Covid 19: D�nya b�y�k a��lmaya haz�r m�?

Koronavir�s nedeniyle ilk kapatma �nlemlerini ilan edi�inden iki y�l sonra ABD'de g�nl�k ya�am giderek salg�n �ncesi ko�ullara do�ru a��l�yor. Peki d�nyan�n di�er yerlerinde durum ne?

19 Mart 2020 tarihinde California eyaleti, vatanda�lar�na "evde kal " talimat� verdi�inde, �o�unluk, ya�am�n nispeten k�sa bir s�re sonra normale d�nece�ini d���n�yordu. Ama �yle olmad�.

24 ay sonra ABD ve di�er bir �ok �lkede koronavir�s �nlemleri ad�m ad�m gev�etilirken, insanlar nihayet t�nelin ucunda beliren ����� g�rebilmeye ba�l�yor.

Fakat baz� b�lgelerde vaka say�lar� bir kez daha rekor d�zeylere ��kt� ve hen�z salg�n�n sonunun gelmedi�i anla��l�yor.

�ngiltere, Hong Kong, G�ney Afrika, Yeni Zelanda, Kanada, Peru ve ABD'deki muhabirlerimizden k�saca son durumu anlatmalar�n� istedik.

Vakalar art�yor ama �nlemler kald�r�l�yor - �ngiltere

Nick Triggle, Londra

�ngiltere'de Covid'le ilgili son yasal zorunluluk olan, Covid testi pozitif ��kanlar�n kendilerini izole etmesi mecburiyeti de �ubat sonunda kald�r�ld�.

Bir ay �ncesinde yani Ocak sonunda da h�k�met, d�kkanlar ve toplu ta��ma ara�lar� gibi kapal� kamusal mekanlarda maske zorunlulu�unu ve m�mk�n olan durumlarda evden �al��ma tavsiyesini kald�rm��t�.

Ama do�ruyu s�ylemek gerekirse zaten �ngiltere ge�en yazdan bu yana Covid'le ilgili �nlemler konusunda bir �ok �lkeye nazaran �ok daha hafif kurallar� tercih ediyordu.

Aylar �nce kald�r�lan maske zorunlulu�u ve evden �al��ma tavsiyesi de, 2021 sonunda Omicron varyant�n�n yol a�t��� yeni vaka dalgas� nedeniyle yeniden uygulamaya sokulmu�tu.

�ngiltere h�k�metinin bu yakla��m�, �lkede en b�y�k risk grubundaki 60 ya� �zeri n�fusun y�zde 95'inin art�k g��lendirici a��lar�n� da olmas� ve a��lar�n iyi bir koruma sa�lamas�yla gerek�elendiriliyor.

Omicron varyant�n�n vaka say�lar�nda b�y�k art��lara yol a�mas�na kar��n, hastal���n yol a�t��� �l�mler, k�� aylar�ndaki normal �l�m oranlar�n�n �zerine ��kmad��� g�r�l�yor.

Rakamlar vakalar�n yeniden t�rmanmaya ba�lad���na i�aret ediyor olsa da �u anda bu pek kayg� yaratm�yor gibi g�r�n�yor.

Her �ey eskisi gibi, maske hari� - G�ney Afrika

Pumza Fihlani, Johannesburg

G�ney Afrika'da her �ey b�y�k �l��de salg�n �ncesi d�neme geri d�nm�� gibi.

H�k�met iki y�ld�r ilk defa Aral�k ay�nda geceleri uygulad��� soka�a ��kma ve alkol sat��� yasa��n� da kald�rd�.

(G�ney Afrika 2020 y�l�nda salg�n�n en zirvede oldu�u d�nemde alkol sat���n� yasaklayan birka� �lkeden biriydi.)

Bug�n �lkenin �e�itli kentleri ve kasabalar�nda hayat normale d�nm�� g�r�n�yor. Sokaklar eskisi gibi kalabal�kla�t�, insanlar i�e gidip geliyor.

Yaln�z Covid'in hala hayat�m�zda oldu�unu hat�rlatan bir �ey var: T�m kamusal alanlarda maske takmak zorunlu ve insanlar�n �o�u bu kurala uyuyor.

