|
Bili�sel Davran���� Terapi (BDT) i�inde Rasyonel Duygu Odakl� Terapi, Rasyonel Davran�� Odakl� Terapi, Bili�sel Terapi ve Diyalektik Davran�� Terapisi gibi bir�ok alt terapi y�ntemini bar�nd�ran genel bir terimdir. Fakat Bili�sel Davran���� Terapilerin (BDT) temel �zellikleri ayn�d�r.
Bili�sel Davran���� Terapi (BDT), duygusal tepkilerin d���nce boyutundaki (bili�sel) temelinden yola ��kar. Duygu ve davran��lar�m�z�n, durumlar, olaylar ve ki�iler gibi d��sal fakt�rler yerine d���ncelerimizden kaynakland���n� �ng�r�r. Bu durumun yarar� ise d���ncelerimizi de�i�tirebilmeyi ��rendi�imiz noktada daha do�ru davran�p, daha iyi hissedebilmemizdir.
Bili�sel Davran���� Terapi (BDT) k�sa s�relidir ve en h�zl� sonu� al�nan tedavi y�ntemleri aras�ndad�r. �e�itli problemleri ��zmeye y�nelik BDT g�ren dan��anlar�n ortalama g�r��me say�s� sadece 16’d�r. Di�er terapi y�ntemleri bazen y�llarca s�rebilir. BDT daha k�sa s�reli olmas�n� sa�layan ��retici, yol g�sterici olmas� ve �dev verme y�ntemini kullanmas�d�r. B�ylece dan��an, terapi seans� d���nda kendi kendine uygulama – ��renme y�ntemiyle ba�a ��kma stratejileri geli�tirmektedir. Terapi g�r��melerinin ba��nda dan��ana, BDT y�nteminin s�reli oldu�unu ve hedeflenen sorunlar ��z�mlendi�inde formal terapinin sonlanaca�� a��klan�r. Terapi g�r��melerinin sonlanmas� karar� dan��an ve terapist taraf�ndan verilir. Bu y�zden, etkile�imli bir y�ntem olan BDT ucu a��k ve bitmeyen bir s�re� de�ildir.
Etkili bir terapi s�reci i�in g�venilir terapi gereklidir, fakat odak noktas� ya da ama� bu de�ildir. Baz� terapi y�ntemleri ki�inin iyile�mesinin as�l sebebinin terapist ve dan��an aras�ndaki olumlu ili�ki oldu�unu varsayar. Bili�sel Davran���� terapistler iyi ve g�venilir bir ili�kinin �nemli oldu�una inan�rlar, fakat bunu yeterli bulmazlar. BDT terapistleri, dan��anlar�n�n farkl� bir bi�imde d���nmeyi ��rendikleri ve bunu uygulad�klar� i�in de�i�ti�ine inan�rlar. Bu nedenle, BDT terapisi uygulayanlar rasyonel kendi-kendine rehberlik becerileri kazand�rmaya odaklan�rlar.
BDT terapisti ile dan��an aras�nda i�birli�i i�erisinde olu�turulan �aban�n �r�n�d�r. BDT terapistleri dan��anlar�n�n hayattan ne istedi�ini (hedeflerini) ��renmeye ve anlamaya �al���r ve sonras�nda bu hedeflere ula�ma konusunda yard�mc� olur. Terapistin g�revi dinlemek, ��retmek, desteklemek, cesaretlendirmekken, dan��an�n rol� ise endi�e ve sorunlar�n� ifade etmek, ��renmek ve ��rendi�ini uygulmaya �al��makt�r.
BDT ki�ilere nas�l hissetmeleri gerekti�ini s�ylemez. Fakat, terapi g�rmek isteyen bir�ok ki�i uzun zamand�r hissetti�i gibi hissetmek istemez. BDT, duygular�n yararlar�n� ve istenmeyen durmlarla kar��land���nda sakin kalabilmeyi vurgular. Ayr�ca, biz bozulsak da �z�lsek de herzaman istenmeyen durumlar olabilece�ini vurgular. E�er bir sorun ile ilgili �zg�nsek, art�k iki sorunumuz var demektir; Bir - sorunumuz, iki - bununla ilgili �zg�n olmam�z. �o�u ki�i m�mnk�n olan en az say�da soruna sahip olmak ister. B�ylece, ki�isel bir sorunu sakince kabul etti�imizde, sadece daha iyi hissetmekle kalm�yor; kendimizi, sorunu ��zebilmek i�in zekam�z�, bilgimizi, enerjimizi, kaynaklar�m�z� kulanabilece�imiz daha iyi bir duruma getiriyoruz.
