|
�o�u zaman depresyon olarak adland�rmad���m�z, g�nl�k hayat�n ��eleri olarak g�rd���m�z baz� durumlar asl�nda tam da bu hastal���n belirtilerine i�aret edebiliyor. �zellikle mevsim ge�i�lerinde daha s�k ya�anan duygu durum bozukluklar� ilkbahar da da ortaya ��kabiliyor. Her ya�ta, hatta �ocuklarda bile g�r�lebilen bu hastal�k insanlar� �ok �e�itli �ekillerde etkiliyor. Duygusal olarak ��ken hasta karamsarla�maya ve zihinsel olarak (kendine zarar verme dahil) k�t� d���ncelerle me�gul olmaya ba�lar. V�cudunda a��rl�k ve yava�lama ortaya ��kt��� i�in, davran��lar� da i�e kapanma y�n�nde de�i�ir. G�n i�indeki gelip ge�ici moral bozulmalar� depresyon olarak adland�r�lmaz.
Y�l�n belli d�nemlerinde, ya�am olaylar�ndan ba��ms�z olu�u ve g�n �����n�n artt��� d�nemlerde d�zelme olmas� mevsimsel depresyonu di�er depresyon t�rlerinden ay�r�r.
Mevsimsel depresyonun di�er depresyon t�rlerinden fark� nedir? En az iki y�l �st �ste olmak kayd�yla, y�l�n belli d�nemlerinde ortaya ��kan, sebep olarak herhangi bir ya�am olay�n�n g�sterilemedi�i duygu durum ��kmelerine mevsimsel depresyon denir. G�n �����n�n azalmaya ba�lad��� sonbahar ve k�� aylar� mevsimsel depresyon a��s�ndan y�ksek risk ta��yan d�nemlerdir. Ancak, ilkbahar ve yaz aylar�nda da g�r�lebilir. Soyge�mi�te Bipolar Bozukluk (Manik Depresif Bozukluk), depresyon gibi hastal�klar�n olmas�, kad�n cinsiyet, zor ya�am ko�ullar�, a��r fiziksel hastal�klar, g�n �����ndan az yararlanan b�lgeler (kutuplara yak�n olan b�lgeler gibi) mevsimsel depresyon a��s�ndan riski art�r�r. BEYN�N K�MYASINI BOZAB�LEN DEPRESYONUN BA�LICA NEDENLER� Beyindeki kimyasal dengenin bozulmas� bu hastal���n olu�mas�nda �nemli yer tutar. Beyinde bulunan seratonin ve noradrenalin ad�n� verilen kimyasal maddelerin sinir h�creleri aras�ndaki sinaps ismi verilen bo�luktaki miktarlar� azal�r. Bu azalma, depresif bulgular�n ortaya ��kmas�na neden olur. Kimi zaman kendili�inden olan bu azalma, kimi zaman da baz� zorlay�c� ya�am olaylar�ndan sonra ger�ekle�ir. Ge�mi�te ya�anan travmalar, kay�plar, �z�nt� ve zorlanmalar, hala devam eden sorunlar, yeni ortaya ��km�� zorlay�c� ya�am olaylar�, d���k e�itim d�zeyi, yoksulluk da depresyona neden olabilir. Ailesinde depresyon olan ki�i depresyon a��s�ndan risk alt�ndad�r, yani kal�tsall�k bu hastal���n �nemli nedenlerindendir. KADINLAR DEPRESYONA DAHA YATKIN� Kad�n cinsiyeti erkeklere g�re daha fazla depresyona girme riski ta��r. Bunun nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte hormonal, kad�n�n g�nl�k ya�amdaki y�k�n�n fazla olu�u, sorumlulu�unun artmas�, erkeklere g�re psikiyatriye daha kolay ba�vurmalar� (tan� konulan vaka say�s�n�n �ok olu�u), erkeklerin depresyonlar�nda g�r�len alkol ve madde kullan�m�n�n depresyon tan�s�n� koymay� geciktirmesi olabilir. Yas ya�ayan baz� ki�iler yas s�recinin beklenenden daha uzun s�rmesi sonucunda depresyona girebilirler. A��r d�zeydeki kayg� bozukluklar�nda