|
Baz� g�nler hava bir t�rl� ayd�nlanmaz. �o�umuz b�yle zamanlarda, yataktan ��k�p hayata kar��acak enerjiyi toplamakta zorlan�r�z. K�sa s�reli�ine de olsa, normalde mutluluk duyaca��m�z olaylara bile g�l�mseyemeyiz. Kendimizi bitkin ve moralsiz hissederiz. Hani s�r�nerek i�e ya da okula gidersiniz de, arkada�lar�n�z "Hay�rd�r Karadeniz'de gemilerin mi batt�" diye tak�l�r ya� Herkes bazen b�yle g�nler ya�ar. Ancak depresyon te�hisi konmu� bir hastada, durum biraz daha karma��kt�r. O nedenle, s�radan birinin kendini karamsar hissetti�i k�sa s�reli durumlar ile depresyonda olan birini ay�rt etmemize yarayan �zellikler birbirinden olduk�a farkl�d�r. Depresyon nedir? Geli�mi� �lkelerde ve �zellikle b�y�k �ehirlerde h�zla artan depresyon, olduk�a �nemli bir hastal�kt�r. Ki�inin ya�amdan ald��� tad�, verimlili�ini, mutlulu�unu olumsuz etkileyebilir hatta hayat�na son vermesine kadar varabilecek ac� sonu�lar do�urabilir. Yak�n tarihli bir �rnek arasak, akl�m�za hemen son g�nlerde aram�zdan ayr�lan �nl� akt�r Robin Williams gelir. B�t�n d�nya kendisini komedi filmlerinde umut da��tan, y�z�m�z� g�ld�r�p, i�imizi �s�tan �st�n yetenekli bir oyuncu olarak tan�d�. Oysa menejerinin yorumuna g�re, akt�r son g�nlerinde yo�un bir depresyon ya��yordu. Kendini kemeriyle ast��� d���n�len Williams'a d��ar�dan bakarak i�indeki f�rt�nalar hakk�nda yorum yapmak hi� kolay de�il.
Asl�nda depresyonu kelimelerle ifade etmek de zor. Sanki d�nya y�k�lm��ta alt�nda kal�nm�� ya da t�m insanlar Mars'a g�� etmi�te d�nyada yaln�z kalm�� veya darac�k bir mengene ile s�k��t�r�lm��, bast�r�lm��, havas�z kalm�� hissiyetleri vard�r. Bazen de g���s kafesinde yo�un bir bask� hissi, sanki orada geni�leyen her an hacmi artan s�k��ma ve daralt� �eklinde bunal�mlar ya�an�r. D���nebiliyor musunuz? S�rekli bu bask� ve s�k��ma hissi ile ya�aman�n ne denli b�y�k bir �zd�rap oldu�unu. Yani normalde o anki modunuz mutlu bir durumda olmayabilir ancak mutsuz da hissetmezsiniz kendinizi. Yani n�tr bir duygusal durum vard�r. Ancak depresyonda s�rekli eksiyi ya�ars�n�z. Sizi bo�an, s�kan, daraltan negatif bir duygu durum s�z konusudur. Bazen ''Ah bir g���s kafesim patlasa da rahatlasam'' dersiniz. Normalde bir dakika bile ya�amas� zor olan b�yle olumsuz duygular�n s�rekli saatler boyu, g�nlerce, haftalarca hatta aylarca ya�anmas�, nerdeyse her al�nan nefesin i�kence haline gelmesi, tabloyu ne yaz�k ki intiharlara kadar g�t�rebilir. ��nk� depresyon, s�rekli y�ksek fiziksel ac� �ekmekten �ok daha �te bir �eydir. Olay bir nevi ruhun ac� �ekmesidir. Ama bu ac�, fiziksel ac�lardan �ok daha a��r bir tablodur. ��nk� fiziksel ac�larda a�r�n�n nerede oldu�unu bilir oraya odaklan�rs�n�z ancak ruhunuz ac� �ekiyorsa ne yapaca��n�z� bilemezsiniz. S�rekli bir i� s�k�nt�s�n�n cenderesi alt�nda k�vran�r