Maymun �i�e�i salg�n�na dair de �nemli bilgiler veren T�rk Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastal�klar� Derne�i (KL�M�K) Ba�kan� ve Sa�l�k Bakanl��� Koronavir�s Bilim Kurulu �yesi Prof. Dr. Serap �im�ek Yavuz, ilk kez 7 May�s'ta �ngiltere'de tespit edilen vakan�n �zerinden ge�en 20 g�nde, tam 21 �lkede yeni vaka tespit edildi�ine i�aret ederek "Koronavir�s'teki gibi b�y�k bir pandemi beklenmese de burada en b�y�k s�k�nt�; vir�s�n hayvan konaklardan da ge�ebilmesi nedeniyle, kontrol�n�n zorla�abilece�i" diye konu�tu. "B�L�NENDEN �OK DAHA FAZLA VAKA OLDU�U TAHM�N ED�L�YOR"Prof. Dr. Yavuz, "20 g�nde, 21 �lkede vaka tespit edildi. Bu baya�� bir salg�n oldu�unu g�steriyor bize. Ger�ek boyutunu da tam olarak bilemiyoruz. Bu sadece yakalanan olgular. S�rveyans (takip) sistemi iyi olan �lkelerin yakalad��� olgular. Asl�nda bilinenden �ok daha fazla vaka oldu�u tahmin ediliyor. Eldeki verilere g�re pandemik kapasitesinin �ok y�ksek olmad��� d���n�l�yor. ��nk� solunum yoluyla �ok etkili bir �ekilde bula�am�yor, ya da asemptomatik d�nemde bula�t�r�c�l��� yok diye kabul ediliyor. DNA vir�s� oldu�u i�in �ok mutasyon ge�irmeyecek diye tahmin ediliyor. Ama tabii ki mikroorganizmalar�n yak�n takip edilmesi gerekiyor. ��nk� daha �nce koronavir�sler de bu kadar bula��c� olarak bilinmiyordu. SARS hele hi� yay�lm�yordu mesela" dedi. "�LK TEMASLIYA A�I VE 21 G�N KARANT�NA"Prof. Dr. Yavuz, hen�z T�rkiye'de vaka tespit edilmedi�ini ama ilk vaka ��karsa neler yap�lmas� gerekti�ini ise �u s�zlerle anlatt�: "T�rkiye'de d���nsenize hi� g�r�lmemi� bir hastal�k. �lk hastan�n, d�k�nt�ler tamamen kuruyana kadar izolasyonda kalmas� gerekecek. ��nk� toplumda hi� g�r�lmeyen bir hastal�k ki ilk defa olacak. Daha �nce yay�lmam�� bir hastal�k yani, bu �ekilde belki yay�lmas�n� engelleyebiliriz. Hasta tespit edildikten sonra t�m lezyonlar kuruyacak, kabuklar� d�k�lecek, ��nk� oralardan da bula�ma s�z konusu olabiliyor; bu da 2 ila 4 hafta kadar s�r�yor. Semptomlar ��kt�ktan, d�k�nt�ler ba�lad�ktan sonra 14-28 g�n aras� hasta olan ki�inin izolasyonu gerekiyor. Temasl�da ise semptomlar olu�madan a��lama yap�lmas� ve 21 g�ne kadar izolasyonu s�z konusu olabilir." "D�K�NT�LERDE BOL M�KTARDA V�R�S VAR"Hastal���n bula�ma yolunun d�k�nt�lerle yak�n temastan ge�ti�ine i�aret eden Prof. Dr. Yavuz, "D�k�nt�lerde bol miktarda vir�s var. O d�k�nt� veya hastan�n ��kart�lar�yla diyelim (v�cut s�v�lar�) yak�n temasla bula��r. Mesela konu�urken de uzun s�re �ok yak�n temasta bula�ma riski var. ��nk� Afrika'daki salg�nlarda yap�lan �al��malarda, ev halk�n�n y�zde 10'una yak�n, temasla bula�t��� tespit edilmi�" dedi. "V�CUTTA �IKAN D�K�NT�LER�N HEPS� GE�ENE KADAR BULA�ILI�I