|
Sa�l�k hizmetlerinin birinci basama��nda yer alan aile hekimleri, koronavir�s salg�n� s�ras�nda da faaliyet g�stermeye devam ediyor. Peki genelde hastalara koronavir�s testi yapma imkan� olmayan ve k���k mekanlarda hizmet veren aile hekimleri bu s�re�te neler ya��yor? BBC T�rk�e'ye konu�an aile hekimleri, en b�y�k sorunlar�n�n malzeme tedari�inde oldu�unu s�yl�yor. Ad�n� gizli tutan �stanbul'dan bir aile hekimi, Sa�l�k Bakanl��� taraf�ndan g�nderilen maskelerin �ok az say�da oldu�unu, kendilerine malzeme al�m� i�in her ay verilen cari gider b�t�esinin de koruyucu ekipman fiyatlar�ndaki art�� nedeniyle yetersiz kald���n� anlat�yor: "Bize 4 bin liral�k bir cari gider b�t�esi veriliyor, koruyucu ekipman dahil t�m ihtiya�lar�m�z� o b�t�eyle kar��l�yoruz. Fakat koruyucu ekipman fiyatlar� artt�ktan sonra bu b�t�e yetmez oldu. �zellikle maskeleri piyasada da bulamaz olduk. "Biz haftada iki kutu harcarken devlet iki hafta i�in bir kutu g�nderdi. Siperlik yollamad�lar, onu g�n�ll� olarak �retenlerden ald�k. "Pozitif oldu�undan ��phelendi�imiz hastalarla temas ederken kullanmam�z gereken N95 maskerlerinden ise iki tane g�nderdiler. Bir tane tulum g�nderdiler, onu da sakl�yoruz �ok acil bir durum olursa diye. Oysa en az�ndan her g�n yeni bir tulum giymemiz gerekir." Halk dayan��mas�Bakanl���n kendilerine g�nderdi�i koruyucu ekipman say�s�n�n yetersiz oldu�unu s�yleyen doktor, mahallelerinde HDP'li kad�nlar�n evlerinde cerrahi maske �retip sa�l�k kurulu�lar�na da��tt���n�, o sayede biraz maske alabildiklerini anlat�yor ve ekliyor: "Halk dayan��mas� devletten daha etkili ��kt�." �te yandan aile sa�l��� merkezine gelen hastalara da��tabilecekleri kadar maskeleri yok. Kendi �al��t��� merkezin iki doktor bulunduran k���k bir aile sa�l��� merkezi oldu�unu s�yleyen doktor, aile sa�l��� merkezlerinin fiziksel bir standard� bulunmad���n� vurguluyor Bu nedenle hastalar aile sa�l��� merkezine girmeden �nce �ikayetlerini soruyorlar ve koronavir�s ��phesi varsa hastay� di�er hastalar�n yan�na g�ndermeden inceliyorlar: "Triyaj dedi�imiz bir y�ntem uygulad�k. Hastan�n ate�ini kap�da �l��yoruz, ate�i varsa bir paravan�n arkas�na al�yoruz. ��eri her hasta girdi�inde maske tak�yoruz." Duruma g�re hastaneye gitmesini tavsiye ediyor veya ambulans �a��r�yorlar. Telefon y�k�Doktor, salg�nla birlikte hem i� y�k�n�n artt���n�, hem de �ekil de�i�tirdi�ini s�yl�yor: "Ba�lang��ta �ok fazla hastan�n geldi�i bir d�nem oldu. Sonras�nda insanlar zorunlu haller d���nda gelmeyi b�rakt�. Fakat telefon �zerinden hasta takibi ba�lad�. Her g�n �ok say�da hastay� ve temasl� ki�iyi aramam�z gerekiyor, her g�n aray�p 'Ate�in var m�, �ks�r���n var m�' diye sormam�z gerekiyor. Bu da saatler s�rebiliyor. "Ayr�ca ��i�leri Bakanl��� bir genelge g�ndererek b�lgemizdeki 65 ya� �st� herkesi 10 g�nde bir aramam�z� talep etti. Yaln�zca bende 400'den fazla hasta var. Haftada 7 g�n arasam g�nde 60 telefon yap�yor. Her biriyle 5 dakika konu�sak g�nde 5 saatimi buna ay�rmam gerekecek. Bu alt�ndan kalkamayaca��m�z bir i� y�k�." "Di�er yandan, ba�ka �ikayeti olan hastalara zorunlu olmad�k�a telefonla ileti�ime ge�melerini s�yl�yoruz. Bir de onlar�n telefon trafi�i oluyor." Aile hekimi, sa�l�k �al��anlar�na d�zenli koronavir�s testi yap�lmamas�ndan �ikayet�i.
