Milli �la� Teknolojisinde �lk Ad�m: "Lale"

TOLGA ALBAY - Milli biyoteknolojik ila� teknolojisi i�in ilk ad�m� "Lale" ismini verdikleri h�cre besinini geli�tirerek atan T�rk bilim insanlar�, ilk yerli biyoteknolojik h�cre i�in de son a�amaya geldi.

T�rkiye'deki lise e�itiminin ard�ndan lisans i�in gitti�i Almanya'da biyoteknoloji e�itimi alan Dr. Aziz �ayl�, bu �lkede kurdu�u Celca firmas�yla 70'e yak�n biyoteknolojik h�cre ve 90'�n �zerinde ila� �retim projesi geli�tirdi.

D�nyada biyoteknolojik ila� geli�tirme konusunda en fazla kullan�lan besiyeri (h�cre besini) olan Acticho'yu bulan �ayl�, Celca firmas�ndaki hisselerini devretmesi sonras� T�rkiye'ye "kesin d�n��" karar� ald�.

T�rkiye'nin her y�l milyarlarca lira �deyerek ithalat yapt��� biyoteknolojik ila�lar� tamamen yerli �retebilmesi i�in �YTE �zmir Teknopark'ta yeni bir laboratuvar tesisi kuran �ayl�, bu alanda �lkeyi gelece�e ta��yacak altyap�y� olu�turmak �zere laboratuvara girdi.

T�m �retim s�re�lerinin yerli ve milli olarak ger�ekle�ece�i projenin ilk ad�m�n� atan �ayl�, besiyeri ad� verilen ve h�crenin beslenmesini sa�layan iki mikroorganizmay� geli�tirerek birine k�z�n�n ad� olan "Lale" ismini verdi.

Yerli biyoteknolojik ila� i�in ikinci ad�m olan canl� h�cre geli�tirme konusunda bir T�rk ila� �irketiyle hareket eden �ayl�, yakla��k 2 ay sonra �al��malar�n�n son a�amas�na ge�ecek.

Flora Bio Y�netim Kurulu Ba�kan� Aziz �ayl�, biyoteknolojik ila�lar�n canl� h�crelerin genetiksel olarak programlanmas� yoluyla �retilebildi�ini, h�crenin hastal��� yenmek i�in geli�tirdi�i yolun ilac�n ham maddesini olu�turdu�unu belirtti.

T�m ila�lar�n geli�tirilebilece�i tamamen yerli bir platform olu�turmay� ama�lad���n� aktaran �ayl�, "Hen�z a��klayamayaca��m�z bir kanser t�r� i�in �al��t���m�z projeyi tamamlad���m�zda istedi�imiz her ilac� d��a ba��ml� olmadan �retebilece�imiz bir platformu kurmu� olaca��z." dedi.

"�lac� h�creler geli�tiriyor"

Biyoteknolojik ilac� asl�nda h�crelerin buldu�unu, kendilerinin ise h�creye uygun ortam sa�lad���n� aktaran �ayl�, ��yle konu�tu:

"H�creyi bir hayvan gibi d���n�n. Hayvana nas�l yem veriyorsak canl� h�creye de �yle yem veriyoruz. Besiyeri ad� verilen bu yemin tamam� ithal ediliyordu. �lk ad�mda �� besiyeri geli�tirdik. Bunlar sayesinde h�creler d�nyadaki muadillerinden �ok daha y�ksek verim ve konsantrasyon sa�lad�. Ancak bunu T�rkiye'de �retebilen bir kurum yok. Bu nedenle yurt d���na vermek zorunda kald�k. Almanya'daki bir firmaya lisanslar� verdik, Bel�ika'da �retip t�m d�nyaya satacaklar. Bu besiyeriyi T�rkiye'de �retmek istiyoruz. Bir proje plan� yapt�k, �retim tesisi kurmak istiyoruz. Bunun i�in ortaklar ar�yoruz. Yurt d���ndan olduk�a yo�un ilgi var, bu i�i bizimle birlikte yapmak istiyorlar. Ancak konu milli oldu�u i�in T�rkiye'deki �irketlerle ve devletle bu i�i y�r�tmek istiyoruz."

�ayl�, yerli ila� i�in ikinci etap olan canl� h�cre konusunda da son a�amaya geldiklerini vurgulad�.

Canl� h�cre geli�tirmenin bu i�in en �nemli k�sm� oldu�unu anlatan �ayl�, h�creyi genetiksel olarak programlama ve h�creye ilac� �retmeyi ��retme s�recine ili�kin projeye de 8 ay �nce ba�lad�klar�n� s�yledi.

Bu projenin de 2 ay i�inde bitmi� olaca��n� kaydeden �ayl�, ��yle devam etti:

"B�ylece T�rkiye'de geli�tirilen ilk biyoteknolojik ila� �reten h�cre olacak. Biyoteknolojik ilac� bir bina olarak g�r�rsek biz temelini b�y�k oranda bitirdik. Biyoreakt�r proses geli�tirme a��s�ndan da d��a ba��ml�l��� tamamen k�rd�k. Bundan sonraki a�ama safla�t�rma ve kalite kontrol�. Bu temeli kullanarak di�er ila�lara ge�ece�iz. H�zla ila�lar gelmeye ba�layacak.

Firma olarak buraya kadar 11 milyon lira harcad�k. Tamam� bizim sermayemizdi. Ancak yeni kaynak laz�m. Bu kayna�� almak i�in di�er �irketlerle konu�uyoruz. T�rkiye'deki ilgi �ok y�ksek de�il. Yurt d���ndan daha fazla ilgi g�r�yoruz. Biz buraya milli ila� geli�tirmek, T�rkiye'yi ba��ms�z hale getirmek i�in geldik. Benim g�nl�mden ge�en devletle ve di�er ila� �irketleriyle el ele verip bunu ger�ekten milli olarak b�rakmak, ba�kalar�na ihtiya� duymamak."

- "�lk ila� kanser i�in"

Biyoteknolojik ila� geli�tirirken model olarak bir kanser ilac�n� se�tiklerini, kansere kar�� bir antikor kulland�klar�n� anlatan �ayl�, �al��ma sonucu hem kansere kar�� biyoteknolojik ila� �retilmi� olaca��n� hem de di�er ila�lar�n �retimi i�in kullan�lacak altyap�n�n olu�turulmu� olaca��n� belirtti.

�lac� geli�tirdikten sonra klinik �al��malar ve Avrupa kalitesinde �retebilmek i�in daha b�y�k b�t�elere ihtiya� duyulaca��na i�aret eden �ayl�, �unlar� kaydetti:

"Bunun i�in kesinlikle bir i� birli�ine ihtiyac�m�z var. �n�allah T�rk �irketleriyle ve devletle beraber yapaca��z. Umar�m yurt d���ndan gelecek kaynaklar� kullanmak zorunda kalmay�z. Benim T�rkiye'ye gelme amac�m, bu �lkeye a��k olmam. Daha �nce Almanya'da da firma kurdum. Bu firma orada �ok ba�ar�l� �ekilde devam ediyor. Ama ben orada b�y�mek de�il T�rkiye'ye bir �ey verebilmek i�in geldim. Eminim bunu bir �ekilde ba�arabilece�iz."

1.7.2018 1 - 33873