S�REB�L�YOR"Hastal���n yay�lmas� Kovid'den zor olsa da neredeyse Kovid'den daha fazla �l�mc�l olabilen bir vir�s oldu�una da dikkat �eken Prof. Dr. Yavuz, "Bir di�er s�k�nt� da �i�ek hastal���n�n akrabas� bir vir�s olmakla birlikte, hayvan rezervuarlar�nda bulunabilmesi. Ger�ek hayvan rezervuar� hangisi, onu bile bilmiyoruz. B�yle bir hastal�k oldu�u zaman, hayvanlarda da etken olabiliyorsa, Kovid'den de biliyoruz, o zaman kontrol� daha zor oluyor. Bir de ki�i semptomatik olduktan sonra yani hastal�k belirtileri ba�lad�ktan sonra bula�t�r�c�l�k olduk�a uzun s�r�yor. Kabuklanmalar�n hepsi, v�cutta ��kan d�k�nt�lerin hepsi yok olana kadar bula�t�r�c�l��� s�rebiliyor. Ama hastalar� yakalamak kolay oldu�u i�in, d�k�nt�lerden hemen tan�y�p hastay� izole edip, �evresini de 'ring a��lama' dedi�imiz �ekilde a��lad���n�z zaman kontrol alt�na al�nabilece�i d���n�l�yor" �eklinde konu�tu. "HEK�MLER�N DE B�LG�LEND�R�LMES� LAZIM""Bizim de T�rkiye olarak h�zl�ca vaka tan�mlamas� yapmam�z laz�m ve s�rveyans� (takip) art�rmam�z laz�m" diyen Prof. Dr. Yavuz, �u uyar�larla s�zlerine devam etti: "�nsanlar�n fark�ndal���n� artt�rmam�z laz�m. Vakay� g�recek olan hekimlerin e�itimlerini art�rmam�z laz�m; ��nk� uzun zamand�r g�r�lmeyen bir hastal�k. Biz KL�M�K Derne�i olarak bug�n hekimlerimize y�nelik bu y�nde bir e�itim toplant�s� yap�yoruz �rne�in. T�rkiye'de 1980'e kadar a��lanma vard�, 80'den sonra a��l� olan yok. Dolay�s�yla en ge� a��lanan grubun bile a��s�n�n �zerinden 42 y�l ge�mi�. A��s� olup da hastal��a yakalanan var. A�� ne kadar koruyor, gene k�smi bir koruyuculu�u olacakt�r. Ama bunun y�zde 80-90 d�zeyinde olmas� beklenmiyor a��k�as�." "T�RK�YE DE 2011'DE B�R M�KTAR ���EK A�ISI ALMI�TI"2001'de Amerika'da ger�ekle�en �arbon sald�r�s� sonras� �lkelerin �i�ek vir�s�yle de ilgili alarma ge�ti�ini ve biyolojik sald�r� tehdidine kar�� �i�ek a��s� temini ger�ekle�ti�ine de de�inen Prof. Dr. Yavuz, T�rkiye'nin de o y�llarda belli bir miktar �i�ek a��s� ald���n� s�yleyerek s�zlerini ��yle noktalad�: "�i�ek a��lar� stoklam��t� baz� �lkeler. San�r�m T�rkiye'de de 2011 y�l�nda belli bir miktar a�� al�nm��t�. Asl�nda �ng�r�l�yordu maymun �i�e�i salg�n�. ��nk� Nijerya'da 2017 y�l�nda birdenbire ortaya ��kt�, �u andakinin bir modeli orada ya�anm��t� zaten. B�yle bir haz�rl�k vard�. Bu nedenle de 2019'da, daha az yan etkisi olan MVA (nonreplike aten�e canl� a��) a��s�na EMA ve FDA onay vermi�ti. Ama o a�� da kitlesel a��lamalarda hen�z b�y�k �apta kullan�lmad��� i�in, koruyuculu�uyla ilgili 'Acaba etkinli�i ne olur diye?' d���n�l�yor. Maymun �i�e�inde riskli grup daha �ok �ocuklar ve gebeler. O y�zden ekstra dikkat edilmesi gerekiyor bu grupta."
28.5.2022 - 61355
|