|
Kahramanmara� merkezli ve 10 ili etkileyen depremin travmatik etkiler olu�turdu�unu belirten Psikiyatri Uzman� Prof. Dr. Nesrin Dilbaz, depremzedelerin ruhsal durumlar�n�n mutlaka ele al�nmas� gerekti�inin alt�n� �izdi. Hastaneden yap�lan a��klamada g�r��lerine yer verilen �sk�dar �niversitesi NP�STANBUL Hastanesi Psikiyatri Uzman� Dilbaz, deprem sonras� ortaya ��kan travmalar ve ba� etme y�ntemlerine ili�kin de�erlendirmede bulundu. Deprem gibi b�y�k afetlerde en fazla kaybedilen duygunun g�ven oldu�unu kaydeden Dilbaz, "�nsan olarak g�ven duygumuzu kaybettik. Depremzedeler �iddetli bir �ekilde deh�et, korku ve panik duygusu ya�ad�. Bu birinci grup. �kinci grup olarak kendilerine bir �ey olmasa da yak�nlar�n� kaybetmi�, �ok ciddi kay�plar� olan bir grubumuz var. Bunlar art�k yas i�indeler. Baz�lar� daha hen�z cenazelerine ula�amad�lar, naa�lar�n� alamad�lar. Ayn� �ekilde bir kay�p duygusu ile birlikte umutsuzluk ve �aresizlik ya��yorlar." ifadelerini kulland�. "Ruh sa�l���n� �ok �nemsememiz gerekiyor" Dilbaz, i�erisinde bulunulan d�nemde depremzedelerin ruhsal durumlar�n�n ele al�nmas� gerekti�ini ifade ederek, "Psikososyal m�dahalelerimiz �ok �nemli ��nk� �ok ciddi bir grubumuz var. Depremin etkiledi�i 12,5 milyon ki�iden bahsediliyor, bir de bu say�ya onlar�n yak�nlar�n�n etkilendi�ini d���n�n. �u an i�in acil t�p, ortopedi, genel cerrahi, b�t�n illerdeki doktorlar�m�z �ok b�y�k bir emekle �al���yorlar. Biz burada enkaz� g�r�yoruz ama arkada ciddi kahramanlar�m�z var ve bizim ruh sa�l���n� �ok �nemsememiz gerekiyor. �ocuklar�m�z, gen�lerimiz ve insanlar�m�z yerlerini kaybettiler. Bunlar�n ruhsal sonu�lar� �ok a��r olabilir, insanlar bir anlamda kimliklerini kaybettiler." de�erlendirmesinde bulundu. Depremin ruhsal etkilerinin bir s�re sonra ortaya ��kaca��n� ifade eden Dilbaz, "Hepimiz yaraland�k. Umar�m herkes atlatabilecek, b�t�n hepimizin �u anda umdu�u bu ama bu ne kadar s�re alacak? Ben buna yaralanma diyorum. Hepimiz yaraland�k, yaralar�m�z kapanacak ama izleri kalacak. O yaralar�n izlerine bakt�k�a asl�nda hepimizin gelece�imizi biraz daha g�vence alt�nda almam�z gerekiyor, onu g�rmemiz gerekli." dedi. Yas d�neminin mutlaka ya�anmas� gerekti�ini ifade eden Dilbaz, "10 ya� �zerindeki �ocuklar�n cenazeye kat�lmas�n� �neriyoruz ki ger�ekleri g�rebilsin. Ama sevdikleri ve g�vende hissettikleri ile beraber olacaklar. O t�renler bizim k�lt�r�m�z ve geleneklerimiz. Bununla atlatabiliriz. Bizim yas�m�z� bize ait �ekilde ya�amam�z gerekiyor. Mevlidimizin okunmas�, 7 duam�z, 40'�m�z 51'imiz� Bir arada dayan��mam�z�n sa�lanmas� ve ger�ekten kaybetti�imiz yak�nlar�m�z� t�rensel