durursunuz. Uyuyup uyumad���n�z� bile anlayamazs�n�z, hatta uyku bile �zd�rapl�d�r. Baz� ki�iler, bu bunal�m girdab�nda do�ru d�r�st uyku bile uyuyamazken baz� ki�iler de ya�ad�klar� anormal s�k�nt�dan bir nebze olsun uzakla�abilmek i�in uyuyabildikleri kadar uyumaya �al���rlar. Uyku onlar i�in adeta bir ka��� yolu bir s���nakt�r ki, �o�u zaman uykuda da kurtulu� yoktur, kabuslar, karabasanlar birbirini kovalar. Ki�inin ruh halindeki bozulma fiziksel olarak da baz� yans�malar yapar. A��r� kilo kayb� veya a��r� kilo alma, mide ve ba��rsak rahats�zl�klar� g�r�lebilir. S�rekli depresyonda olmak kalp hastal�klar�, verem ve kanser gibi ciddi sa�l�k sorunlar�na da davetiye ��kar�r. D�nya Sa�l�k �rg�t� verilerine g�re d�nyada 350 milyonun �zerinde insan depresyon ya��yor. �� g�rememezlik sebepleri aras�nda depresyon listenin ba��nda. Y�lda 150 milyon ki�i i� g�remeyecek kadar a��r depresyon alt�nda. Depresyon ya�ayan ki�ilerin �ok b�y�k bir �o�unlu�unun herhangi bir t�bbi yard�m almad���n� g�steren ara�t�rmalar da bulunmakta. V�cut kimyas� ve depresyon Ayn� sorunlar ya da etkiler kar��s�nda bir ki�i depresyona girerken bir ba�kas� girmeyebilir. Bunun sebeplerinden biri genetik fakt�rlerin depresyondaki belirleyicili�idir. Ailenizde depresyon ya�am�� ki�iler varsa siz de hastal��a yatk�n olabilirsiniz. Depresyon, kad�nlarda erkeklerin 3 kat� fazla g�r�l�r. Toplumda klinik depresyon oran� y�zde 10 seviyesindedir. Her ya�tan ki�i, hatta �ocuklar bile klinik depresyon tan�s� alabilir. �statistikler orta ya�ta depresyon ya�ama oran�n�n daha y�ksek oldu�unu s�yl�yor. Depresyonla ilgili yap�lan bir�ok �al��ma yaln�zl���n etkisini ara�t�rmaktad�r. Bilim d�nyas�, ki�i yaln�z oldu�u i�in mi depresyona giriyor yoksa depresyonda oldu�u i�in mi yaln�z kal�yor sorusunun yan�t�n� hen�z bulabilmi� de�il. Ancak aralar�nda bir ili�ki oldu�u kesin. Bu nedenle s�cak aile ili�kilerine vakit ay�rmay� ihmal etmeyin. Dostlar�n�z i�in mutlaka zaman ay�r�n. Bunlar� sosyal bir faaliyet olarak g�rmenin �tesinde �nemli bir sa�l�k ���d� olarak g�rmekte fayda var. �zellikle bo�anm��, dul ve yaln�z ya�ayan kad�nlarda depresyonun daha s�k g�r�ld��� ara�t�rmalarla ortaya konmu�tur. Beyin ve v�cut kimyas�ndaki de�i�imler depresyona neden olabilmektedir. Beyindeki dopamin, serotonin, endorfin ve noradrenalin gibi hormonlar�n bozulmas� ki�iye depresyona sokabilir. Ancak hen�z daha bilmedi�imiz bir�ok n�rokimyasal mekanizma s�z konusu olabilir. Amerika'da yap�lan �e�itli ara�t�rmalar, depresif bozukluk ile obezite aras�nda da bir ili�ki oldu�una i�aret ediyor. Depresyonun kendisi de obeziteye sebep olabilece�i gibi, depresyon ila�lar� da kilo art��� yapabilir. Ancak y�llard�r depresyon tedavisi yapan bir hekim olarak ki�isel g�zlemim; kilo al�m�nda as�l sorumlu olan