Nefes Almak Sizi Hasta Ediyor Olabilir

Hava kirlili�i, �zellikle b�y�k �ehirlerde her ge�en g�n artan �nemli bir sa�l�k sorunu! D�nya Sa�l�k �rg�t�’n�n 2011 y�l�nda yay�nlad��� rapor da, bunu a��k�a g�steriyor. Yap�lan �al��malara g�re; d�nya �ap�nda her y�l �o�unlu�u orta gelirli �lkelerin vatanda�� olan 1.3 milyon ki�i, d�� ortam hava kirlili�i nedeniyle hayat�n� kaybediyor. Elde edilen bu veriler, durumun ciddiyetini ortaya koyuyor.

H�zl� ve �arp�k  kentle�me, yo�un trafik ile kalitesiz yak�t kullan�lmas� gibi etkenler havay� kirleterek al�nan her nefes v�cuda bir yandan zarar veriyor. Atmosferde olu�an toz, duman, gaz ve su buhar� �eklindeki kirleticilerin insan sa�l��� �zerindeki etkilerini anlatan Anadolu Sa�l�k Merkezi G���s Hastal�klar� Uzman� Dr. Hi�am Alahdab, hava kirlili�inin solunum yolu ba�ta olmak �zere kalbi, cildi, g�zleri ve sinir sistemini olumsuz etkiledi�ini vurgulayarak, “Hava kirlili�inin yaratt��� insan sa�l��� �zerinde yaratt��� etkiler k�sa ve uzun vadeli olarak ikiye ayr�l�yor. K�sa vadeli etkiler alerjik reaksiyon �eklinde ortaya ��k�yor ve geri d�n���m� olabiliyor. �rne�in havan�n �ok kirli oldu�u g�nlerde g�zlerin ka��nmas�, k�zarmas�, insanlar�n hap��rmas�, �ks�rmesi gibi reaksiyonlar bu kapsama giriyor. Ve bu etkinlilerin kal�c� hasar b�rakma riski �ok d���k oluyor. Uzun vadeli etkiler ise maruz kal�nan havan�n i�indeki kirlilik yo�unlu�una ve s�reye ba�l� olarak ortaya ��k�yor. Hava kirlili�inin yo�un ve s�rekli oldu�u b�lgelerde ya�ayan insanlarda �ks�r�kten bron�ite, kalp hastal�klar�ndan kansere kadar �e�itli kronik hastal�klar�n ortaya ��kma riski de art�yor” dedi.

EKOS�STEM BOZULUYOR

Kirli havan�n i�eri�inde par�ac�klar ve �e�itli gazlar bulundu�unu ve bu tan�ma kimyasal olarak s�lfat, nitrat, amonyak, sodyumklor�r ve mineral tozlar�n su ile birle�ip partik�l haline gelmesi sonucu olu�an kat� maddelerin de dahil oldu�unu belirten Dr. Alahdab, “Akci�erlerin i�indeki hava keseciklerine kadar girebildikleri i�in, k���k par�ac�klar en tehlikeli grubu olu�turuyor. Solunan kirli havan�n i�inde bulunan �e�itli gazlar da insan sa�l���na zarar veriyor” dedi.  Bu maddelerden birinin de karbonmonoksit oldu�unu s�yleyen Dr. Alahdab, “Karbonmonoksit ise kan�n oksijen ta��ma kapasitesini azaltarak kan damarlar�n�n �eperlerinde, beyin ve kalp gibi duyarl� dokularda i�lev bozukluklar�na yol a��yor. En yayg�n hava kirletici gazlardan k�k�rtdioksit (SO2) ise bron�it ve amfizem gibi akci�er hastal�klar�n�n ortaya ��kmas�n� kolayla�t�r�yor. Ta��tlar�n egzozlar�ndan ve sabit yakma tesislerinden ��kan gazlar�n g�ne� �����yla birle�mesi sonucu ortaya ��kan nitrik asit (HNO3) solunum yolu enfeksiyonlar�na yatk�nl��� art�r�yor, akci�erde kal�c� de�i�ikliklere yol a�abiliyor” diye konu�tu.  Hava kirlili�i denilince asit ya�murlar�n�n da unutulmamas� gerekti�ini dile getiren Dr. Alahdab,  “Havada olu�an, �zellikle s�lfirik asit ve nitrik oksit gibi gazlar havada su, oksijen ve oksidanlarla birle�mesi halinde ya�mura d�n���yor. Asl�nda bir asit ya�muru olan bu ya���; ye�il alanlar�, toprakta yeti�en besinleri, denizleri ve dolay�s�yla t�m canl�lar� etkileyerek ekosistemi bozuyor” dedi.