olarak yerlerine yerle�tirdi�imizden emin olmam�z laz�m ki �ld�klerini kabul edebilelim, yaslar�n� tutabilelim, bununla ba� edebilelim." tavsiyesinde bulundu. "Yeniden ya�ant�lama ya da ka��nma ortaya ��k�yor" Dilbaz, depremden sonra insanlarda iki duygu olu�tu�unu belirterek, "Birincisi yeniden ya�ant�lama denilen durum yani o travmay� yeniden zihinlerinde ya�atmaya ba�l�yorlar. R�ya g�rerek ya da ka��nma ba�l�yor. Ka��nma demek ya�amdan ka�maya ba�l�yorlar. 'Banyoda yakalan�rsam ve enkaz alt�nda kal�rsam' ya da 'O vaziyette bulunursam yani bir �ekilde ��plak vaziyette �l�rsem' diye banyoya girmiyorlar. Evlerin i�ine girmiyorlar, hi�bir �ey alm�yorlar, ka��nma davran��� b�yle bir �ey." bilgisini verdi. Deprem felaketinin �ok geni� bir alanda 10 ilde ya�anmas�n�n, travman�n en b�y�k taraf� oldu�unu belirten Dilbaz, "Depremle ayn� anda yard�m ula�mad� ve bu g�ven duygusunu sarst�. �nsanlar�n g�ven duygusunun sars�lmas� �fke demektir. Toplumsal bir �fke var. Bizim �ok empatik davranmam�z gerekiyor. Asl�nda bu korkunun �fkesi. �nsanlar, korktuklar� i�in �fkeleniyorlar. Bizim burada anlay��l� olmam�z ve empatik yakla�mam�z, bizim onlara �fke ve k�zg�nl�k g�stermememiz gerekiyor. Kabullenmemiz ve sevgi ile kar��lamam�z gerekli. ��nk� �u anda ger�ekten �ok ciddi bir travmalar� var." ifadelerini kulland�. "Psikososyal m�dahaleler mutlaka yap�lmal�" �zellikle birka� ay sonra, bir�ok �ey yerle�tikten sonra sadece Travma Sonras� Stres Bozuklu�u de�il, psikiyatri literat�r�ndeki t�m hastal�klar�n g�r�lmeye ba�lanaca��n� kaydeden Dilbaz, "E�er psikososyal m�dahaleleri yeterince ula�t�ramazsak depresyon ve anksiyete gibi �ok ciddi sorunlarla kar�� kar��ya gelece�iz. Yeterli say�da elamanlar e�itildi, �u anda g�rev bekliyorlar. ��erisinde bulundu�umuz akut d�nem ge�tikten sonra her ilde bu g�revi alabilecek ekipler haz�r. Burada organizasyon �ok �nemli." a��klamas�nda bulundu. Dilbaz, depremzedelere yaln�z olmad�klar�n� hissettirmek gerekti�ini kaydederek, "Bizim i�in yararl� olan �ey, birbirimizi sevdi�imizi ve birbirimizle birlikte oldu�umuzu hissedebilmektir. �nsanlar hi� tan�mad��� ki�iler i�in yard�mlar yapt�lar, a�lad�lar, �z�ld�ler. Bu, a�layan i�in de yard�m�n gitti�i taraf i�in de �ok �nemli bir duygu. Ama orada da dikkatli olmam�z gerekiyor. Ruhsal travmalar a��s�ndan bir haftay� konu�tuk, bir ay� konu�aca��z, alt� ay� konu�aca��z, iki y�l� konu�aca��z. Yard�mlar i�in de ayn� �ekilde. Bizim �ok iyi organize olarak ruhsal olarak onlar� destekledi�imizi sadece s�ylemle de�il, organize ederek zamana yaymam�z gerekiyor. B�t�nl�k duygusunu, g�ven duygusunu yeniden ya�amal�lar." a��klamas�nda