K�skan� insanlar�n yapt��� davran��lar kendilerine g�re normal say�lsa da k�skan�lan ki�i i�in ayn� durum s�z konusu de�il. Peki, k�skan�l�k kad�n ve erkek ili�kilerini nas�l etkiliyor? K�skan�l���n alt�nda yatan sebepler neler?
Son derece y�prat�c� bir duygu olan k�skan�l��� Reem N�ropsikiyatri Merkezi Kurucusu Dr. Mehmet Yavuz anlat�yor.
K�skan�l�k nedir?
K�skan�l�k bir nesneyi ya da ki�iyi payla�amama, sahiplenme duygusudur. K�skan�l�k insan do�as�nda var olan do�al bir duygudur. K�skan�l���n sosyal olarak kabul edilen formu imrenme ya da �yk�nme olarak tabir edebilece�imiz �evremizde g�rd���m�z ki�ilere �zenme, kendi benli�inden �d�n vermeden onlar gibi olmak istemektir. Bunu yaparken ama� ki�inin kendisini geli�tirmesi ve motive olmas� iken k�skan�l�k durumunda motivasyon yerini h�rslanmaya ve ki�inin i�ini kemiren, kafas�n�n i�erisinde yinelenip duran olumsuz d���nlere b�rak�r.
Bu iki duygulanmay� ikisinin farkl� yo�unluklar�na ve ki�ide uyand�rd��� duygulara bakarak ay�rt edebiliriz. Ki�ili�i hen�z oturmam�� �ocuklarda t�m duygular �ok yo�un ya�and��� gibi k�skan�l�k da s�zsel ve davran��sal ifadelerle kendisini g�sterecek �ekilde ifade bulur.
�ocuklar�n arkada�lar�n� k�skand�klar�na ve onlar�n can�n� yakmak istemelerine �ok s�k �ahit olmu�uzdur. Bu durum baz� s�re�ler ya�and��� takdirde yeti�kinlikte de g�r�lebilir. Bizim en s�k kar��la�t���m�z hali romantik ili�kilerde ya�anan�d�r. A��r� sahiplenme k�skan�lan ki�iyi rahats�z etti�i kadar bu duyguyu u� noktalarda ya�ayan ki�i i�in de tehlikeli (rahats�z edici) bir durumdur. Hem k�skan�l�k duygusunun kendisi hem de buna e�lik eden d���nce ve d���ncelerin tetikledi�i davran��lar ki�inin hayat�n� �ekilmez bir hale sokabilir. Elbette k�ska�l���n hedef ald��� di�er kutup olan k�skan�lan ki�i i�in de durum pek i� a��c� olmaz. E�er duygu zarar verme noktas�nda ya�an�yorsa k�skan� ki�i mutlaka tedavi g�rmelidir.
K�skan�l���n Alt�nda Yatan Durumlar Nelerdir?
K�skan�l�k duygusunun alt�nda yatan bir �ok sorun olmakla beraber en s�k g�zlemlenenler �zg�ven eksikli�i, kar�� tarafa g�venmeme ve kar�� taraf� kaybetme korkusudur.
K�skanan ki�i ge�mi�te g�veninin sars�laca�� baz� olaylar ya�am�� olabilir. Erken �ocukluk d�neminde ya�anan baz� hadiseler ki�inin ruhsal geli�imini olumsuz y�nde etkileyebilir. �rne�in anne baba aras�nda ge�en sorunlardan dolay� ki�inin ailenin da��lmas� �nemli bir etmen olarak kar��m�za ��kabilir.
Ebeveynlerden birinin ya da her ikisinin aldat�lma gibi g�ven sars�c� b�y�k bir sorun ya�amas� ve bunun k���k ya�larda aile i�erisinde �ocuklar�n da dahil oldu�u bir �ekilde dikkatsizce ve �zensizce ya�anmas� ileriki ya�larda ki�inin ya�ad��� beraberliklerde de terk edilme, aldat�lma gibi olaylara maruz kalmas� k�skan�l�k duygusunun u� noktalarda ya�anmas�na sebep olabilir.
Bu olaylara maruz kalan ki�inin ergenlik ve yeti�kinlik y�llar�nda k�skan�l�k duygusunun yo�un olarak ya�anmas� ya da bu duygusunun tetiklenmesi i�in romantik ili�ki ya�ad��� ki�iyle g�ven sars�c� bir olay ya��yor olmas� da gerekmez. Ki�i �nlenemez bir �ekilde herhangi bir belirti olmaks�z�n tak�nt�l� olarak bu duyguyu s�k�a ve yo�un olarak ya�ayabilir. Kaybetme korkusu, sevgiden mahrum kalma durumu ki�i i�in son derece y�k�c�d�r. Ki�i k�skan�l�k duygusunun onu bu olumsuz sonu�lardan koruyaca��n� sanabilir. K�ska�l�k duygusuna �fke, de�ersizlik, mutsuzluk, yaln�zl�k �aresizlik duygular� da e�lik edebilir.