Bir di�er �ikayeti de hastalara dair bilgi payla��m�nda sorun olmas�. Test yapt�ran baz� hastalara sonucunun negatif ��kt���n�n s�ylendi�ini fakat E-Nab�z sisteminde hastan�n pozitif g�z�kt���n� belirten doktor, bu kar���kl���n i�lerini zorla�t�rd���n� aktar�yor. TTB: Aile hekimli�inin �nemi bir kat artt�Ankara'da aile hekimli�i yapan T�rk Tabipleri Birli�i Aile Hekimli�i Kolu Ba�kan� Filiz �nal, birinci basamak sa�l�k hizmetlerinin her zaman �nemli oldu�unu fakat salg�n d�nemlerinde �neminin bir kat artt���n� s�yl�yor. D�nyada koronavir�sle m�cadelede ba�ar�l� olarak g�sterilen �lkelerde birinci basamak sa�l�k hizmetleri �zerinden bir planlama yap�ld���n� belirten �nal, T�rkiye'nin planlama yapma konusunda eksikleri oldu�unu s�yl�yor. �nal bu s�re�te bakanl�kla g�r��mek istediklerini fakat bakanl���n kendileriyle g�r��medi�ini anlat�yor ve "Biz de her hafta bakanl��a mektup yaz�yoruz. �effafl�k talep ediyoruz. �l pandemi kurullar�nda tabip odalar�n�n yer almas� gerekti�ini s�yl�yoruz" diyor. Planlama eksikli�i nedeniyle aile hekimleri olarak, ikinci basamak sa�l�k hizmetlerine y�nlendirilmesi gereken hastalar� hangi hastanelere y�nlendireceklerini bilemediklerini aktaran �nal, "�u an salg�n bir miktar y�netilebiliyorsa, bu sa�l�k emek�ilerinin �zverili �al��mas� sayesinde oluyor" diyor. 'Pozitif vakalar di�er hastalarla birlikte rapor almaya geliyor' Aile sa�l��� merkezinde ��pheli hastalar� 112'ye y�nlendirmek veya �rnek al�nmas� i�in ekip �a��rmak istediklerinde bunun iki saate kadar zaman alabildi�ini anlatan �nal, pozitif hastalarla riskli hastalar� aile sa�l��� merkezlerinde ay�rmak i�in basit �nlemler al�nabilece�ini fakat Sa�l�k Bakanl���'n�n �nerilerini dikkate almad���n� anlat�yor: "Merkezlerimizde sabahlar� 8-10 saatleri aras�nda kan al�m� yap�l�yor. Biz o iki saati gebelere ve bebeklere ay�r�p kan al�m�n� 10-11 aras� yapmak istiyoruz. Fakat bakanl�k b�yle bir d�zenlemeye gitmiyor. "En b�y�k sorunlar�m�zdan biri de raporlar. Pozitif ��kan ve 14 g�n dinlenmesi gereken ki�ilere acildeki hekimler iki g�n, i�yeri hekimleri de iki g�n rapor verebiliyor. Bu s�reyi tamamlayanlar rapor almak i�in aile hekimlerine gidiyor. Sabah 8'de kap�da bebekler, gebeler ve pozitif hastalar ayn� anda bekliyor. O zaman bu ki�iler aile hekimli�ini de enfekte ediyor. Bunun de�i�mesi laz�m. Pozitif tan�s� koyan ilk doktor 14 g�n rapor verebilmeli." Aile hekimlerinin eksik ekipmanla hizmet vermeye �abalad���n� aktaran �nal, iki hafta �nce �zmir'de testleri pozitif ��kan birinci basamak sa�l�k �al��anlar�n�n say�s�n�n 80 oldu�unu belirtiyor ve bu say�n�n artmas� durumunda sistemin ��kebilece�i uyar�s�nda bulunuyor Eve vir�s ta��ma korkusu�stanbul'daki bir di�er aile hekimi ise, ekipman eksikli�i ya�ad�klar� bir d�nemde koronavir�se yakalanan bir hastas�yla