|
Son zamanlarda et t�ketimini azaltmak istedi�ini ya da tamamen b�rakmay� d���nd���n� s�yleyenlerin say�s�nda art�� g�zleniyor. Hem daha sa�l�kl� bir diyete ge�me aray��� hem de �evreye verilen zarar� azaltma d���ncesi bir�ok ki�iyi et t�ketiminden uzakla�t�rmaya ba�lam�� durumda. D�nyan�n en b�y�k ekonomisi ABD'de n�fusun ��te ikisinin eskiye g�re daha az et t�ketti�i san�l�yor. Vejetaryen ve vegan beslenme bi�imlerinin yayg�nla�mas� da bu trendin olu�mas�nda �nemli bir rol oynad�. Peki bireylerin ald��� bu kararlar genel t�ketimi ve �retimi nas�l etkiliyor? 
Son yar�m y�zy�lda k�resel et t�ketiminin �ok h�zl� bir bi�imde artt���n� biliyoruz. Bug�n k�resel et �retimi 1960'l� y�llardaki �retim hacmine k�yasla be� kat daha fazla. 1960'larda y�ll�k et �retimi 70 milyon ton iken, 2017'de 330 milyon tona ula�t�. Bu art���n en �nemli nedeni, beslenmesi gereken �ok daha fazla insan�n olmas�. Son 50 y�lda k�resel n�fus iki kattan fazla artt�. 1960'l� y�llar�n ba�lar�nda d�nya n�fusu 3 milyar civar�ndayd�. Bug�n ise 7,6 milyara ula�m�� durumda. Ancak n�fus art��� 5 katl�k et �retimi art���n� tek ba��na a��klamak i�in yetersiz. Bir di�er �nemli etken de ki�ilerin artan sat�n alma g�c�. D�nya genelinde insanlar daha zengin hale geldi ve son yar�m y�zy�lda ki�i ba��na d��en k�resek ortalama gelir �� kattan fazla artt�. Farkl� �lkelerdeki t�ketim al��kanl�klar�n�n nas�l de�i�ti�i incelendi�inde bu tablo daha net ortaya ��k�yor. Zenginle�tik�e daha fazla et t�ketir hale geliyoruz. Yani d�nyada sadece daha fazla insan yok. Et t�ketecek gelire sahip insan say�s� da artm�� durumda.
En �ok eti kim t�ketiyor? D�nya geneline bak�ld���nda �lkelerin refah d�zeyi ile t�kettikleri et miktar� aras�nda g��l� bir ba� oldu�u net bi�imde g�r�l�yor. Eldeki son veriler 2013'ten. ABD ile Avustralya en �ok et t�ketilen �lkeler konumunda. Yeni Zelanda ve Arjantin de listede �st s�ralarda. Bu �lkelerde bir ki�inin y�lda t�ketti�i ortalama et miktar� 100 kilonun �zerinde. Bu da yakla��k 50 tavuk ya da yar�m dana demek. Bat� d�nyas�nda genel olarak y�ksek miktarda et t�ketimi g�rmek m�mk�n. Bat� Avrupa'daki �lkelerin b�y�k b�l�m�nde bir ki�i y�lda ortalama 80 ila 90 kilo et yiyor. T�rkiye'de ise bir ki�inin y�lda t�ketti�i ortalama et miktar� 35 kilo seviyesinde bulunuyor. 1960'l� y�llar�n ba�lar�nda bu miktar 17 kilo seviyesindeydi. T�rkiye'deki t�ketim 2008'e kadar yatay say�labilecek bir bantta hareket ederken, 2008'den itibaren h�zla artmaya ba�l�yor
. D�nyan�n en fakir �lkelerinde ise et t�ketimi olduk�a az. Ortalama bir Etiyopyal� y�lda sadece 7 kilo et t�ketiyor. Bu miktarlar Ruanda'da 8 kilo, Nijerya'da ise 9 kilo. Yani Bat� Avrupa ortalamalar�ndan 10 kat daha d���k. Gelir d�zeyinin d���k kald��� �lkelerde et t�ketimi hala l�ks say�l�yor. Bu veriler, ki�i ba��na d��en ve yenebilir durumda olan et miktar�na i�aret ediyor ancak bozulan ve yenmeyen etleri dikkate alm�yor. Her ne kadar insanlar ger�ekte bu verilerde ortaya konan oranlardan bir miktar daha