|
Coronavirus'un bula�mas�nda merkezi otoritenin yan� s�ra bireylerin davran��lar� ve tutumlar�n�n vir�s�n yay�lmas�nda �ok �nemli oldu�unu hat�rlatan Anadolu Sa�l�k Merkezi Klinik Mikrobiyoloji Uzman� Prof. Dr. Salih T�rko�lu, "Solunum yolu ile bula�ma en �nemli yol. Baz� vir�sler havada uzun s�re kal�yorlar. Bu yeni vir�s�n ise havada as�l� kalma durumu net de�il. Bu anlamda sanki �yleymi� gibi davranmak mant�kl�. Hem yaymamak hem de almamak i�in, maske takmaya kadar gidebilecek �nlemler al�nmal�" dedi.
Prof. Dr. Salih T�rko�lu, Coronavirus'e kar�� al�nabilecek �nlemlere ili�kin a�a��daki bilgileri payla�t�...
Yeni Coronavirus 2019 nedir?
Solunum yolu ile yani, �ok k�sa zamanda geni� kitlelere ula�abilip hastaland�rabilecek bir bula�ma yolu ile bula�an, �in'de ortaya ��km�� bir vir�st�r. �in, �ok �e�itli besinlerin (hayvan, b�cek vb.) yo�un t�ketildi�i, �ok kalabal�k bir �lke oldu�u i�in, asl�nda hayvanlar�n ta��d��� baz� mikroplar insana adapte olma imk�n�n� s�kl�kla orada buluyorlar. Bu mikroplar yepyeni ortaya ��kt�klar� i�in onlara kar�� "ba����k" olma durumumuz "s�f�r" oluyor; yani vir�s, hastalanma potansiyeli olan herkesi hastaland�r�yor. Burada, herhangi bir mikrobun herkesi hastaland�rmad���n�, sadece belli ki�ilerin hastaland���n� ve sadece, yine belli ki�ilerin (kronik hastal��� olanlar, zay�f/d��k�n/�ok ya�l� ki�iler) a��r hastaland���n� da bilmek laz�m.
Nas�l bula��r?
Vir�s solunum yolu ile bula��r. Burada, t�m ara�t�rmalar kesinle�memi�tir; bu y�zden, "Her t�rl� solunum yolu" demek gereklidir. Yani mikrop, �ks�rmek veya t�ks�rmakla havada belli s�rede as�l� kalabilir. Vir�s, tabii ki �p��mek ve en yayg�n olarak eller ile de bula��r.
Normalde hastal��� alan bir ki�i, hasta oldu�unun fark�na varmadan ve belirtiler ortaya ��kmadan vir�s� yaymaya ba�layabilir. Burada, "ink�basyon d�nemi" dedi�imiz bir "kulu�ka" d�nemi vard�r. Ancak yeni Coronavirus i�in bu, tam olarak ortaya ��kar�lmaya �al���l�yor. �imdilik kulu�ka s�resinin 2-14 g�n oldu�u d���n�l�yor.
Belirtileri neler?
Ate�, �ks�r�k ve nefes darl���, ba�l�ca s�z� edilen belirtiler. Ancak her t�rl� solunum yolu hastal��� belirtilerini dikkate almakta yarar var. Burun ak�nt�s�, halsizlik, v�cut a�r�s� da belirtiler aras�nda yer al�yor.
Kimler risk alt�nda?
Herkes, ��nk� bu yeni bir vir�s ve kimse ba����k de�il. Herkes hastal�k belirtisi g�stermeyebilir. Hastalananlar�n hepsi, a��r hastal�k ge�irecek anlam�na da gelmez.
Tedavide ne yap�l�r?
Spesifik, yani Coronavirus'e �zg� (Coronavirus'� "�ld�ren") bir ila� yoktur. Bu, vir�s hastal�klar�n�n �o�u i�in b�yledir. A��r hastalanan ki�ilerin yat�r�larak, "destekleyici tedavi" g�rmeleri gerekir. Yani nerede s�k�nt�l� bir durum varsa onu ��zmeye y�nelik tedaviler yap�l�r. Eklenen ba�ka mikroplar (bakteri enfeksiyonu) oldu�unda, onlar tedavi edilir.
Hasta olmamak i�in al�nabilecek �nlemler var m�?
Sa�l�k durumumuzu en �st d�zeyde tutmak, dengeli ve iyi beslenmek, stresle ba�a��kabilmek, yeterli uyumak her t�rl� hastal��a kar�� yapabilece�imiz en �nemli �eydir. Ayr�ca kontrols�zce etrafa aks�r�p, t�ks�rmamak, �ks�r�rken a�z�m�z� mendille kapatmak, ellerimize solunum salg�lar�m�z� bula�t�rmamak, bula��rsa sabunla y�kamak, dezenfekte etmek �nemli. El hijyenine dikkat edilmeli, en az�ndan bu d�nem el s�k��mamal�.
Bunun d���nda, g�ndemi takip ederek, toplu ta��ma davran��lar�m�z� g�ncel tutmak (maske takmak vb), tek kullan�ml�k mendil, el dezenfektanlar� ta��mak, elleri "gereken her durumda" sabunla y�kamak, bu d�nem asla el s�k��mamak, solunum yolu enfeksiyonu belirtileri g�steriyorsak ki�isel bula�t�rmama davran��lar� edinmek, gerekirse evden ��kmamak al�nabilecek �nlemler aras�nda. Al�nabilecek bir di�er �nlem ise �in'e yolculuk yapmamak.
Seyahatten gelenler nelere dikkat etmeleri laz�m?
Hasta olma ihtimali olanlar�n maske takmas�, etrafa bula�t�rmamas� a��s�ndan �nemli. Korunmak a��s�ndan da maske takmam�z �nemli. Ancak bu maskeler k���k, her yerde sat�lan maskelerden de�il, "N95" dedi�imiz �ok ince porlar� olan, yani bakteri, vir�s� ge�irmeyecek �ekilde porlar� olan �zel maskelerden olmas� gerekiyor. Bu t�r maskelerin kullan�lmas� da en �nemli ��z�mlerden biri.
Ayr�ca solunum yolu enfeksiyonunu d���nd�rebilecek belirtiler g�r�ld���nde hemen bir hekime ba�vurmak �nemli.
�in veya o b�lgeden gelen insanlarla temas edecek ki�iler nelere dikkat etmeliler?
M�mk�n oldu�unca o b�lgeden gelenlerle tokala��lmay�p �p���lmemeli, temas edildiyse eller sabunlu suyla y�kanmal�. Eller kirliyken a��z ve buruna g�t�r�lmemeli, el dezenfektan� kullan�lmal�. Kapal� ortamlarda bulunmamaya da dikkat edilmeli.
O b�lgelere seyahat etmeyi planayanlar nelere dikkat etmeleri laz�m?
A.B.D.'deki hastal�k kontrol merkezi (CDC, Center for Disease Prevention) vir�s�n uyar� seviyesini 3 olarak de�erlendiriyor ve e�er �in'e gidilmesi gerekiyorsa, koruyucu bir ila�, a�� vb. olmad��� i�in, ki�isel koruma �nlemlerini en �st d�zeyde uygulayarak, yeterince tedarikli olarak, mutlaka maske (ve her �eyin yede�ini) tedarik ederek hareket etmeli.
31.1.2020 - 42463
|