K?u� gribi salg�n�: Sebebi ne, insanlar� etkiler mi?

Uzmanlar �u anda gelmi� ge�mi� en a��r ku� gribi salg�n�n�n ya�and���n� s�yl�yor.

Ku� gribinin olduk�a bula��c� bir t�r� olan H5N1, y�z binlerce yabani ku�un ve milyonlarca evcil ku�un �l�m�ne yol a��yor.

P?eki, ku� gribi nedir ve hayvanlar ile insanlar i�in ne kadar �l�mc�l?

Ku� gribi, neredeyse y�z y�ld�r var olan, k�mes hayvanlar� ile vah�i ku�larda g�r�len bir hastal�k.

E?dinburgh �niversitesi Roslin Enstit�s�'nden Viroloji Profes�r� Paul Digard, "Vir�s asl�nda ilk olarak Avrupa'da ve Asya'da �rdeklerde ortaya ��kt� ve daha sonra farkl� ku� �e�itlerine bula�maya ba�lad� " diyor.

�lk olarak 1996 y�l�nda �in'de tespit edilen ve bug�ne kadar d�nem d�nem yeniden ortaya ��kan H5N1, vir�s�n g�n�m�zde en yayg�n �ekilde g�r�len t�r�.

Uzmanlar genellikle sonbahar aylar�nda yo�unla��p, daha sonra ge�en vir�s�n bu y�l daha �ncekilere k�yasla daha uzun s�rd���n� aktar�yor.

H5N1, ku�lar�n d��k�s� ve t�k�r�kleri veya kontamine yem ve su yoluyla evcil ku� t�rleri aras�nda h�zl� bir �ekilde yay�labiliyor ve �l�mlere yol a�abiliyor.

Mevcut ku� gribi dalgas�, Avrupa'da ve ABD'de �imdiye kadar ya�anan en k�t�s�.

�ngiltere'de hayvan refah� konusunda uzmanla�m�� Pirbright Enstit�s�'nden Profes�r Munir �qbal, "D�nya �ap�nda 160 milyon evcil ku� bu vir�s y�z�nden ya �ld� ya da �ift�iler taraf�ndan itlaf edilmek zorunda kald� " diyor ve devam ediyor:

"?ABD ve Avrupa'da �len ku� say�s� 100 milyon. "

Salg�n�n Bat� Avrupa �lkelerinde yumurta k�tl��� ve Noel'de hindi k�tl���na yol a�aca�� y�n�nde korkular var.

B?u y�l ya�anan salg�n neden farkl�?

Bu y�l ku� gribi salg�n� y�z�nden her zamankinden daha fazla yabani ku� �ld�.

En �ok etkilenenler ise deniz ku�lar� oldu.

�qbal, "Bu salg�n toplamda 80 farkl� ku� t�r�n� etkiledi. �sko�ya'daki y�rt�c� mart� t�r�n�n y�zde 40'� ve Yunanistan'da iki bin tepeli pelikan �ld� " diyor.

Pennsylvania �niversitesi'nden Dr. Louise Moncla, salg�n�n tilkilere ve foklara bile bula�t���n� belirtiyor.

M?oncla, "Bu salg�n Avrupa'da ba�lad� ve Kuzey Amerika'ya yay�ld� ama ge�mi�te g�rd���m�z salg�nlar�n aksine hen�z yok olmad� " diyor.

ABD'de Georgia �niversitesi'nden Dr. Rebecca Poulson ise, "Ola�an�st� bir �ekilde yay�lan, benzeri g�r�lmemi� bir vah�i ya�am hastal��� salg�n� ya��yoruz " diyor.

Uzmanlar bu salg�n�n neden di�erlerinden daha k�t� oldu�unu hen�z bilmiyor.

Vir�s�n daha kolay yay�lacak veya etkisini daha uzun s�re g�sterecek �ekilde mutasyona u�ram�� olabilece�i �ne s�r�l�yor.

Hollanda'da Wageningen Biyoveterinerlik Ara�t�rma grubunda ku� gribi uzman� olan Dr. Nancy Bereens, vir�s�n art�k t�m vah�i ku� ortamlar�nda bulunuyor olabilece�ini s�yl�yor.

Bereens, "Vir�s art�k bir�ok vah�i ku� t�r�ne bula�t��� i�in, ku� pop�lasyonundan tekrar yok olmas� pek olas� de�il " diyor.

S?alg�n� kontrol etmek i�in neler yap�l�yor?

�?in'de salg�nla m�cadele etmek i�in k�mes hayvanlar� a��lan�yor.

A?ncak pek �ok �lke, hangi ku�lar�n a��ya dayan�kl� hale geldi�ini saptamak ve bu y�zden a��n�n etkili olup olmad���n� anlamak zor oldu�u i�in a��lama politikas�ndan uzak duruyor.

California �niversitesi Veterinerlik Okulu'ndan Dr. Maurice Pitesky, "A��lamaya karar veren �lkeler i�in �ok kat� ihracat kontrolleri " oldu�unu s�yl�yor.

B?unun yerine ABD ve AB �lkeleri, �ift�ilerin ku� gribi salg�n�n�n tespit edildi�i ku� s�r�lerini itlaf etmesini istiyor.

�ngiltere ve Fransa ise k�mes hayvan� s�r�lerinin vah�i ku�lardan etkilenmelerini �nlemek i�in i�eri al�nmas�n� talep ediyor.

K�mes hayvanlar�n� a��laman�n ticari sak�ncalar�na ra�men, Fransa ve Hollanda'da ku� gribi salg�n�n� kontrol alt�na almak i�in a�� denemelerine ba�land�.

K?u� gribi insanlar i�in riskli mi?

Enfekte ku�larla yak�n temasta olan insanlara ku� gribinin ge�ti�i vakalar ge�mi�te g�r�ld�.

Profes�r Digard, "Mevcut H5N1 t�r� �u anda insanlar i�in d���k riskli g�r�n�yor " diyor ve devam ediyor:

"Vah�i ku�lar� takip ederek ve evcil hayvanlarla ilgilenen veterinerlerden g�r�� alarak salg�n�n ne kadar yay�ld���n� do�ru bir �ekilde izlememiz gerekiyor. "

30.11.2022 - 63476