az et yiyor olsa da, veriler tahminler a��s�ndan anlaml� bulunuyor. Orta gelirli �lkelerde talep h�zl� art�yor Zengin ve fakir �lkeler aras�ndaki t�ketim farkl�l�klar� net bi�imde g�r�lebiliyor. Bu tablo yakla��k 50 y�ld�r da de�i�medi. Peki son yar�m y�zy�lda et t�ketimi nas�l oldu da bu kadar artt�? Talebe �nc�l�k yapanlar b�y�k �l��de gelir d�zeyi y�kselen geli�en ekonomiler oldu. H�zl� ekonomik b�y�me i�erisine giren �in ve Brezilya gibi �lkelerde et t�ketimi de h�zla artt�. 1960'l� y�llarda ortalama bir �inlinin t�ketti�i et miktar� y�lda sadece 5 kiloydu. 1980'lerin sonuna gelindi�inde miktar 20 kiloya ��kt�. Son 10 - 20 y�lda ise y�lda 60 kiloya kadar y�kseldi. Brezilya'da da benzer bir tablo ya�and� ve et t�ketimi 1990'l� y�llarda ba�layan h�zl� art���n� aral�ks�z bi�imde s�rd�rerek, Bat� Avrupa �lkelerini geride b�rakt�. Hindistan bu tabloda istisna olarak g�ze �arp�yor. �lkede ki�i ba��na d��en milli gelir 1990'lardan bu yana �� kat artsa da, et t�ketiminde kayda de�er bir art�� olmad�. �lkede dana etinin dini nedenlerle yenmemesi de bu tabloda rol oynuyor.
Bat� �lkelerinde et t�ketimi azal�yor mu? ABD ve Bat� Avrupa'da �ok say�da ki�i vejetaryen ya da vegan olduklar�n� s�ylemeye ba�lad�. Bir�ok ki�i de art�k daha az et t�ketmeye ba�lad���n� belirtiyor. Ancak istatistikler bu trendi do�rulam�yor. ABD Tar�m Bakanl���'n�n son verilerine g�re, ki�i ba��na t�ketilen et miktar� son y�llarda art�� kaydetti. Biz et yemenin art�k trend olmad���n� d���nmeye ba�lasak da, ge�en y�l ABD'de t�ketilen et miktar� son y�llar�n en y�kse�iydi. Avrupa Birli�i'ndeki et t�ketimi geli�imi de benzer bir tablo �iziyor. Her ne kadar Bat� �lkelerinde et t�ketimi devam etse de, t�ketilen etin t�r�nde de�i�imler g�zleniyor: Daha az k�rm�z� et, daha fazla beyaz et. 1970'li y�llarda ABD'de t�ketilen etlerin sadece y�zde 25'i tavuk etiydi. Bug�n bu oran y�zde 50'ye ��km�� durumda. T�ketilen etlerin ba�ka et kaynaklar�yla ikame edilmesi hem bireylerin sa�l��� hem de �evre i�in iyi bir haber olabilir. Et �retiminin do�aya etkisi Baz� durumlarda et yemek sa�l��a faydal� olabilir. Makul d�zeyde t�ketilen et ve s�t �r�n�, d���k gelir d�zeyindeki �lkelerde sa�l�k ko�ullar�n� iyile�tirebilir. Ancak pek �ok �lkede et t�ketimi miktar�, insanlar�n ihtiya� duydu�u miktar�n �ok �ok �zerinde. �ok fazla et t�ketimi sa�l�k sorunlar�n� da beraberinde getirebiliyor. �ok s�k k�rm�z� et ve i�lenmi� et t�ketenlerde kalp krizi riskinin artt��� ifade ediliyor. Dana eti yerine tavuk etini tercih etmenin avantajlar� olabilir. Bu takas, �evre i�in de daha faydal�. �zellikle dana eti �retiminin �evreye verdi�i zarar�n olduk�a y�ksek oldu�u biliniyor. Et �retiminin s�rd�r�lebilir hale getirilmesi i�in ise radikal ad�mlar at�lmas� gerekti�i vurgulan�yor. Bunun i�in sadece yedi�imiz et t�rlerini de�i�tirmemiz de�il, t�ketti�imiz et miktar�n� da g�zden ge�irmemiz gerekecek. K�sacas� et bir g�n yeniden pek �ok ki�i i�in l�ks bir yiyecek haline gelebilir.
4.2.2019 0 - 37965
|