bulundu. Depremzedelerin en �ok empatiye ihtiya�lar� oldu�unu kaydeden Dilbaz, "Birincisi ac�lar�n� anlad���m�z� onlara g�stermemiz gerekiyor; bunu s�ylememiz gerekiyor. Ne kadar ac� �ektiklerini ne kadar �z�nt� duyduklar�n� onlara hissetti�imizi mutlaka s�ylememiz gerekiyor: 'Depremin olumsuz etkilerini ya�ad�n�z. �imdi bir yandan ya�am normale d�nmeye ba�larken sizin de ruhsal a��dan bunlardan az ya da �ok etkilenmeniz do�al. Bunlar� yaln�zca siz de�il, deprem b�lgesindeki herkes ya�ad�. Herkes korktu. S�radan bir korkudan �ok bir deh�et duygusuydu ya�an�lan. �o�u insan sizin gibi �aresiz hissetti.' de�erlendirmesinde bulundu. Dilbaz, asla s�ylenmemesi gereken �eylerin ise "Ge�ti, sen ya��yorsun bak" gibi s�zler oldu�unu belirtti. Bu s�zlerin asl�nda ki�ileri daha su�lu hissetmelerine yol a�t���n�n alt�n� �izen Dilbaz, "Bu d�nemde insanlar�n yeniden ba�lama ile ilgili zaten bir d���nceleri yok. Ayakta kalmaya, var olmaya �al���yorlar. A� kal�yorlar ama a�l�klar�n� hissetmiyorlar. Akut stres d�nemlerinde b�yle oluyor." bilgisini verdi. Duygular�n�z� mutlaka anlat�n Dilbaz, bu d�nemde ya�anabilecek duygular oldu�unu da belirterek �unlar� aktard�: "A��r� korku, �aresizlik ve deh�ete d��me hisleri, �ok, duygular� hissedememe, tepkisizlik, a�layamama gibi durumlar ortaya ��kabilir. Deprem anlar�n� tekrar tekrar hat�rlayabilir, ya�ananlarla ilgili r�yalar ya da g�nd�z d��leri g�rebilir, olay sanki yeniden oluyormu� gibi hissedebilirsiniz. Deprem olay�n� hat�rlatan yerlerden ya da durumlardan ka��nmak isteyebilirsiniz. Olay�n tamam�n� ya da baz� k�s�mlar�n� hat�rlayamayabilir, depremin oldu�u eve giremez, insanlardan uzakla��r, olayla ilgili konu�may� istemeyebilirsiniz. Uykusuzluk, sinirlilik, �abuk �fkelenme, a��r� irkilme, gibi a��r� gerginlik belirtileri ve �arp�nt�, titreme, nefes almakta zorluk ya�ayabilirsiniz." Bu d�nemde zaman zaman insanlar�n yedi�i yemekten su�luluk duydu�unu ifade etti�ini kaydeden Dilbaz, "Hay�r utan� duymayaca��z ama yard�m edece�iz. Biz canl� varl�klar�z, ba�kalar�n�n ac�lar�n�n b�y�kl��� bizim ac�m�z� k���ltm�yor. Onlar�n ac�lar�n� uzak da olsak hissediyoruz. Ama ya�am devam edecek ki biz hem �lke olarak aya�a kalkal�m hem de oradaki vatanda�lar�m�za yard�mc� olabilelim. Yoksa a� kalarak, uyumayarak ya da burada kendimize eziyet ederek oraya yard�mc� olmuyoruz. Bunlar�n hepsini zaman i�inde yenece�iz. Bunun i�in �nerim �u: Sevdi�iniz insanlara, g�vendi�iniz insanlara derdinizi anlat�n, konu�un, dinleyecek birini bulam�yorsan�z profesyonel ekiplerle konu�un ama mutlaka duygular�n�z� anlat�n, konu�un ve payla��n." dedi.
15.2.2023 - 64340
|