|
Demir �lkemizde oldu�u gibi t�m d�nyada, �zellikle �ocuklarda ve kad�nlarda yetersizli�i en yayg�n g�r�len besin ��esidir.
D�nyada her be� erkekten biri, her �� kad�ndan biri, her iki gebeden biri, her be� �ocuktan ikisi kans�zd�r ancak pek �ok ki�i bu durumun fark�nda de�ildir.
�nsan v�cudunda toplam d�rt gram kadar bulunmas�na kar��n demir, biyolojik y�nden �nemli ve eksikli�inde ciddi sorunlara yol a�an bir elementtir.
Eksikli�i genellikle b�y�menin �ok h�zl� oldu�u k���k �ocukluk ve ergenlik �a�� ile hamilelik d�neminde ortaya ��kar. Kad�nlar ise, do�urganl�k d�nemlerinde adet kanamalar� ile kan kaybetmeleri nedeniyle "kans�zl�k " ya�ayabilirler.
Bu fakt�rlerin yan�nda demir i�eri�i d���k olan yiyeceklerin fazla t�ketilmesi ve ayr�ca besinler yoluyla al�nan demirin emiliminin de g�� olmas� kans�zl���n ortaya ��k���n� kolayla�t�ran fakt�rlerdir.
Demirin v�cuttaki en �nemli g�revi ise hemoglobin yap�m�d�r. Hemoglobin kan�m�zdaki alyuvarlarda bulunur ve t�m dokular�n ya�amas� i�in gerekli olan oksijeni ta��ma i�lemini ger�ekle�tirir.
Di�er bir deyi�le, oksijen hayat�m�z i�in ne kadar �nemliyse, oksijenin kullan�labilmesi i�in de demir o kadar �nemlidir. Enerji metabolizmas�nda kullan�lan bir�ok enzimin ve proteinlerin yap�s�nda da demir bulunur.
Yetersiz demir al�nmas�, normal beslenme s�ras�nda g�dalar yoluyla al�nan demirin yetersizli�inde g�r�l�r. Sosyoekonomik d�zeyi d���k toplumlarda, beslenme al��kanl�klar� yanl�� olan insanlarda daha s�k g�r�lmektedir.
Bebeklerde ek besinlere ge� ba�lama, anne s�t� yerine inek s�t�yle beslenme kans�zl��a neden olabilir. Eri�kinlerde ise vejetaryenlik, yanl�� uygulanan zay�flama rejimleri, yeme bozukluklar� ve adet kanamas�n�n fazlal��� da kans�zl��a yol a�abilir.
S�k do�umlar, �o�ul gebelikler, annenin iki y�ldan s�k aral�klarla veya d�rtten fazla say�da do�um yapmas� gibi durumlar kans�zl��a neden olabilir.
�lser kanamalar�, kad�nlarda adet kanamalar� gibi kan kay�plar�, parazit enfeksiyonlar�, �zellikle bebeklerin ilk ya�� ve ergenlik d�nemi gibi h�zl� b�y�me d�nemlerinde v�cudun demire olan ihtiyac� artar ve artan bu ihtiyac�n tek ba��na besinlerden kar��lanamad��� durumlarda kans�zl�k g�r�lebilir.
Demir emiliminin bozuldu�u durumlar: Uzun s�ren ishaller, kronik enfeksiyonlar ve sindirim sisteminde bozukluklar v�cuda al�nan demirin emilimini bozarak kans�zl��a neden olabilir.
�zellikle yo�un ara� trafi�inin ya�and��� kent merkezleri ba�ta olmak �zere akaryak�ttaki kur�unun havaya kar��mas� ile olu�an kur�un zehirlenmeleri de kans�zl��a neden olabilmektedir.
Yorgunluk, halsizlik, ba� d�nmesi, �abuk yorulma, �al��ma kapasitesinde azalma, s�k hastalanma, i�tahs�zl�k, bulant�, ciltte, g�z kapaklar�n�n i� k�sm�nda ve avu�ta solukluk, �arp�nt� ve nefes darl���, daha fazla ���me, konsantrasyon bozuklu�u demir eksikli�ini g�steren di�er fakt�rlerdir.
Karaci�er ve t�m k�rm�z� etler, yumurta, kuru baklagiller, pekmez, ye�il sebzeler, domates, kuruyemi�ler demirin iyi kaynaklar� aras�nda say�labilir. Hayvansal g�dalardaki demirin emilimi daha y�ksektir. Bitkisel g�dalardaki fitik asit, oksalik asit ve �aydaki tanin demiri ba�layarak yaray��l�l���n� azalt�r.
Bitkisel g�dalar�n hayvansal g�dalarla ve C vitaminiyle birlikte t�ketimi demir emilimini art�r�r. Bu nedenle demir tabletlerini C vitamini kayna��yla almak ve �ay� yemekten bir s�re sonra i�mek daha yararl�d�r.
11.5.2011 - 7146
|