|
Diyetisyen M.Turgay K�se
Gebelikte a��rl�k kazan�m�n�n kontrol alt�nda tutulmas� �nemlidir. Buna kar��l�k insano�lu tatl�ya d��k�nd�r. G�ndelik ya�ant�da fark�nda olarak ya da olmayarak �ok s�k kulland���m�z tatland�r�c�lar da bu tatl� tutkusunun bir yans�mas�d�r. G�n�l ister ki hem tatl� t�ketelim hem de tatl�n�n zararlar�ndan korunal�m.
Buradan hareketle; diyabetliler ba�ta olmak �zere, �eker tad�ndan vazge�emeyen, i�tah�n� bask�lamakta g��l�k �eken, formuna �nem veren bireyler i�in yapay tatland�r�c�lar geli�tirilmi�tir. Ancak 1970’lerde deney hayvanlar�nda siklamat i�eren tatland�r�c�lar�n mesane kanserine yol a�mas�, daha sonra yap�lan �al��malar �����nda D�nya Sa�l�k �rg�t� ve Avrupa Birli�i’nin siklamat� kanser yapan maddeler listesinden ��karmas� gibi s�re�lerin ya�anmas� baz� tedirginliklerin olu�mas�na engel olamam��t�r.
Yapay tatland�r�c�lar ve kanser tart��mas�n�n s�rmesinin ard�nda bilimsel verilerin karma��k ve tart��mal� olmas�ndan ziyade yayg�n olarak kullan�lan bu �r�nler hakk�nda yaz�l� ve g�rsel medyada ortaya at�lan ger�ek d��� her iddian�n kamuoyu taraf�ndan �ok ilgi �ekmesi yer almaktad�r. Di�er yandan yapay tatland�r�c�lar�n diyabeti olanlarda ve a��r� kilolularda dola��m sistemi kalp hastal���yla ili�kili riskleri belirgin olarak azaltt���n� da unutmamak gerekir.
Ayn� zamanda t�p biliminde, g�sterilemeyen ili�kilerin olmad���n� ve ileride de olmayaca��n� iddia etmek yanl��t�r. Bu a��dan yapay tatland�r�c� ve kanser i�in de ayn� g�r��le hareket edilecek olunursa, yapay tatland�r�c�lar�n en az dozda ve gerekti�inde kullan�lmas�n� �nermek en do�rusu olsa gerek.
Gebelik ise ila� kullan�m�n�n s�n�rland�r�ld��� fizyolojik bir s�re�tir. Bu d�nemde acaba yapay tatland�r�c�lar� kullanmak sa�l�kl� m�d�r?
G�n�m�zde yapay tatland�r�c� maddeleri i�eren bir�ok besin maddesi yayg�n olarak t�ketilmektedir. Bu �r�nlerin kullan�m� gebe olmayan ki�ilerde g�venlidir. Gebelik s�ras�nda yapay tatland�r�c�lar�n kullan�m� ile ilgili �ok fazla �al��ma yoktur. Gebelik d�neminde yapay tatland�r�c�lar ve bunlar� i�eren �r�nlerin m�mk�n oldu�u kadar az t�ketilmesi �nerilir.
Pek �ok yapay tatland�r�c�n�n i�inde aspartam ad� verilen bir madde bulunmaktad�r. Yap�lan �al��malarda aspartam�n do�um defektlerine neden oldu�u g�sterilememi�tir. Bu nedenle hamilelikte aspartam kullan�m� g�venli olarak kabul edilir. Aspartam v�cutta metabolize edildi�inde metanol, aspartik asit ve fenil alanin ad� verilen proteinin yap� ta�� olan aminoasitler ortaya ��kar.
Bunlardan aspartik asit plasentay� ge�emez, metanol de �ok d���k d�zeyde oldu�u i�in zararl� de�ildir. Bir aminoasit olan fenil alanin ise PKU (fenilketon�ri) hastal��� olan ki�ilere zararl�d�r. �ocukluk d�neminde diyet ile tedavi edilebilen bu durum eri�kin kad�nlarda gebelik d�neminde g�z �n�nde bulundurulmazsa bebe�e zarar verebilir. Bu madde sinir sistemine zarar vererek a��r zihinsel gerili�e neden olabilir. O nedenle PKU hastal��� olan gebeler aspartam i�eren �r�nleri kullanmaktan kesinlikle ka��nmal�d�r.
Yapay tatland�r�c�lar�n �nc�lerinden olan sakarin ise g�n�m�zde art�k �ok daha az kullan�lmaktad�r. Sakarinin do�um defektlerini art�rd���na dair bir bulgu olmamakla birlikte hem annede hem de bebekte mesane kanseri riskini art�rd��� bilinmektedir.
Anne aday� sakarin ald���nda bu sakarin plasenta yoluyla bebe�inin de kan dola��m�na ge�mektedir. Bebek sakarini anne aday�ndan �ok daha yava� y�kmaktad�r. Anne aday� fazla miktarda sakarin t�ketti�inde bu sakarin bebe�in mesanesinde daha uzun s�re kalaca��ndan mesane kanseri riskini art�rabilir. Bu nedenle gebelikte sakarin kullan�m� �nerilmez.
Genel olarak �u anki bilgiler �����nda bu t�r yapay tatland�r�c�lardan sak�nca g�r�lmeyenlerin gebelerde olabildi�ince az t�ketilmesi, ki�inin can� ille de tatl� bir �ey istiyorsa da �eker ile haz�rlanm�� olanlardan yar�m porsiyon gibi t�ketmesinde yarar vard�r. Tatl�lar�n da olabildi�ince s�tl� veya meyveli olmas� tercih edilmelidir.
26.5.2011 - 7615
|