|
1918'de d�nya �ap�nda en az 50 milyon ki�iyi �ld�ren �spanyol Gribi'yle g�n�m�zdeki koronavir�s salg�n� aras�nda �ok benzerlik kurmak do�ru de�il. Covid-19 yeni bir hastal�k t�r� ve ya�l�lar� daha �ok etkiliyor. 1918'deki �l�mc�l grip salg�n� ise daha �ok 20-30 ya� aras�nda g��l� sa�l�k sistemine sahip insanlar� etkilemi�ti. Fakat o d�nem h�k�metlerin ald�klar� salg�n kar��t� �nlemler tan�d�k geliyor. Koronavir�se kar�� al�nan �nlemleri belirlemek i�in �spanyol Gribi �zerine bir ara�t�rma da yapan �ngiltere Kamu Sa�l��� Kurumu, o d�nemli salg�nda ikinci dalgan�n ilkinden �ok daha �l�mc�l oldu�unu g�rd�.
�spanyol gribinin �ngiltere'de ilk �l�me yol a�t��� d�nemde �lke hala sava�tayd�. May�s 1918'de �ngiltere h�k�meti de di�erleri gibi bu salg�na haz�rl�ks�zd�. H�k�met salg�n� �nlemektense sava�a �ncelik verdi. Vir�s kalabal�k asker sevkiyatlar� ve m�himmat fabrikalar�nda h�zla yay�ld�. Otob�sler ve trenler de bula�man�n h�zl� ya�and��� noktalard�. Temmuz 1918'de bu notlar� alan Kraliyet T�p Toplulu�u'ndan Sir Arthur Newsholme, h�k�mete hasta hisseden insanlar�n evden ��kmamas� ve kalabal�k etkinliklerin yasaklanmas� y�n�nde tavsiye verdi. H�k�met bu tavsiyeyi dinlemedi. �nlemler al�nsayd� �ok say�da ki�inin hayat�n�n kurtulaca��n� s�yleyen Sir Arthur, "Esas g�revin 'her �eye ra�men devam etmek' oldu�u ulusal ko�ullar alt�nday�z, bunun sonucunda hayatlar tehlikeye at�lacak olsa da" demi�ti. �spanyol Gribi �spanya'da ortaya ��kmad� fakat ilk �l�m haberleri �spanya'dan gelince vir�s�n orada ortaya ��kt��� d���n�lerek bu �ekilde an�lmaya ba�land�. Sava�taki �lkelerde bas�n�n sans�r alt�nda olmas� vesilesiyle salg�na dair haberler moralleri bozmamak i�in sans�rleniyordu. Sava�ta tarafs�z kalan �spanya'da ise sava� sans�rleri yoktu.
1918'de gribin tedavisi, zat�rrenin antibiyoti�i yoktu. Hastaneler h�zla doldu. �ok say�da tiyatro, dans salonu, sinema ve kilise aylarca kapas� kalsa da h�k�met ba�lang��ta salg�na kar�� soka�a ��kma k�s�tlamas� uygulamad�. Sava� nedeniyle a��l�� saatleri k�s�tlanan publar�n b�y�k k�sm� a��k kald�. Futbol ligi ve FA Kupas� ise sava� nedeniyle iptal edilmi�ti. Fakat di�er ma�lar iptal edilmedi, seyirci say�lar� k�s�tlanmad�. Baz� kentlerde sokaklara dezenfektan s�k�ld�, baz� insanlar maske takt� ve g�nl�k ya�am devam etti.
Sa�l�k konusunda a��klanan mesajlar net de�ildi, bug�nk� gibi sahte haberler ve komplo teorileri yay�l�yordu. Ayr�ca genel olarak sa�l�ks�z ya�am tarz� da durumu k�t�le�tiriyordu. Baz� fabrikalarda sigara i�menin hastal��a iyi geldi�i d���ncesiyle sigara yasaklar� kald�r�ld�. Vir�se kar�� g�nde �� kere kakao yemenin faydal� olup olmayaca�� Avam Kamaras�'nda tart���ld�. Kas�m 1918'de �ngiltere'de yay�mlanan haftal�k gazete News of the World, okurlara burunlar�n�n i�ini g�nde iki kere sabunla y�kamalar�, sabahlar� kendilerini hap��rmaya zorlamalar�, fular takmamalar�, d�zenli olarak y�r�meleri ve yulaf lapas� yemelerini tavsiye etti. Salg�n�n bula�mad��� �lke yoktu, fakat y�k�c�l��� �lkeden �lkeye de�i�iklik g�sterdi. ABD'de baz� eyaletler izolasyon zorunlulu�u getirdi fakat hepsi ayn� derecede fayda g�rmedi. Baz�lar� da maske takmay� zorunlu k�ld�. �lke genelinde sinema, tiyatro ve e�lence mekanlar� kapat�ld�.
New York �o�u ABD kentinden daha haz�rl�kl�yd�. 20 y�ld�r t�berk�loza kar�� kampanya y�r�ten kent, di�er �ehirlere g�re daha d���k �l�m oran�na ula�t�. Yine de kentin sa�l�k yetkilileri, i�yerlerini a��k tutmak isteyen e�lence mekan� sahiplerinin bask�s�yla kar��la�t�.
Bug�n oldu�u gibi 100 y�l �nce de temiz hava salg�na kar�� �nemli bir fakt�r olarak g�z�k�yordu. Temiz havaya daha fazla eri�im i�in de�i�ik fikirler ortaya ��kt�.
�te yandan ABD kentlerinde kalabal�klar� engellemekte zorluklarla kar��la��ld�, �zellikle de ibadet yerlerinde.
Salg�n bitti�inde Britanya'da �l� say�s� 228 bin olmu�tu. N�fusun �eyre�ine vir�s�n bula�t��� tahmin ediliyordu. Vir�sten tamamen kurtulmak zaman ald� ve insanlar gribin ne kadar �l�mc�l olabilece�ine dair her zamankinden daha fazla fark�ndal�k kazand�.
T�m foto�raflar telif haklar�yla korunmaktad�r.
22.5.2020 - 45517
|