Resmi rakamlara g�re birka� ay �nce ba� g�steren Omicron varyant�n�n yaratt��� d�rd�nc� dalga ard�ndan, vakalar yeniden d����te.

Okullar�n �o�u a��k fakat hizmet sekt�r� kurulu�lar�nda �al��anlara a�� zorunlulu�u konup konmamas� konusunda tart��malar s�r�yor.

Ayr�ca sosyalle�meye ne �l��de izin verilebilece�i de belirsiz. Gece kul�pleri hala kapal� ama barbar ve tavernalar a��k ve insanlar gece soka�a ��kma yasa��n�n da kald�r�lmas�yla art�k ge� saatlere kadar d��arda sosyalle�ebilecekler.

�ok vaka, az �l�m - Yeni Zelanda

Simon Atkinson, Sidney

Neredeyse iki y�ld�r Wellington'daki Tasman'da ya�ayan arkada��m salg�n� pek umursam�yordu.

Bu hafta ise WhatsApp'dan �fkeli bir sesli mesaj yollad�: "Lanet olas� kudurdu! Hepimiz bu Allah'�n belas� Covid'e yakaland�k! "

�ok s�k� kapatmalar ve hemen tam bir izolasyon ile �lke Covid salg�n� boyunca bir ba�ar� �yk�s� olarak �rnek g�steriliyordu. �imdi vaka say�lar� h�zla art�yor.

Ve bir �ok Yeni Zelandal� hala �lkelerinin g�nde 1000'den az vakadan nas�l olup da bir ka� hafta i�inde g�nde 20 bin vakaya ��kabildi�ini anlamakta zorlan�yor.

Yak�n zamana kadar Ba�bakan Jacinda Ardern hala s�f�r tolerans politikas� izliyordu.

Bu psikolojik �ok kar��s�nda hala i�leri rahatlatan bir �ey ise, salg�n�n en ba��ndan bu yana, Covid'den �lenlerin say�s�n�n toplam 120'nin alt�nda olmas�. Bu da b�y�k �l��de n�fusun k���k ya�taki �ocuklar hari� y�zde 95'inin tam doz a��lar�n� olmas�na ba�lan�yor.

Vakalardaki art��a ra�men yine buna g�venilerek k�s�tlamalar�n baz�lar� daha kald�r�ld� ve Covid hastalar�n�n izolasyon ko�ullar� hafifletildi.

Fakat, baz� sekt�rlerde a�� olmay� reddedenlerin i�lerini kaybetmesi anlam�na gelen yasal d�zenlemeler ba�kent Wellington'da �� hafta boyunca g�sterilerle protesto edildi ve bu kural hala ge�erli.

Yurt d���ndaki Yeni Zelandal�lardan iki doz a��s�n� olanlara art�k karantinaya ya da izolasyona girmeden �lkeye giri� yolu a��k. S�n�rlar�n iki y�ld�r kapal� oldu�u d���n�l�rse bu �ok �nemli bir ad�m.

Aralar�nda ABD ve �ngiltere'nin de ulundu�u 60 �lkeden Yeni Zelanda'ya gidecek ki�iler de 2 May�s tarihinden itibaren bir negatif test sunmalar� ko�uluyla ayn� �zg�rl��e kavu�acak.

�ok vaka, �ok fazla �l�m - Hong Kong

Grace Tsoi, Hong Kong

Omicron varyant� Hong Kong'a salg�n�n tehlikelerini �ok net bir �ekilde g�sterdi.

Hong Kong, �in'in Covid'e kar�� "S�f�r Tolerans " politikas�n� uyguluyor. Bu kapsamda �lkeye giri�ler �ok s�k� kontrole tabi ve �ok s�k� karantina kurallar� uygulan�yor. Bu politika sayesinde b�lge salg�n�n ilk iki y�l�nda vir�s�n yay�lmas�n� b�y�k �l��de engellemeyi ba�ard�. 2021'in sonuna gelindi�inde b�t�n vakalar�n toplam� yaln�zca 12 bin idi.

Bug�n Hong Kong d�nyada koronavir�s �l�m� oran�n�n en y�ksek oldu�u �lke. �lenlerin �o�u a��s�z ve ileri ya�ta hastalar. Hastal��a yakalananlar�n say�s� ise yar�m milyonu ge�ti.