K�skan� ki�i kendinin de�erli olmad���n� d���n�r ve �zg�ven eksikli�i ya�ar. Kendisine olan g�vensizli�ini birlikte oldu�u ki�iye yans�tarak i�leri her iki taraf i�in de zorla�t�r�r. Bununla beraber ikili ili�kilerde erkek ya da kad�n aras�nda ya�anan baz� olaylar da k�skan�l�k duygusunun a��r� ya�anmas�na neden olabilir. �rnek olarak ki�i s�rekli olarak e�i taraf�ndan a�a��lan�yor, yetersiz g�r�l�yor ve s�rekli ele�tiriye maruz kal�yor ise ki�inin �zg�ven eksikli�i ya�amas� ve bundan dolay� da e�ini kaybedece�i korkusuna kap�lmas� k�skan�l�k duymas�na yol a�abilir. Esas�nda e�ini a�a��layan ve s�rekli a�a��layan ki�inin bunu yapmas�ndaki as�l neden kendisine olan g�vensizli�i, terk edilmekten korkmas� olabilir. Terk edilmelerini engellemek i�in e�ini de�ersiz g�rerek e�ini kendisine ba��ml� hale getirmek istiyor olabilir. Elbette t�m bunlar bilin� d�zeyinde ya�anmad��� i�in ki�inin fark etmesi neredeyse imkans�zd�r.
A��r� K�skan� Ki�iler Ne Gibi Davran��lar Sergilerler?
A��r� k�skan�l�k duygusu ya�ayan bir ki�i bir�ok karma��k duyguyu da beraberinde ya�ad��� i�in son derece tehlikeli davran��lar g�sterebilir. �zellikle bu duygu �n�ne ge�ilemez bir hal ald���nda ki�i davran��lar�ndaki dengesizli�i fark etmesine ra�men buna engel olamayabilir.
K�skanan ki�i beraber oldu�u ki�iyi s�rekli takip edebilir, telefonlar�n�, mesajlar�n� kontrol edebilir. Sahiplendi�i ki�iyi ba�kalar�yla ileti�im halinde olmamas� i�in eve kapatabilir, ailesi ve arkada�lar�yla g�r��mesini engelleyebilir. B�ylece birlikte oldu�u ki�inin kimse taraf�ndan g�r�lmeyece�ine, fark edilmeyece�ine h�kmetti�inden i�i bir nebze olsun rahat edebilir ama yine de g�n�n belirli saatlerinde telefonla kontroller yaparak bu durumu sa�lamla�t�rmak isteyebilir. Bu davran���n hedefi genellikle kad�nlar olurlar. A��r� k�skanan ki�i birlikte oldu�u ki�iye duygusal ve fiziksel �iddet uygulayabilir, bu ki�iyi tehdit edebilir. K�skan�l���n �ok ileri d�zeyde oldu�u durumlarda �iftlerden k�skanan taraf e�inin farkl� cins bir doktor taraf�ndan muayene edilmesini bile tolere edemeyebilerek ciddi sa�l�k komplikasyonlar�n�n geli�mesine neden olabilir ve bu nedenle a��r� k�skan� olan ki�iler mutlaka tedavi olmal�d�rlar.
K�skan�lan Ki�i Kendini Nas�l Hisseder?
K�skan�lan ki�i beraberli�in ilk zamanlar�nda sahiplenilmeyi ho� kar��layabilir. Fakat belli bir s�re sonra bu durum iki ki�i i�in de son derece tehlikelidir. �zellikle k�skan� ki�i k�skan�l���n �iddetini, s�kl���n� ve s�resini artt�rd��� durumlarda davran��lar�n�n �iddetini de artt�r�r.
B�yle zamanlarda k�skan�lan ki�i bu noktaya nas�l geldiklerini dahi kestiremez i�in i�inden ��kmak istedik�e daha �ok batar ve k�skanan ki�inin ��phelerini do�rulayacak �eyler yapmaya ba�lar. K�skan�lan ki�i kendini kafese konulmu� gibi hisseder, zamanla psikolojisi bozulur, huzursuz olur ve h�rpalan�r. K�skanan ki�iyle konu�amaz ve ki�iye derdini anlatamaz hale geldikleri noktada bu ki�iden ayr�lma yollar� arar. Daha �nce de bahsetti�im gibi k�skanan ki�inin terk edilme, sevilmeme ve de�er g�rmeme d���nceleri b�ylece peki�mi� olur.
�ok K�skanan Ki�i �ok Sever D���ncesi Do�ru Mudur?