temas� oldu�unu anlat�yor: "Koronavir�s vakalar� ilk g�r�lmeye ba�lad���nda yeterli koruyucu ekipman�m�z yoktu. Hastaya ilk sorumuz 'Yurtd���ndan veya umreden geldiniz mi, gelenlerle temas ettiniz mi' oluyordu. Bir yurtd��� ge�mi�i veya temas� yoksa daha rahat oluyorduk ve elimizdeki az say�daki ekipman� kullanm�yorduk. "65 ya� �st� insanlara zat�rre a��s� yap�lmas� tavsiye edilmeye ba�land���nda bir hastam a��ya gelmi�ti. A��y� yapt�k, iki g�n sonra bo�az a�r�s� ba�lad�, bo�az muayenesi yapt�m. O ak�am hastan�n ate�i ��km��, ate�i var diye d���n�p �nemsememi�. �� g�n sonra beni arad�, 112'yi aramas�n� s�yledim. �zel bir hastaneye gidiyor, test yap�l�yor, testi negatif ��k�yor fakat akci�erli tomografide pozitif bulgusu g�r�l�yor. "Bu durumu ba�l� oldu�um kuruma bildirdim, test yapt�rmak istedim fakat yap�lmad�, semptom takibine alacaklar�n� s�ylediler." Pek �ok ki�inin semptom g�stermeden de bula��c� olabildi�ini hat�rlatan doktor, evde diyabet hastas� e�ine ve �ocu�una vir�s bula�t�rmaktan korktu�unu anlat�yor: "Cerrahi maske takarak hastalara bakmaya devam etmemi, iki metre uzaktan muayene etmemi s�ylediler. "Evde de e�imden ve �ocu�umdan uzak durmam�, maske takmam� istediler. 14 g�n tedirgin bir s�re� ge�irdim. �u anki akl�m olsa zorla test yapt�r�rd�m kendime, �zelde veya devlette." �nternetten y�ksek fiyatla ekipman al�m�Doktor, ya�ad��� bu olay�n ard�ndan hastalar�n �nce hikayelerini dinlediklerini, ard�ndan duruma g�re �nlem alarak muayene yapt�klar�n� s�yl�yor ve "Hastalar� Covid pozitif olarak varsaymam�z ve ona g�re �nlem almam�z gerekiyor" diyor.
�nternetten �ok fahi� fiyatlara tek kullan�ml�k ekipman ald�klar�n� aktaran doktor, baz� sipari�lerinin iptal edildi�ini, ihtiya�lar� olan baz� ekipmanlara ula�amad�klar�n�, ba���lar sayesinde baz� malzemeleri alabildiklerini anlat�yor ve ekliyor: "Koruyucu tulumumuz hala yok. Normal �nl���m�z� giyiyoruz, eve gelince t�m k�yafetlerimi y�ksek derecede bol deterjanla y�k�yorum." Aile hekimi, sahadaki g�zlemlerine bakarak hastal���n tespit edilenden daha �nce T�rkiye'ye girmi� olabilece�ini de s�yl�yor: "Ocak ay�ndan beri hastalar�m�zda ilgin� bir �ekilde hi� ge�meyen �ks�r�k ve ate� �ikayeti oluyordu. Viral enfeksiyonlardan sonra bir ay boyunca �ks�r�k s�rebiliyor, biz de �ks�r��� buna, ate�i de domuz gribine ba�l�yorduk. O d�nem hi� test yap�lm�yordu. Belki de koronavir�s T�rkiye'ye tespit edilenden �ok daha �nce girdi." Be� doktor, be� hem�ire, iki sa�l�k �al��an� ve bir temizlik personelinin bulundu�u bir aile sa�l��� merkezinde �al��an doktor, g�rece b�y�k olan merkezlerinde ��pheli vakalar i�in ayr� bir oda yapabildiklerini s�yl�yor. Aile hekimi, sahada vaka say�lar�ndaki en b�y�k art��� umreye gidenlerin d�nmesinden sonra g�zlemlediklerini aktar�yor. Sa�l�k Bakanl���'n�n "sa�l�k �al��anlar�n�n