Amerika Birle�ik Devletleri'nde Los Alamos Ulusal Laboratuvar�'nda �al��an uzmanlar �u anda d�nya �ap�nda koronavir�s�n de�i�ikli�e u�ram�� yeni bir versiyonunun hakim oldu�unu ve bunun Covid-19 salg�n�n�n ilk g�nlerinde yay�lan �e�itlerinden daha h�zl� bula��koronavir�syor g�r�nd���n� s�yl�yor. Los Angeles Times gazetesindeki Ralph Vartabedian imzal� haberde, Los Alamos'taki uzmanlar�n y�r�tt��� ara�t�rman�n sonu�lar� aktar�l�yor. �al��maya g�re koronavir�s�n bu yeni t�r� ilk olarak �ubat ay�nda Avrupa'da ortaya ��kt�, h�zla ABD'nin do�u sahillerine ula�t� ve Mart ay� ortalar�ndan bu yana d�nyada en yayg�n olan koronavir�s versiyonu haline geldi. Uzmanlar taraf�ndan haz�rlanan raporda koronavir�s�n de�i�ime u�ram�� bu halinin daha h�zl� bula�mas�n�n yan�s�ra, insanlar�n hastal��a ikinci kez yakalanma ihtimalini de art�r�yor olabilir. Bilim insanlar� 33 sayfal�k raporlar�n�, Covid-19 a�� ve tedavileri �zerinde �al��an farkl� gruplar aras�nda i�birli�ini h�zland�rmak amac�yla olu�turulan ve ara�t�rma bulgular�n�n yay�nlanmadan �nce payla��ld��� BioRxiv internet sitesine yollad�lar. A�� ve tedavi �al��malar� bo�a m� ��kacak?Uzmanlar�n bulgular�, vir�s�n ilk ortaya ��kan t�r�n�n genetik yap�s� temel al�narak yap�lan a�� ve tedavi �al��malar�n�n yeni t�re kar�� etkili olmayabilece�ini d���nd�r�yor. Kapsaml� a�� ve tedavi �al��malar�na kat�lan bilim insanlar� Los Ageles Times'a, vir�s�n her y�l yeni bir a�� gerektiren grip vir�s�nde oldu�u gibi mutasyona u�ramamas�n� umduklar�n� s�ylediler. Fakat Los Alamos'ta yap�lan �al��ma bu varsay�ma g�lge d���rebilir. Los Alamos raporuna g�re belirlenen koronavir�s mutasyonu art�k foto�raflardan tan�d���m�z, vir�s�n insan h�crelerine girebilmesine yarayan, y�zeyindeki dikensi ��k�nt�lar� etkiliyor. Uzmanlar d�nyan�n d�rt bir yan�nda geli�tirilen a�� ve tedavilerin mutasyona u�ram�� yeni koronavir�s t�r� �zerinde etkili olmas�n� ama�lad�klar� i�in "erken uyar�" yapmak ihtiyac� hissettiklerini s�yl�yorlar. Raporda koronavir�s�n yeni t�r�n�n, ortaya ��kt��� yerlerde insanlara �in'in Vuhan kentinden ��kan daha �nceki t�rlerinden �ok daha h�zl� yay�ld��� ve yaln�zca bir ka� hafta i�inde baz� �lkelerde hakim vir�s t�r� haline geldi�i kaydediliyor. Yeni vir�s�n ortaya ��kt��� yerlerde hakim damar haline gelmesi, di�erlerinden daha bula��c� oldu�u �eklinde yorumlan�yor ama bu �zelli�in sebebi hen�z a��klanam�yor. �al��ma nas�l y�r�t�ld�?Bilim insanlar� taraf�ndan SARS-CoV-2 ad�yla tan�mlanan koronavir�s ge�en y�l�n sonlar�nda ortaya ��kt���ndan beri d�nya �ap�nda 3,5 milyondan fazla insana bula�t� ve 250 bini a�k�n insan�n �l�m�ne sebep oldu. Los Alamos ara�t�rmas� Almanya merkezli bir kamu-�zel sekt�r ortakl��� olan Global Initiative for Sharing All Influenza Data (T�m Grip Verilerinin Payla��lmas� K�resel �nisiyatifi) adl� kurumun d�nyan�n farkl� yerlerinden ald��� 6 bini a�k�n koronavir�s genetik verisinin bilgisayarda analizine dayan�yor. Analiz, tekrar tekrar denendi ve her seferinde yeni koronavir�s�n�n daha bask�n hale gelmeye ba�lad��� sonucu ��kt�. 14 mutasyon belirlendi�ngiltere'de Sheffield �niversitesi'nin de deste�ini alan Los Alamos'daki uzmanlar koronavir�s�n 14 mutasyonunu belirlediler. Bu mutasyonlar koronavir�s gen haritas�n� olu�turan yakla��k 30 bin RNA �iftinde meydana geldi. �al��may� y�r�ten uzmanlar vir�s�n y�zeyindeki dikensi olu�umlar� etkileyen son mutasyona D614G ad�n� verdiler.