Romantik ili�kiler taraflar kar��l�kl� olarak birbirlerinin hayatlar�na m�dahil olunmad��� durumlarla sa�l�kl� olarak ilerler. �nemli olan ba�kalar�n�n �zel hayat�na sayg� g�stermektir. �nsan�n sevdi�i ki�iyi kaybetme korkusu hissetmesi normaldir.
Birbirini seven iki insan�n birbirlerini �l��l� derecede k�skan�yor olmas� sevimli bir duygudur ancak a��r� k�ska�l�k �ok sevmeden kaynaklanan bir duygu de�ildir. G�vensizlikten ve �zg�ven eksikli�inden kaynaklan�r ve tamamen sa�l�ks�z bir durumdur.
A��r� sevgi ba��ml�l�ktan do�ar. Ki�i e�er birlikte oldu�u ki�i olmadan ne yapaca��n� bilemiyorsa, b�t�n planlar�nda o ki�i de olacak �ekilde hareket ediyor ve aksi bir duruma tahamm�l edemiyorsa k�skan�r. Bu sevgi t�r� de kesinlikle s�k�c� ve bo�ucudur. Sa�l�kl� ili�kilerde �iftler birbirlerinin benliklerini eritmeden ayn� potada var olabilirler. Birbirlerinin farkl� zevklerine ve isteklerine de�er verirler. �iftler birbirlerini �nemserler, k�skan�rlar ama birbirlerini s�kmazlar. K�skan�l�k her iki taraf i�in de a��lmas� g�� bir durumdur.
A��r� K�skan�l���n Tedavisi Nedir?
Tedavide k�ska�l���n alt sebepleri ara�t�r�l�r. K�skan�l�k ki�inin hayat�n�n bir b�l�m�nde foksiyonel bir g�rev alm�� olabilir ve ki�i bu ��renmeyi t�m hayat�na genellemi� olabilir. K�skan�l���n sorun oldu�u noktada eski ��renilmi� davran�� kal�plar� daha �nce i�e yarad��� gibi �al��m�yor demektir.
Buda demek oluyor ki ki�i davran��lar�n� de�i�tirmelidir. Tedavi g�ren ki�iden k�skan�l�k duydu�u noktalar�, ya�ad��� s�reci incelemesi ve tepkilerini g�zlemlemesi istenir. Yap�lan incelemeler ki�inin kendi davran��lar�n�n fark�na varmas�n� sa�lar ��nk� k�skan�l�k genelde fark�nda olunmadan sergilenir ve b�y�k �o�unlukla k�skan�lan ki�inin yak�nmalar� sonucu ili�kinin ��kmaza girmesi dolay�s�yla profesyonel yard�ma ba�vurulur.
Ki�inin kendine olan ve �evreye olan g�veninin kazand�r�lmas� sa�lan�r. Eski davran�� kal�plar�n�n yeni duruma uymad��� vurgulanarak yenilerinin geli�tirilmesi i�in eski otomatik d���ncelerin ve akabinde geli�en rasyonel olmayan tepkilerin de�i�tirilmesi hedeflenir.
K�skan�l�k Duyan Ki�ilere �nerileriniz Nelerdir?
K�skan�l�k yaratan duygular ke�fedilmeli.
A��r� k�skan�l�k duygusunun hayat�n hangi d�neminde nas�l edinildi�i ve i�e yarad��� ke�fedilmeli.
K�skan�l�kla beraber gelen olumsuz duygular tespit edilmeli.
Olumsuz duygular�n yol a�t��� otomatik d���nceler fark edilmeli.
Otomatik d���ncelere verilen rasyonel olmayan tepkilerin yerine yenileri geli�tirilmeli.
Yeni davran�� kal�plar� test edilerek olumlu kazan�lar� g�r�lmeli ve ki�inin hayat�na genellemesi sa�lanmal�.
Ki�i ge�mi�te ya�ad��� k�t� olaylar� geride b�rakmal�d�r.
G�ven duygusu yeniden kazand�r�lmaya �al���lmal�d�r.
Sosyal aktivitelere kat�labilir, hobiler edinebilir.
Olumlu d���nceler i�ine girmeli ��phecilikten uzak durmal�d�r.
Ba�kalar�n�n onun hakk�ndaki d���ncelerini gere�inden fazla �nemsememeli.
Romantik partneri ile sorunlar�n� a��k bir �ekilde konu�abilmeli, gelece�e dair korkular�n�n k�kenleri tespit edilmeli.
T�m bunlar� sa�l�kl� bir �ekilde yapabilmek ve s�reci olabildi�ince sanc�s�z ge�irebilmek i�in mutlaka profesyonel bir uzmandan yard�m al�nmal�d�r.
Dr. Mehmet Yavuz
N�roloji Uzman�
9.11.2010 - 2947
|