BDT terapistleri dan��anlar�n�n�n sorunlar�n� �ok iyi anlamak ister. Bu y�zden �ok s�k soru sorar ve dan��anlar�n� da kendi kendilerine soru sormalar� konusunda te�vik eder.
BDT planl� ve yol g�stericidir. BDT terapistlerinin her g�r��me i�in bir aktivite listesi vard�r. Her g�r��mede belirli y�ntemler ve kavramlar ��retilir. BDT dan��an�n ama�lar�na ve hedeflerine y�neliktir. Dan��anlara hedeflerinin ne olmas� gerekti�i ya da ne ye katlanmalar� gerekti�i s�ylenmez. Nas�l d���nmeleri gerekti�i ve istediklerinini nas�l elde bilecekleri konusunda yol g�sterilir. Bu nedenle, BDT terapistleri ki�ilere ne yapmalar� gerekti�ini s�ylemez, nas�l yapmalar� gerekti�ini ��retir.
BDT e�itimsel y�nteme dayan�r.BDT bilimsel olarak desteklenen �o�u duygusal ve davran��sal tepkinin ��renilmi� oldu�u varsay�m�n� kabul eder. Bu y�zden terapinin hedefi, dan��anlara yanl�� bildiklerini ve istenmeyen tepkilerin isteyerek unutmalar�na, yeni tepki verme yollar� ��renmelerine yard�m etmektir.
Bu nedenle, BDT sadece konu�mak ya da sohbet etmek de�ilidir. �nsanlar herkesle sadece konu�abilir. BDT’nin bu e�itimsel vurgusunun ba�ka bir yarar� ise uzun s�reli olu�udur. �nsanlar kendilerinin ve hayatlar�n�n neden ve nas�l iyi gitti�ini anlad���nda, iyi gitmeye devam etmesi i�in ne yapmalar� gerekti�ini de bilirler.
BDT teorisi ve bi�imleri t�mevar�m y�ntemine dayan�r. Mant�kl� bir bi�imde d���nmenin temeli ger�eklere ve ger�ek olay ve durumlara dayanmaktad�r. �o�unlukla, asl�nda durum d���nd���m�z gibi olmad��� zamanlarda kendimizi k�t� hissederiz. E�er bilirsek, zaman�m�z� kendimizi k�t� hissederek harcamay�z. Bu nedenle, t�me var�m y�ntemi bizi d���ncelerimize test edilebilir ve sorgulanabilir hipotezler ve tahminler olarak yakla�mam�z� �nerir. E�er tahminlerimizin hatal� (elimizde yeni bilgi oldu�u i�in) oldu�unu farkedersek, d���ncelerimizi durumun ger�ekte nas�l oldu�unu g�rerek de�i�tirebiliriz.
�devler BDT’nin temel �zelli�idir. E�er �arp�m tablosunu haftada sadece bir saat ay�rarak �al��sayd�n�z bug�n hala 5x5 ‘in neye e�it oldu�unu d���n�yor olurdunuz. Psikoterapi de b�yledir. Bu nedenle h�zl� ve kal�c� de�i�im i�in �aba g�stermek gerekir. Bu y�zden BDT terapisleri dan��anlarn� �devlerini yapma konusunda te�vik ederler.
Bili�sel Davran���� Terapinin duygu durum bozukluklar� (depresyon, bipolar bozukluk…), kayg� (panik bozukluk, tak�nt�lar…) ki�ilik ve yeme bozukluklar�n�n yan� s�ra, madde k�t�ye kullan�m� (uyu�turucu, alkol…) ve psikotik bozukluklar (�izofreni, �izoafektif…) gibi �ok �e�itli problemlerde etkili oldu�u bilimsel olarak kan�tlanm��t�r. Tedavi genellikle k�sa s�reli ve etkilidir. Bireysel ya da grup olarak uygulanabilen Bili�sel Davran���� Terapi (BDT) kendi kendine yard�m uygulamalar�na uygundur. Terapiyi alan ki�ilere psiko-e�itim verilir. Belirtildi�i gibi dan��an rahats�zl���yla ilgili bilgilenir ve kendi kendine ba�a ��kma stratejileri edinir.
Uzm. Klinik Psk. Tugce Peker Darcan
23.9.2010 - 2313
|