d�ner sermayesinin tavandan verilece�i" a��klamas�n�n ard�ndan kendi maa�lar�n�n da artt���n� d���nenlerin oldu�unu fakat aile hekimlerinin hem maa�lar�n�n artmad���n� hem de masraflar�n�n artt���n� s�yleyen doktor, aile hekimlerinin daha fazla �nemsenmesi gerekti�ini s�yl�yor: "Aile hekimlerinin daha fazla �nemsenmesi gerekiyor. �ok �nemli bir sa�l�k hizmeti veriyoruz. Covid-19 hastalar�n� tedavi etmiyoruz ama bebeklerin a��lar�n� takip ediyoruz ba�ka salg�nlar olmas�n diye, bunlar �ok �nemli. Gebelerimizi ve kronik hastalar�m�z� takip ediyoruz. "Aile hekimli�i �nceden de �nemliydi, �imdi daha �nemli." 'Ekipmanlar� �t� ve ozonla dezenfekte etmeye �al���yoruz' Bursa'dan bir aile hekimi ise, koronavir�s�n getirdi�i i� y�k� nedeniyle neredeyse hi� koruyucu hekimlik yapamad�klar�n� s�yl�yor. Hastalar� cep telefonlar�ndan aray�p evde olup olmad�klar�n� sorduklar�n� belirten hekim, hastan�n verece�i cevaba inanmaktan ba�ka bir imkanlar� olmad���n�, evde olmayanlar�n tespit edilip yapt�r�m uygulanmas� k�sm�nda eksiklikler oldu�unu aktar�yor. Sokaklarda topluca vakit ge�iren gen�lere de yeterince m�dahale edilmedi�ini belirten doktor, bu durumun salg�n�n yay�lma h�z�n� art�rd���n� ve bu y�zden sa�l�k sisteminin y�k�n�n artt���n� s�yl�yor. "Ekipman konusunda ciddi bir haz�rl�ks�zl�k vard�, piyasadan �ok y�ksek fiyatlarla malzeme almam�z gerekti. "Bug�ne kadar bize g�nderilen N95 maske say�s� alt�. Bunlar� mecburen bir eczac� arkada��m�zdaki ozon makinas�nda dezenfekte etmeye �al���yorum. Baz� arkada�lar �t�yle �s�t�p tekrar kullan�yorlarm��. Haz�rl�kl� bir �lkede bunlar olmamal�yd�." 'Basit sa�l�k sorunlar� i�in gelmeyin'Doktor, bu s�re�te insanlar�n basit sa�l�k sorunlar� i�in sa�l�k merkezlerine gitmemesi �a�r�s�nda bulunuyor: "Bir bacak a�r�s� kremi almak i�in kendilerini ve yak�nlar�n� riske etmesinler l�tfen. Bir a�r� kesici al�p evde otursunlar. Mide ilac� almak i�in bize gelmek yerine yediklerine dikkat etsinler hem kendilerini hem yak�nlar�n� korusunlar." Bursa'daki doktorun �al��t��� aile sa�l��� merkezinde de hem hastalar�nda hem de bir personelde koronavir�s tespit edilmi�. Test sonucu negatif ��ksa da tomografide pozitif oldu�u anla��lm��. Aile hekimi, pozitif hasta veya i� arkada�lar�yla temas etseler de test yapt�ramad�klar�n� s�yl�yor. �stanbul'daki aile hekimi gibi Bursa'daki hekim de di�er i�lerini yapmay� imkans�z k�lacak kadar telefon trafi�i yaratmas� nedeniyle "65 ya� �zerini 10 g�nde bir arama genelgesine" uymad�klar�n� anlat�yor: "Bunu yapabilmek i�in ba�ka hi�bir i� yapmamak gerekir." BBC T�rk�e'ye konu�an aile hekimlerinin ortak talebi, ekipman eksikli�inin bir an �nce ��z�lmesi. Doktorlar, hastalanan sa�l�k �al��anlar�n�n artmas� durumunda halka yeterli sa�l�k hizmeti verilememesinden endi�eleniyor.
22.4.2020 - 44821
|