Nas�l ortaya ��kt� ve hakim oldu?Los Alamos ara�t�rmas� koronavir�s�n yeni damar�n�n ilk nerelerde ortaya ��kt��� ve nas�l yay�ld��� konusunda b�lge b�lge detayland�rma da yapm��. �talya vir�s�n bu mutasyonunun �ubat'�n son haftas�nda, neredeyse vir�s�n ilk versiyonuyla e� zamanl� olarak ilk ortaya ��kt��� �lkelerden biri gibi g�r�n�yor. �ubat'�n son g�nlerinde vir�s�n yeni t�r� Washington eyaletinde ilk kez g�r�l�yor. Ama Mart ay�n�n 15'ine gelindi�inde burada, hakim yani en �ok g�r�len t�r haline geliyor. New York'ta vir�s�n ilk t�r� Mart ortalar�nda ortaya ��km�� ama yeni mutasyon bir ka� g�n i�inde hakim olmu�. E�er salg�n s�cakl�klar�n artmas�ndan etkilenmez ve s�n�mlenmezse, Los Alamos ara�t�rmas�na g�re ardarda de�i�iklik ge�irmeye devam edebilir ve bu iyi izlenmez ise a��lar�n etkisi s�n�rl� olabilir. Bilim d�nyas�ndan gelen ilk yorumlar�al��man�n payla��lmas�ndan sonra bilim d�nyas�ndan farkl� y�nlerde tepkiler geldi. Iowa �niversitesi'nden, h�crelerin kendilerini vir�slerden nas�l korudu�u konusunda bir ara�t�rma y�r�ten biokimya profes�r� Charles Brenner Los Alamos ara�t�rmas�n�n faydal� oldu�unu s�yl�yor ve d�nyan�n farkl� yerlerinde a�� �al��mas� yapan gruplar�n bu t�r ara�t�rmalar� dikkatle takip etmesi gerekti�ini d���n�yor. Brenner Los Alamos ara�t�rmas�na g�re bu vir�s� alan hastalananlarda daha fazla miktarda vir�s bulundu�unu ama hastal���n daha a��rla�t���na ya da daha �ld�r�c� oldu�una dair bir bulgusu olmad���n� vurguluyor. Teksas'daki A�� Ara�t�rmalar� �ocuk Hastanesi'nin ba�hekimi Peter Hotez de ara�t�rman�n dikkate de�er oldu�unu ama sonu�lar�n do�rulanabilmesi i�in biraz daha �al���lmas� gerekti�ini d���n�yor. Hotez "�ok fazla spek�lasyon var. Veriler deneylerle �ek edilmemi�" diyor. Duke �niversitesi'nden David Montefiori ise bunun, koronavir�s�n daha bula��c� bir mutasyonunu belgeleyen ilk �al��ma oldu�unu s�yl�yor. Ara�t�rmac�lar hen�z yeni mutasyonun insan bedeninde daha �ncekilerden farkl� nas�l etkiler yaratt���n� bilmiyor ama daha h�zl� yay�l�yor olmas� di�er versiyonlara g�re "evrildi�ini" g�steriyor. Bir bilim insan� bunu "Darwinci evrime tipik bir �rnek" diye tan�mlad�. Yan�t� bilinmeyen bir ba�ka soru da vir�steki mutasyonun d�nyan�n farkl� yerlerinde hastal���n farkl� h�zlarda yay�lmas� ve farkl� etkilerde bulunmas�nda etkisinin olup olmad���. San Francisco Genel Hastanesi'ndeki kimya ve toksikoloji laboratuvarlar�n�n ba��nda bulunan Profes�r Alan Wu, ABD'de doktorlar�n, vir�s�n farkl� mutasyonlar�n�n insanlar�n hastal��� ne kadar a��r ge�irdi�i ve hastal���n ne kadar �ld�r�c� oldu�u �zerinde etkisi olup olmad���n� sorgulamaya ba�lad�klar�n� s�yl�yor. Alan Wu, doktorlar�n son haftalarda ABD'de vir�s�n biri �lkenin Do�u k�y�lar�nda di�eri ise Bat� k�y�lar�nda yayg�n olmak �zere en az iki t�r�nden s�z ettiklerini ekliyor. 'Daha �ld�r�c� de�il'Los Alamos �al��mas� vir�s�n yeni t�r�n�n ilk halinden daha �ld�r�c� oldu�una dair bir bulguya ula�mad�. Ara�t�rmay� destekleyen Sheffield �niversitesi'nin yapt��� bir �al��ma vir�s�n orijinal haliyle mutasyonunu alan hastalarda hastaneye kald�r�lma oran�n�n a�a�� yukar� ayn� oldu�unu g�steriyor. Fakat mutasyonun daha bula��c� olmas�, vir�s�n ilk halinden daha tehlikeli olmasa bile salg�n�n kontrol alt�na al�nmas� �abalar�n� etkileyebilir. Ara�t�rmaya g�re, Covid-19 ge�irmi� ve ba����kl�k kazanm�� ki�ilerin vir�s�n yeni mutasyonuna da ba����kl��� olup olmayaca�� bu konuda b�y�k �nem ta��yor. E�er vir�s�n yeni versiyonu �ncekilerden �ok farkl� ise, bu, salg�n�n yeni dalgalara d�n��mesine yol a�abilir.
6.5.2020 1 - 45183
|