�fkenizi Kontrol Edemiyor musunuz?

�fkenin Boyutlar� Nelerdir?

• Ki�i �fke uyand�ran bir durum kar��s�nda a�a��daki boyutlarda de�i�im ya�ar.


• �fke uyand�ran durum kar��s�ndaki ki�inin inan� sistemi (Haks�zl��a u�rad���na inanmak, engellendi�ini d���nmek vs.)


• �fke uyand�ran durum kar��s�nda olu�an d���ncenin yorumlanmas� sonucunda ortaya ��kan hareketler (ba��rmak, sald�rganl�k, a�lamak vs.)


• �fke uyand�ran durumun yorumlanmas� s�ras�nda ya�anan fizyolojik belirtiler (kalp at��lar�n�n h�zlanmas�, k�zarma, ate� basmas� vs.)


• �fke uyand�ran durumun yol a�t��� duygulan�m (�z�nt�, k�zg�nl�k, isteksizlik, hayalk�r�kl��� vs.)


• �fkeyi �evreyle payla�ma �ekli (s�zl� veya s�zs�z ileti�im �ekilleri)

�fke Ne Tip Sorunlara Yol A�abilir?

Kontrol alt�na al�namayan veya ba�a��k�lmay�p bast�r�lan �fkenin (�fkenin bast�r�lmas�/i�e at�lmas� �fkeyle ba�a ��kmak de�ildir) yol a�abilece�i sorunlar �u ba�l�klar alt�nda toplanabilir:

Fizyolojik Problemler: Y�ksek tansiyon, kalp-damar hastal�klar�, ba� a�r�s�, kas a�r�lar�, nefes darl���, kan �ekeri problemleri, gastrointestinal (mide - ba��rsak) problemleri, dermatolojik (cilt hastal�klar�) problemleri, duygulan�m bozukluklar� (depresyon gibi) vs.

Zihinsel Problemler: Performans d���kl���, uyku kalitesizli�i, konsantrasyon g��l��� vs.

Davran��sal Problemler: Ba��ml�l�klar (Alkol, sigara ve madde gibi), yeme al��kanl�klar�yla ilgi problemler (a��r� yeme veya i�tah kesilmesi gibi) vs.

�li�kisel Problemler: Ki�inin �evresiyle ya�ayaca�� sorunlar (Kavga hali, k�sk�nl�kler vs.)

�fkeyle Ba�a ��kma Yollar�

�fkeyle ba�etmenin bir tek do�ru yolu yoktur. Ki�inin kendi ki�ili�ine, hayat tarz�na ve i�inde bulundu�u duruma en uygun y�ntemi se�mesi gerekir.

�fke kontrol� 3 ana ba�l�k alt�na toplanabilir:

1) �fkenin yaratt��� fiziksel belirtilerin kontrol�: �fke v�cuda fiziksel gerginlik olarak yans�r. Bu gerginli�i azaltmak i�in ki�i do�ru nefes almal�d�r. Gerginli�i ge�irecek nefes diyafram nefesi denilen nefes ald�nd���nda ki�inin karn�n �i�mesine yol a�an (g�g�s�n�n de�il) nefestir. �st �ste al�nacak diyafram nefesi ki�inin �fkesi sonucu ya�ad��� fiziksel gerginli�i azaltacakt�r. Nefes egzersizi s�ras�nda ki�inin m�mk�nse olay yerini de�i�tirmesi de ki�inin fiziksel ve hatta ruhsal gerginli�ini azaltacakt�r. Ki�i ayr�ca bir uzman yard�m�yla ��renebilece�i bedenindeki temel kas gruplar�n�n rahatlamas�n� sa�layacak sistematik relaksasyon (gev�eme) tekni�ini de kullanabilir.

2) �fke yaratan olay�n yorumlanmas� ve o olay hakk�ndaki d���ncenin kontrol�: �fkenin sonucu ortay ��kan k�zg�nl�k, isyan gibi duygular asl�nda ki�inin ya�ad��� �fke yaratan olay kar��s�nda yapt��� yorumlar ve d���nce sistemiyle ili�kilidir. Herkes ayn� olay kar��s�nda ayn� d���ncelere sahip olmad���ndan ayn� tepkileri vermez ve ayn� duygulan�mlar� ya�amaz.

Ki�inin bu tip durumlarda ortaya ��kartt��� d���nce kal�plar�n� fark etmesi, bunlar�n �arp�t�lm�� olup olmad���n� de�erlendirip, �arp�t�lm�� olanlar�n�n yerine ger�ek�i olanlar� koymas� ki�inin �fkesiyle ba�a ��kmas�nda �ok �nemli bir ad�md�r. Ancak d���nce kal�plar�n�n fark edilip, de�i�tirilmesi san�ld���ndan zor olabilece�inden bunun bir uzman yard�m�yla yap�lmas� tavsiye edilir.

3) �fke yaratan durum kar��s�nda ki�inin verece�i tepkinin kontrol� ve �evreyle olan ileti�imi: Ki�i �fkenin yaratt��� fiziksel belirtileri kontrol alt�na ald���, �fkeyi yaratan d���nce sistemini fark etti�i halde yine de kendini haz etmedi�i bir durumda bulabilir. B�yle bir olayda ki�inin bunu �evresine aktar�m �ekli de �fke kontrol�n�n �nemli bir par�as�d�r.

Ki�inin kendini ifade etmesi s�ras�nda (s�zl� veya s�zs�z) sald�rganl�k yerine at�lganl��� (giri�kenlik) se�mesi, bunun i�in de �nce durup m�mk�n oldu�unca yarg�s�z olarak dinlemeye �al��mas� �nerilebilir. Zaten e�er ki�i kendi d���nce kal�plar�n� yeterince iyi irdelmi�se yarg�lama ve tarafl� bakma �zelli�ini m�mk�n oldu�unca kontrol alt�na alm�� olacakt�r. Bu hal ise y�k�c� ikili ili�kilerdense yap�c� olanlara d�n��ecektir.

Ki�i bunlara ek olarak hayat�ndaki g�nl�k stresi de kontrol alt�na almay� sa�layan �e�itli u�ra�lara y�nelerek �fkesini azaltabilir. Bunun i�in spor yapabilir. Hobilerini devreye sokabilir. Olayla ilgili mizahi bir y�n bulup, dalga ge�erek olay�n ehemmiyetini azaltabilir.

31.10.2010 - 2866