SOLUNUM S�STEM� KEND�N� KORUYOR

Soluma i�levi ger�ekle�ti�inde havan�n, burun yoluyla akci�erlere kadar girdi�ini ve bu yol �st�nde birka� kontrol mekanizmas� oldu�unu s�ylen Dr. Alahdab, “Burnun i�indeki k�llar b�y�k partik�llerin girmesine engel oluyor. �st solunum yollar�n� ge�ip alt solunum yollar�na giderken ana nefes borusunun ve ana bron�lar�n i�inde ‘silya’ denilen, yukar�ya do�ru s�p�rme hareketi yapan yap�lar bulunuyor. Silyalar, �zerilerine tak�lan uygun b�y�kl�kteki her t�rl� partik�l� d��ar� atmay� sa�l�yor. Bu mekanizmalar� ge�en partik�ller ise akci�erlerin i�indeki hava keseciklerine kadar ula�abiliyor” �eklinde konu�tu.

 K�RL�L�K ORANINI B�LMEK GEREK�YOR

Hava kirlili�inden herkes ayn� �l��de etkilenmese de en sa�l�kl� insanlar�n dahi bu durumun olumsuzluklar�na maruz kalma olas�l���n�n bulundu�unu s�zlerine ekleyen Dr. Alahdab,  �zellikle �ocuklar�n, ya�l�lar�n, gebelerin ve kronik hastal��� olanlar�n kirlilikten daha fazla etkilendi�ini belirtiyor. Dr. Hi�am Alahdab, ba����kl�k sistemleri ile akci�erlerinin geli�imi hen�z tamamlanmam�� �ocuklar�n daha h�zl� nefes al�p vermeleri ve d��ar�da �ok zaman ge�irmeleri nedeniyle bu grupta riskin artt���n� vurgulayarak “Savunma mekanizmalar�n�n zay�flamas� ve kronik hastal�klar�n artmas� nedeniyle ya�l�lar da kirlilikten fazlaca etkileniyor” diyerek s�zlerini tamamlad�.

HAVA K�RL�L���N� �NLEMEK ���N ALINAB�LECEK TEDB�RLER

• Sanayi tesislerinin baca gaz� s�n�r de�erlerine uymalar� sa�lanmal�,

• Is�nmada y�ksek kalorili k�m�rler kullan�lmal�, her y�l bacalar ve soba borular� temizlenmeli ve binalarda �s� yal�t�m�na �nem verilmeli,

• Kullan�lan sobalar ve kalorifer kazanlar� kriterlere uygun olmal�,

• Do�algaz kullan�m� yayg�nla�t�r�larak �zendirilmeli,

• Kalorifer ve do�algaz kazanlar�n�n periyodik olarak bak�m� yap�lmal�,

• Yeni yerle�im yerlerinde b�lgesel �s�tma sistemleri kullan�lmal�,

• Kent i�i ula��mda uygun meyilli alanlarda bisiklet yollar�, park yerleri, kiralama sistemi olu�turulmal�, kamuoyu bilgilendirmesi de sa�layarak bisiklet kullan�m� yayg�nla�t�r�lmal�,

• Is�nma ve geri kazan�m i�in at�k yakman�n �n�ne ge�ilmesi amac�yla, at�klar geri kazan�larak de�erlendirilmeli veya uygun at�k yakma          tesislerinde yak�larak bertaraf edilmeli,

• Yerle�im alanlar� d���nda ve hakim r�zgar y�n� dikkate al�narak sanayi tesislerinin yer se�imi yap�lmal�, imar planlar�nda bu alanlar�n �evresinde yap�la�malar �nlenmeli,

• Euro 4 ve �zeri standartlar� sa�layan, emisyonlar� d���k motorlu ta��tlar tercih edilmeli veya desteklenmeli,

• Toplu ta��ma ara�lar� yayg�nla�t�r�lmal�,

• Ara�lar�n egzoz emisyon �l��mleri periyodik olarak yap�lmal�.

1.3.2013 1 - 12140