|
Anne Bebek Dergisi
Asl�han G�nd�z
Kad�n Hastal�klar� ve Do�um Uzman� Nihan Kazdal Dedeo�lu konuyla ilgili bizleri bilgilendirdi.
Her y�l binlerce hamile kad�n iyonizan radyasyona maruz kalmaktad�r ve bu konuda yeterli bilginin yoklu�u; hem b�y�k bir endi�e uyand�rmakta hem de �o�unlukla hamileli�in gereksiz yere sonland�r�lmas�na neden olmaktad�r.
R�ntgen I��nlar� Zararl� m�?
X-���nlar� ya da R�ntgen ���nlar�; dalga boyu 10 ile 0,01 nanometre aral���nda olan elektromanyetik dalgalar veya foton demetidir. Bu ���nlar; Nobel Fizik �d�l� sahibi Wilhelm Conrad R�ntgen taraf�ndan 1895 y�l�nda bir deney yaparken tesad�fen bulunmu�tur.
T�pta g�r�nt�leme ama�l� ba�vurulan, y�ksek enerjili fotonlardan olu�mu� olan bu iyonize radyasyon (X-���n�); canl�larda DNA hasar�na ve yak�c� serbest radikallerin olu�umuna yol a�arak zararl� etkiler olu�turabilir. Bu etkiler maruz kal�nan radyasyon dozu ve s�resi ile yak�ndan ili�kilidir.
G�n�m�zde t�pta; en s�k kullan�lan tan�sal ama�l� g�r�nt�leme y�ntemleri;
- X ���n�–iyonize radyasyon i�eren y�ntemler (direkt radyografi, floroskopi ve bilgisayarl� tomografi (BT))
- Ultrasonografi (USG)
- Magnetik Rezonans (MR)
- N�kleer t�p incelemeleridir.
Ta��d��� enerjiyle iyonize radyasyon, h�crenin DNA’s�nda olu�turdu�u iyonla�t�r�c� etkiyle h�crenin �l�m�ne neden olabilir. Radyasyona maruz kalan h�cre �lmez ise zamanla onar�labilir. H�crenin genetik yap�s�nda olan bu de�i�ikliklere sitokastik etki, dokuda olu�an somatik hasara ise deterministik etki ad� verilir. Sitokastik etkinin s�kl��� radyasyon dozunun artmas� ile orant�l�d�r ve artarken, �iddeti art�rmaz.
D���k miktarlardaki radyasyon dozlar�nda bile ortaya ��kabilir. Deterministik etki ise al�nan ���n dozu ile do�ru orant�l� olarak artar. Belirli bir e�ik de�erden sonra ortaya ��kar ve do�rudan h�cre �l�m� ile ili�kilidir.
Al�nan radyasyon dozu; hedef k�tle taraf�ndan, belli bir s�rede absorbe edilen veya al�nan radyasyon enerjisi miktar� olarak tan�mlan�r. Radyasyonun so�urulmu� doz birimi; Gray (gy) dir. 1Gy = 100 RAD =1000mGy yani 0,01Gy =1 RAD = 10mGy dir.
Hamilelik Ve Radyasyon
Her y�l binlerce hamile kad�n iyonizan radyasyona maruz kalmaktad�r ve bu konuda yeterli bilginin yoklu�u; hem b�y�k bir endi�e uyand�rmakta hem de �o�unlukla hamileli�in gereksiz yere sonland�r�lmas�na neden olmaktad�r. Hamileli�i bilinen hastalarda radyasyon i�eren tan�sal y�ntemler kullan�lacak ise pelvik b�lge m�mk�n oldu�unca kur�un bir bariyer ile korunmaya �al���lmal�d�r.
Buna g�re rutinde kullan�lan pek �ok tan�sal radyografik inceleme fetusta kabul edilen k�m�latif doza ula�mamaktad�r. Bu nedenle tan�sal radyolojik incelemelerden sonra gebeli�in sonland�r�lmas� pek �nerilmemektedir. Yap�lan ara�t�rmalar; al�nan doz 15-20 RAD'tan fazla oldu�unda, gebeli�in sonland�r�lmas�n�n gerekebilece�ini g�stermektedir.
Klinisyenler ve radyologlar hamilelik olas�l���n� mutlaka sorgulamal�, gerekirse teredd�tl� bir durumda gebelik testi istemelidirler. Ayr�ca hastaneye ebeveynleri ile gelen gen� k�z ve ad�lesanlar�n da gebe olabilecekleri unutulmamal�d�r. Gebelik s�ras�nda maternal ve fetal hastal�klar�n tan� ve takibinde iyonize radyasyon i�eren direk grafi, floroskopi ve BT gibi y�ntemler kullan�lmal�d�r.
�ncelikle USG tercih edilmelidir, USG’nin yetersiz kald��� durumlarda ise MR tercih edilmelidir. Ancak teorik olarak ilk trimesterde teratojenik etkisi nedeni ile MR’da �nerilmemektedir. E�er incelemeyi kesinlikle yapmak gerekiyorsa, daha d���k dozla ve s�n�rl� pozisyonlarda �al���lmal�d�r.
Pelvik b�lge m�mk�n oldu�unca kur�un bir bariyer ile korunmaya �al���lmal�d�r. T�m �nlemlere ra�men fetus, pelvis ve abdomenin rutin radyolojik incelemelerinde istenmeyen radyasyona maruz kalabilir.
E�er hamile kad�n kesin endikasyon nedeni ile veya hamile oldu�unu bilmeden iyonizan radyasyona maruz kald� ise; fetusun absorbe etti�i total dozun hesab� i�in uzman kons�ltasyonu istenmelidir. Toplamda bulunan radyasyon dozunun fetal kay�p ve anomaliler ile ne denli ili�kili oldu�u ki�inin kendisine ve ailesine a��klanmal�d�r.
Hamileli�in sonland�r�lmas� ise pek �ok fakt�r�n etkiledi�i, her olguya g�re de�i�en, bireysel bir karar ve se�imdir.
5.2.2011 0 - 4951
|