Vir�s, s�k� sosyal mesafe �nlemlerine ra�men hala yay�l�yor. Restoranlar saat 18.00'den sonra i�erde yemek servisi yapam�yor ve spor salonu, bar gibi kamusal yerler Ocak ay�ndan beri kapal�.

�nsanlar kriz kar��s�nda izlenen politikalar� anlamakta g��l�k �ekiyor ve �fkeli.

H�k�met kaynaklar�na at�f yapan yerel medya kurulu�lar� bir kent �ap�nda tam kapatma ve 7,4 milyonluk n�fusun tamam�na zorunlu test ihtimalinden s�z ediyor.

Bu t�r haberler kar��s�nda pani�e kap�lan halk al��veri�e y�neldi ve marketlerin raflar� bo�ald�.

Fakat Hong Kong'un lideri Carrie Lam bu hafta herkese test yapman�n ilk �ncelik olmaktan ��kt���n� s�yledi.

Bu y�k�c� dalga elbette ge�ecek. N�fusun �o�u ya hastalanarak do�al ba����kl�k kazanacak, ya da a��lanm�� olacak.

Fakat yine de insan �u soruyu sormadan edemiyor: Yerli �irketler b�y�k g��l�k i�ine girer ve uluslararas� yetenekler kenti terketmeye ba�larken, Hong Kong hala "S�f�r Tolerans " stratejisini s�rd�rmeli mi?

G�zler daha �ok siyasi krizde - Peru

Katy Watson, Sao Paulo

Peru Covid-19 salg�n� ba�lad�ktan sonra en h�zl� ve en s�k� kapatma �nlemlerini uygulamaya koyabilen �lkelerden biriydi.

�ok s�k� soka�a ��kma yasaklar� ilan edildi. �yle ki salg�n�n ilk d�nemlerinde k�pek gezdirmek bile m�mk�n de�ildi.

Fakat bu yine de Peru'nun salg�ndan �ok k�t� etkilenmesine ve hastanelerin kapasitelerinin yetersiz kalmas�na engel olamad�.

�zetle, bu fakir �lkede insanlar�n �al��maya devam etmek zorunda olmas� ile kamu sa�l��� hizmetlerinin yetersizli�i ve haz�rl�ks�zl��� bir araya gelince salg�n �ok say�da can kayb�na yol a�t�.

Fakat iki y�l sonras�na bakt���m�zda, ilk d�nem �ok korkun� g�r�nen �eyler �imdi g�nl�k ya�am�n par�as� haline gelmi� gibi.

K�s�tlamalar birer birer kald�r�l�yor ve vakalar hala d��meye devam ediyor.

Tabii ki pandeminin devam etti�ini hat�rlatan �eyler de var. Bir�ok yerde hala maske tak�l�yor ve bir�ok yere girmek i�in a�� belgesi g�stermek gerekiyor.

Yine de Perulular�n �u anda muhtemelen sa�l�k sorunlar�ndan �ok �lkedeki siyasi krizle me�gul oldu�unu s�yleyebiliriz.

Devlet Ba�kan� Pedro Castillo son yedi ay i�inde d�rd�nc� h�k�metini olu�turdu. Kendisinden �nceki devlet ba�kan� Martin Vizcarra 2020'de azledilmi�ti.

Bahar geliyor, buzlar eriyor - Kanada

Robin Levinson King, Toronto

Bahar�n geli�i bu y�l Kanada'da sadece k���n de�il Covid k�s�tlamalar�n�n da sonunu getiriyor.

Covid kurallar�n�n �o�u federal h�k�met de�il eyalet y�netimleri taraf�ndan konuldu�u i�in hen�z yumu�ama tam olarak hayata ge�mediyse de �o�u yerde rahatlama g�r�ld���n� s�yleyebiliriz.

�lkede restoranlar gibi i� mekanlara giri� i�in a�� belgesi kural� koyan her eyalet ya da b�lge, Nisan ay� itibariyle bu zorunlulu�u kald�racak. Ama a�� zorunlulu�u bak�m i�leri gibi baz� sekt�rlerde �al��anlar i�in hala ge�erli olacak. Maske zorunlulu�u da okullar da dahil kald�r�l�yor.

