|
Do�um sonras� depresyonun bulgular�n�, do�um sonras�ndaki ilk g�nlerde s�kl�kla g�r�len “Postpartum Blues ya da Lohusal�k H�zn�” nden ay�rt edilmesi g�� olabilir. Postpartum Blues yeni do�um yapm�� annelerin %50-70‘nde g�r�len normal s�n�rda olan bir �z�nt� veya endi�e hali, kolay ve s�k a�lama, en yak�nlar�na s�k�ca ba��ml�l�k tablosu �eklinde ortaya ��kar. Bu durum genellikle en fazla on g�n s�rer ve belirtiler kendili�inden yak�nlar�n sosyal deste�i ve ilgisiyle kaybolur.
Lohusal�k H�zn�’ne sebepleri; kad�nda do�umla birlikte ani geli�en hormonal de�i�iklikler, do�um s�reciyle ve bebekle ilgili endi�eler ve annelik rol�n�n kad�na getirdi�i sorumluluklar�n fark�ndal��� say�labilir. Daha nadir olarak on do�um yapan kad�ndan birinde daha �iddetli bir depresyon tablosu geli�ebilir. Do�um sonras� depresyon genellikle daha ge� 2.-8.haftalar aras� ba�lar ve en �ok 1 y�l kadar s�rer.
Tedavi g�rmeyen kad�nlarda 3 ay ile 1 y�l aras�nda kendili�inden d�zelebilir. Annenin bebe�ine kar�� ilgisizli�i veya hostil duygular� �n plandad�r. Anne bebe�ine zarar vermeye kalk��abilir. Rahats�zl���n en �z�c� taraf� bu rahats�zl�kta hastalar�n %4’�nde rastlanabilen bebe�ini �ld�rme (enfantisid veya filisid) davran���d�r. Bu sebeple hastal�k ki�inin �evresince �nemsenmeli ve dikkatli olunmal�d�r.
A��r depresif belirtiler yan�nda intihar d���nceleri ya da giri�imleri g�r�lebilir. Do�um sonras�nda ortaya ��kan a��r bir depresyon, kad�n�n ileriki ya�am�n� da etkileyecek Bipolar Bozukluk-Manik Depresif Hastal���n ilk ata�� da olabilir.
Bu nedenle PPD ge�iren kad�nlar psikiyatri uzman� taraf�ndan uzun s�reli olarak izlenmelidir. Baz� risk etmenlerini ta��yan kad�nlarda do�um sonras� depresyonun daha s�k g�r�ld��� bilinmektedir. Bu risk etmenleri kad�n�n ya da e�inin i�sizli�i,sosyal deste�in yetersiz olmas� evlilik sorunlar�, beklenmedik ya�amsal olaylar(�l�m,ayr�l�k gibi), planmam�� gebelikler, multiparite,daha �nceki gebeliklerde depresyon ge�irilmesi, y�ksek riskli gebelik ya�am�� olmas�, kay�pla sonlanan gebelik ve do�um deneyimleri, erken anne-bebek ayr�l��� ve bebe�in bak�m� ile ilgili duyulan kayg�lard�r.
Bir ya da daha fazla risk etkeni ta��yan kad�nlar�n do�um sonras� depresyon i�in taranmas� �nerilmektedir. Tarama i�in en s�k kullan�lan y�ntem Edinburgh Postpartum Depresyon Skalas�d�r.
(Biyolojik fakt�rler, gerek genetik gerekse hormonal yeni do�um yapm�� olan kad�n�n anksiyete e�i�inin d��mesine,g�nl�k stres yaratan durumlarla daha zor ba� etmesine sebep olmaktad�r.
