar ve s�v� kayb� %10'lara ula�t���nda kaslarda istemsiz kas�lmalar, g�r��te bozulma ger�ekle�ir. %15'in �zerinde s�v� kay�plar� hayat ile ba�da�maz.
Dehidratasyon, hastan�n susama hissinin olmamas�, susad��� halde suya ula�amamas�, yeterli h�z veya miktarda i�ememesi veya su emilim ve at�l�m�n� bozan hastal�klar sonucu geli�ir.
Susama hissinin olmamas� en abart�l� hali ile komada veya zihin fonksiyonlar� azalm�� hastalar�nda g�r�l�rken �ok daha s�k rastlanan �ekli ya�l�larda g�r�len �eklidir. �zellikle ya�l�larda susama hissi olduk�a azalabilece�inden bu grubun s�v� al�m� susuzluk duymasalar bile d�zenli olarak desteklenmelidir. Kabaca bu gruptaki ki�ilerin yakla��k 3 ila 5 saatte bir tuvalete gitme ihtiya�lar�n�n do�mas� ve idrar renklerinin �effaf veya a��k sar� renkte olmas� gerekmektedir.
Oru�, kurakl�k veya tecrit gibi durumlarda ki�i susamas�na ra�men suya eri�imi yoktur. Bu gibi durumlarda su a����n� gidermek m�mk�n olmayaca��ndan temel ama� kayb�n en aza indirilmesi olmal�d�r. Bunun i�in bu d�nemde a��r fiziksel aktiviteden ka��nmak, v�cut �s�s�n� d���k tutacak serin ve nemli ortamlarda bulunmak, hafif giysileri tercih etmek ak�lc� olacakt�r.
�ok s�cak havalarda egzersiz ve ishal gibi baz� durumlarda ise ki�inin su al�m�ndan daha h�zl� olarak su ve daha �nemli olarak tuz kayb� geli�ir. Bu gibi durumlarda ki�inin daha susuzluk hissi olu�madan su ve elektrolit (madensuyu veya izotonik �ekersiz egzersiz s�v�lar� ile) al�m�na ba�lamas� hayati �nem kazan�r.
Dehidratasyon b�brek a��s�ndan ne riskler i�erir? Kal�c� hasar verebilir mi? Tedavisi nedir?
Hafif d�zeyde olan dehidratasyon hi�bir organda kal�c� hasara yol a�maz ancak altta yatan bir kronik b�brek yetmezli�inin bulgu vermesine neden olabilir. Hafif d�zeyde olan dehidratasyonun tedavisinde a��z yoluyla al�nan s�v� ve elektrolitlerle eksikli�in giderilmesi yeterli olmaktad�r.
Daha a��r dehidratasyonda ise a��zdan s�v� al�m� yeterli olmayabilir ve ki�inin bir sa�l�k kurulu�unda yatarak damardan s�v� tedavisi g�rmesi gerekebilir. A��r dehidratasyon vakalar�nda esas sorun b�rek fonksiyonlar� ile ilgilidir. Akut b�brek yetmezli�i geli�en hastalarda t�m destek tedavilerinin yan�nda v�cuttan at�klar�n uzakla�t�r�lmas� i�in k�sa s�reli diyaliz ihtiyac� do�abilir.
Bu ki�ilerde zaman�nda ve yeterli tedavi ile b�breklerin tekrar d�zg�n �al��malar�n� sa�layacak s�v� ve kan bas�nc� sa�lanamazsa geli�en akut b�brek yetmezli�i kronikle�ir ve hasta hayat� boyunca diyaliz hastas� olabilir.
Ramazan'da oru� tutacak ki�iler i�in �nerileriniz var m�?
Ramazan'�n �ok s�cak yaz g�nlerine isabet etti�i bu sene su dengesinin korunmas� oru� tutanlar a��s�ndan b�y�k �nem ta��makta. Her ki�i yukar�da belirtti�imiz form�l� kullanarak g�nl�k s�v� ihtiyac�n� kabaca belirlemeli ve bu miktar� tek seferde de�il, iftar ile sahur aras�na b�lerek almal�d�r. ��ilecek s�v� se�ilirken gazl� ve �ekerli i�eceklerden uzak durulmas� ve daha �ok su, taze meyve suyu ve madensuyu t�ketilmesi do�ru olacakt�r.
Bunun yan�nda daha �nce bahsetti�imiz gibi ald���m�z s�v�n�n �nemli bir k�sm� da yedi�imiz kat� g�dalardan geldi�inden bu d�nemde a��r� tuzlu ve k�zartma g�dalardan uzak durarak daha �ok meyve ve sebze t�ketmemiz gerekmekte. G�n i�inde ise s�v� kayb�m�z� en aza indirmek i�in hafif giysiler giymeli, serin ve nemli ortamlarda bulunmal� ve fiziksel aktiviteden ka��nmal�y�z.
11.8.2010 - 1836
|