da bireysel ve sosyal ya�am bozulaca�� i�in depresyon ortaya ��kabilir. Sosyal fobide depresyon g�r�lme s�kl��� %40't�r. Bu oran e� hastalanman�n (sosyal fobiye ba�l� depresyon ortaya ��kmas� gibi) �nemini vurgulamas� a��s�ndan �arp�c�d�r. DEPRESYONDA OLDU�UMUZU NASIL ANLARIZ? Ki�ide g�n boyu s�ren bir depresif duygu duruma ek olarak, ilgi ve istek kayb�, zevk alamama, kilo kayb� ya da art���, uykusuzluk ya da uyku art���, hareketlerde yava�lama, yorgunluk, bitkinlik, enerji kayb�, huzursuzluk, de�ersizlik ve su�luluk duygular�, odaklanma zorlu�u, karars�zl�k, kendine zarar verme d���nceleri varsa ki�i depresyonda olabilir. Ancak depresyon denebilmesi i�in, bu belirtilerin iki haftadan daha fazla s�rmesi gerekir. DEPRESYON K�MLERDE G�R�L�R, K�MLER R�SK ALTINDADIR? Depresyon kad�nlar�n %20'sinde, erkeklerin %10'unda, ergenlerin ise %5'inde g�r�l�r. �zelllikle son d�nemlerde yayg�n bir hastal�k olarak g�ze �arpan depresyon hastal��� ile ilgili yap�lan ara�t�rmalar, insanlar�n yakla��k %15'inin hayatlar�n�n bir d�neminde major depresyon ge�irdi�ini ortaya koymaktad�r. Kad�nlar�n depresyon s�kl��� erkeklerden iki kat daha fazlad�r. Genelde g�r�lme ya�� 20 ile 50 aras� olsa da, ya�l�larda bu hastal���n s�kl��� artmaktad�r. Bo�anm��, ayr�lm�� ki�iler, sosyoekonomik d�zeyin d���k olmas� ve i�sizlik, sosyal ve �evresel deste�in az olu�u, uzun s�ren zorlay�c� ya�am tarz� da depresyon riskini art�r�r. DEPRESYON TEDAV�S� Seratonin ve noradrenalin isimli kimyasal maddelerin miktarlar�n� d�zenleyen antidepresanlar, bu hastal���n tedavisinde s�kl�kla kullan�lmaktad�r. Baz� vakalarda anksiyolitik (kayg� gidericiler), antipsikotik (psikotik belirtiye y�nelik ya da tedavi g��lendirici olarak kullan�lanlar), tiroid hormonu, lityum kullan�labilir. Kimi a��r vakalar yatarak tedavi edilir. Bunun d���nda psikoterapi (�zellikle bili�sel davran���� psikoterapi) depresyon tedavisinde �nemli yer tutar. Ancak bu terapi y�ntemi tek se�enek de�ildir ve uygun olan vakalarda di�er terapi y�ntemleri de tercih edilebilir. Ki�inin keyif ald��� ve i�levselli�inin artt��� u�ra��lar da tedavide yarar sa�lar. DEPRESYON R�SK� AZALTILAB�L�R Ki�inin kendini i�levsel hissetti�i bir ya�am tarz� se�mesi gerekir. Ya�amlar�nda zorluklar olan ki�ilerin zorluklarla ba� etmek i�in yak�nlar�ndan destek almas�, bu konuda yeterli deste�i yoksa uzman yard�m� almas� yararl� olur. Ki�inin i� ya�am� kadar dinlendi�i, mola verdi�i tatil s�re�lerine de dikkat etmesi, kendine zaman ay�rmas� depresyon riskini azalt�r. Tekrarlayan depresyonu olanlarda ila� tedavisinin d�zenli yap�lmas� da depresyonu �nlemede �nem ta��r. Ki�inin ya�am� (ge�mi�i, bug�n�, gelece�i) yorumlay�� bi�imi de depresyona neden olabilir. Bu nedenle, bili�sel davran���� terapi ba�ta olmak �zere terapilerin ki�inin d���nce d�nyas�n� ele almada ve gereken de�i�me ya da esnemelerin yap�lmas�nda �nemli rolleri vard�r.
10.3.2017 - 26208
|