Genetik etkenlerin �st�nde durulmas�n�n sebebi pstpartum depresyon geli�en kad�nlar�n birinci derece akrabalar�nda miza� bozuklu�u oran�n�n normal populasyona g�re daha y�ksek olmas�d�r. Hormonal sebepler incelendi�inde ,baz� veriler �strojen hormonunun rol� oldu�unu d���nd�rse de yap�lan ara�t�rmalar bunu desteklememi�tir
Gebelik boyunca y�ksek olan �strojen d�zeylerinin do�umla birlikte ani d��mesinin postpartum depresyon ile ilgili olmad��� g�r�lm��t�r. Kortizol d�zeyinin etkisini de�erlendiren ar�t�rmalarda da anlaml� bir sonu� ��kmam��t�r.Baz� ara�t�rmac�lar, do�um sonras� ge�ici tiroid disfonksiyonunu PPD ile ili�kilendirmi�lerdir.Depresif mizac�n tiroid bozuklu�u ile ilgili olabilece�i d���n�lmektedir. )
PPD ele al�nd���nda anne s�t� ile beslemenin olumlu ve olumsuz etkileri olabilmektedir. Anne s�t� veren kad�nlar,kendilerine ay�racak zamanlar�n�n �ok az olu�u, emzirme nedeniyle uykusuz kalmalar�, ila� kullanmalar� gerekti�inde bebe�e zarar� olacak endi�esi duymalar� gibi nedenlerle kolayl�kla negatif duygudurumuna girebilirler.
Bunun yan�nda anne s�t�n�n h�zla kesilmesinin baz� hormonal de�i�iklikler yoluyla depresif belirtileri daha da k�t�le�tirdi�i d���n�lmektedir. Misri ve Ark.'n�n yapt��� bir �al��mada PPD’u olan ve anne s�t� kesilen 51 kad�ndan, %83'�nde depresyonun anne s�t�n�n kesilmesinden sonra ba�lad���n�, 17'sinde ise depresyona ba�l� olarak anne s�t�n�n kesildi�i, ayr�ca depresyonun a��rl���n�n anne s�t� ile besleme s�resini anlaml� olarak etkilemedi�i g�sterilmi�tir.
Do�um sonras� depresyon s�k g�r�lmesine kar��n �o�u kez tan� konulamamaktad�r.Bu durumun ba�l�ca nedenleri kad�n�n negatif duygular� nedeniyle kendini yaln�z hissetmesi veya utanmas�,rutin kontrol i�in �a�r�ld��� do�um sonras� 6.haftaya kadar doktorla g�r��me olana�� bulamam�� ya da hangi b�l�me ba�vuraca��n� bilememi� olmas� ,yeni do�an bebe�in verdi�i heyecanla yak�nmalar�n� dile getirememesi olabilir.Ayr�ca �evrenin ilgisinin daha �ok yeni do�an bebek �zerinde olu�u sebesibiyle PPD atlanabilir.
�lkemizde PPD ile ilgili yap�lan �al��malar olduk�a yetersizdir. �ok merkezli ve b�y�k say�da gebenin do�um sonras� takibi ile yap�lacak �al��malar ile T�rk toplumuna �zg� risk fakt�rleri daha net saptanabilir. Sa�l�k �al��anlar� ,anne ve bebek i�in ciddi tehdit olu�turan bu hastal��a kar�� daha duyarl� olmal� ve uygun m�dahale zaman�nda yap�lmal�d�r. PPD’nun e�er hafif veya orta �iddette ise annenin emzirmeyi b�rakmas� �nerilir ve antidepresan tedavi ba�lan�r.
Hasta yak�n takibe al�n�r ve ayr�ca hastan�n e�iyle de g�r��me yap�larak durumu hakk�nda bilgi verilir. Destekleyici terapi uygulan�r. Tablonun �iddetli oldu�u baz� durumlarda psikiyatrik hospitalizasyon d���n�lebilir.Depresyon �ok �iddetli ise elektro�ok tedvisi d���n�lebilir. E�er PPD erken d�nemde ve yeterince tedavi edilmezse, y�llarca s�rebilen tedavisi zor bir hale d�n��ebilir.
Amerikan Hastanesi
Psikiyatri B�l�m�
Dr. G�l�in Ar� Sar�lgan
29.7.2010 - 1667
|