�lke �ap�nda federal h�k�metin ald��� kararlara g�re, hava ve demiryolu seyahati yaparken h�l� maske takmak ve a�� belgesi g�stermek gerekecek. Ayr�ca h�k�met Kanada vatanda�lar�na test zorunlulu�u kurallar�n� yumu�atmaya ba�lam�� olsa da, �imdilik t�m a��lar�n� olmu� olanlar bile �lkeye girerken h�l� test olmak zorunda.

Bu kararlar, �lkenin ba�kentinde haftalarda devam eden ve Kanada'n�n en �nemli ticaret yollar�ndan birinin kapanmas�na yol a�an Covid �nlemlerine kar�� protesto g�sterileri ard�ndan al�nd�.

�nlemleri yumu�atma kararlar� resmi a��klamalarda g�sterilerle ili�kilendirilmiyor ama kimileri federal h�k�metin att��� bu ad�mlar� �nlem kar��tlar�n�n zaferi ya da h�k�metin verdi�i �d�nler olarak g�rebilir.

Pandemi d�neminin �nemli bir k�sm�nda Kanada �ok s�k� �nlemler uygulad�. Restoranlar ve spor salonlar� bir �ok kentte aylarca kapal� tutuldu ve a��ld�klar�nda da a�� pasaportu uygulamas� getirildi.

Baz� Kanadal�lar bu �nlemlerin s�rmesini istiyordu.

Yap�lan anketler Kanadal�lar�n �o�unun s�n�rlamalar�n sona ermesinden yana oldu�unu g�sterse de baz� bireyler ve i�letmeler hala a�� belgesi ve maske zorunlulu�unu uygulamay� tercih ediyor. Dolay�s�yla bir �oklar� i�in salg�n d�neminin h�l� devam etti�ini s�yleyebiliriz.

Metrolar yine t�kl�m t�kl�m - ABD

Tara McKelvey, Washington DC

Washington'daki Georgetown �niversitesi'nde, bir zamanlar�n k�ymetli aksesuar� N95 maskelerinin ambalajlar�nda �ylece durdu�unu g�rmek bile, �ehirde ve ABD'de, kurallar�n art�k insanlara eskisi gibi davranma imkan� tan�d���na bir i�aret.

Tabi ki baz� s�n�rlamalar nerede ya�ad���n�za ba�l� olarak farkl� d�zeylerde s�r�yor ama genel tablo, �zg�rl�klerin geri d�nd��� y�n�nde.

Cumhuriyet�ilerin a��rl�kta oldu�u iki eyalet Texas ve Florida'da maske zorunlulu�u ya kalkt� ya da �ok s�n�rl� uygulan�yor.

Demokratlar�n etkin oldu�u ve bir d�nem �ok s�k� maske kurallar� uygulanan eyaletlerde bile yasaklar Beyaz Saray tavsiyelerinin de �tesinde yumu�at�ld�.

�rne�in New York ve New Jersey'de i� mekanlarda maske zorunlulu�u art�k yok. Bu politikalar b�y�k �l��de kamuoyunun pandemi konusunda daha g�venli hissetti�ini yans�t�yor.

Ger�i ABD hala n�fusa oranla en �ok Covid �l�m� ya�anan �lkelerin ba��n� �ekiyor ama g�nl�k vaka say�s� 800 bin gibi ak�l almaz bir d�zeyden 36 bine kadar d��t�.

Hastaneye yatanlar�n say�s�nda da y�zde 75 d���� var.

Bunun sonucunda da Washington'da bir sa�l�k politikas� dan��manl�k kurulu�unda �al��an Silicia Lomax'�n de�erlendirmesine g�re kamuoyunun morali g�rece daha y�ksek ve insanlar normal g�ndelik hayatlar�na d�nmeye ba�lad�.

Lomax, daha bir ka� ay �nce metrolarda bir hayalet �ehir g�r�nt�s� oldu�una, neredeyse her vagona bir ki�i d��t���ne ama �imdi toplu ta��man�n yeniden kalabal�kla�t���na dikkat �ekiyor.

20.3.2022 - 60358