fakt�r�n ila� kullan�m� oldu�u y�n�ndedir. Depresyon ve intihar A��r depresyon ge�irenlerin y�zde 15'i intihar ederek ya�am�na son vermektedir. Genelde intihardan bahsedenlerin intihar etmeyece�i, dikkati �zerlerine �ekmek istedikleri gibi bir yayg�n inan�� vard�r. Ancak bu ger�e�i yans�tmaz. Ki�i �l�mden bahsediyorsa, intihar giri�imleri varsa bu t�r hastalar�n �ok yak�n takip edilmesi gereklidir. Bu t�r hastalar i�in hastanede yat�l� olarak tedavi g�rmek de d���n�lebilir. Depresyon hastan�n ya�am kalitesini d���ren zor bir hastal�k olsa da tedavisi m�mk�nd�r. Depresyon tedavi edilebilir bir hastal�kt�r Mutluluk, mutsuzluk, depresyon gibi konularda herkesin s�yleyecek s�zleri ve tavsiyeleri mutlaka vard�r. Kendini depresyonda hisseden hasta �e�itli ki�isel geli�im y�ntemleri ve ��retilere ilgi geli�tirebilir. Uzak Do�u ��retileri, meditasyonlar ��phesiz ki�inin ya�ama anlam verme �abas�nda de�erli bilgiler verirler. Ancak depresyon ya�ayan ki�inin ba�vuraca�� adres ki�isel geli�im uzman� de�il, alan�nda uzman doktorlar olmal�d�r Depresyonu tetikleyebilecek d��sal fakt�rleri ve bedenimizin kimyas�yla ilgili unsurlar� daha �nce s�ralad�k. Ki�inin durumuna g�re terapi, ila�lar ve TMS gibi teknolojiler tedavide etkili olmaktad�r. Depresyon yineleyebilen bir hastal�kt�r. Bu nedenle hasta �ncelikle tedavisini yar�da b�rakmamal�, doktorunun veya doktorlar�n�n y�nlendirmelerine uyum sa�lamal�d�r. Ki�i, negatif ruh halinden dolay�, sizi sevmedi�ini s�yleyebilir hatta nefret etti�ini ifade edebilir. B�yle konularda al�nganl�k yap�lmamas� �ok �nemli� Yapt���n�z b�y�k fedak�rl���n sadece kar��n�zdaki ki�i de�il ayn� zamanda kendi aile d�zeniniz i�in gerekli oldu�unu l�tfen akl�n�zdan ��kartmay�n. Ve gerekti�inde kendiniz i�in de profesyonel destek almaktan �ekinmeyin. Unutmay�n�z ki, depresyon a��rla�t���nda ya�am� tehdit eden bir hastal�kt�r. Depresyonda TMS tedavisi Depresyonda ila� tedavisi, ��phesiz en yayg�n, en kolay ula��l�r bir tedavi pozisyonundad�r. Ancak TMS tedavisi daha konforlu bir uygulamad�r. �la� tedavisinin d�zeltemedi�i hastalar�n, TMS ile d�zebilmeleri, TMS tedavilerinin daha etkin oldu�unu g�stermektedir. Bununla beraber TMS uygulamalar�, ila� tedavileri hatta psikoterapilerle birlikte de kullan�labilmektedir. Elbette ki ila�lar, depresyonda ����r a�an tedaviler olmu�tur ve hala da d�nya �zerinde milyonlarca hasta ila�larla d�zeltilmeye �al���lmaktad�r. Ancak �uras� bir ger�ek ki geli�en ila� teknolojisine ra�men hala depresyondan ��kamayan ya da tam d�zelmeyen yine �ok say�da hasta vard�r. �stelik TMS tedavisinde ila� tedavilerinde g�rd���m�z kilo al�m�, sedasyon ve cinsel bozukluklar gibi yan etkiler g�r�lmemektedir. En �nemlisi, hamilelik ya da emzirme d�nemlerinde ila�lar sak�ncal� iken TMS tedavileri g�venle kullan�labilmektedir. Depresyonda TMS, sol �n-al�n (sol prefrontal korteks) b�lgesine uygulanmaktad�r. Bir �ok bilimsel ara�t�rma, TMS'nin duygu durum (miza�) devrelerini kapsayan beyin b�lgelerinin aktivitesini se�ici olarak mod�le etti�ini yani d�zenledi�ini g�stermi�tir. Ayr�ca depresyonda rol oynayan limbik yap�lar da prefrontal b�lgeye uygulanan manyetik uyar�lar ile d�zene girdi�i d���n�lmektedir. TMS ile yap�lan fonksiyonel g�r�nt�leme �al��malar�nda kortikal b�lge yoluyla yap�lan transsinaptik etkinin uzak beyin yap�lar�nda bile aktivite art���na neden oldu�unu g�sterilmi�tir. Gerek fizyolojik olsun gerekse psikolojik olsun t�m beyin hastal�klar�n�n temelinde h�creden h�creye ge�en ya da ayn� sinir aksonunda cereyan eden iletilerin (aksiyon potansiyellerinin) tak�lmas� ya da bozulmas� sonucunda ortaya ��kan n�rotransmitter d�zensizli�i veya dengesizli�i vard�r. TMS tedavisinde manyetik alan beyine penetre olarak uygulama alan�nda yeni aksiyon potansiyelleri olu�turur. Ayn� bir ses ekosu gibi n�ron g�vdelerinde yay�larak bir sinir h�cresinden di�erine ge�en manyetik uyar�lar, aksayan ya da t�kanan sinir iletimini ve n�rotransmitter sal�m�n� yeniden dengeye sokar. B�ylece n�ronal aktivite ayn� bir bilgisayar resetlenmesi gibi tekrar sa�l�kl� d�zene d�ner. TMS'nin depresyonda tedavi edici etkisi �zetle bu mekanizma ile ger�ekle�mektedir. Di�er taraftan yap�lan bilimsel ara�t�rmalar, tedaviye diren�li a��r depresyonlarda, TMS'nin elektro�ok (EKT) tedavisi ile ayn� d�zeltici etkiler meydana getirdi�ini g�stermi�tir. Bu nedenle olduk�a agresif ve invaziv bir tedavi y�ntemi olan EKT'nin depresyonda kullan�m� giderek azalmakta bunun yerine TMS ge�mektedir. Dolay�s�yla EKT, sadece psikotik depresyonlar�n bir k�sm�nda tercih edilebilen bir konuma inmi�tir. Son olarak, sizinle kendi hayat�mda olumsuz duygularla ba� etmek i�in kulland���m, �ok basit bir y�ntemi payla�mak istiyorum. Kur'an-� Kerim'de s�ylendi�i gibi, "Bir i�i bitirince yenisine ba�lay�n�z". Bana g�re, yap�lan i�in niteli�i ne olursa olsun, �i�ek bak�m�ndan bah�e s�p�rmeye, torunlar�n�z� gezdirmekten kitapl���n�z� d�zeltmeye kadar, her t�rl� me�guliyet, ki�iyi �z�nt�l� ruh halinden uzakla�t�r�p dikkatini da��t�r. Yap�l�p ortaya konulan i� Nobel �d�l� almasa bile emek verilen her �ey, kendimize ve ba�kalar�n�n hayat�na bir katk�d�r. Bu katk�n�n da mutlaka bize g�zel geri d�n��leri olacakt�r. Bir �orba pi�irip kom�unuza ikram etti�inizde, kom�unuz size te�ekk�r etmeyi unutsa bile, g�zel bir �ey yapt���n�z� hissedersiniz. Bu d�nyaya geldiysek, bize ait olan yeri, ba�ka hi� kimse dolduramayaca�� i�in geldik. Benzersiz oldu�umuz i�in geldik. Her insan kendi i�inde o kadar �zel, de�erli ve gerekli ki, her an�m�z�n k�ymetini bilmemiz ve g�zel ya�amam�zda fayda var.
25.4.2015 - 17288
|