|
U�AK'ta, Kad�n Hastal�klar� ve Do�um Uzman� Prof. Dr. �nder �elik 'Bebeklere neden vir�s bula�m�yor?' sorusundan yola ��karak 15 ki�ilik ekiple yapt�klar� ara�t�rmalarla, farkl� hastal�klar�n tedavileri i�in kullan�lan bir�ok ilac�n koronavir�s�n insan v�cuduna girmesini engellemek i�in kullan�labilece�i sonucuna ula�t�klar�n� s�yledi. Prof. Dr. �elik, ara�t�rmalar� sonucu yazd�klar� makalenin D�nya Sa�l�k �rg�t�'n�n tan�d��� 'Cell Mol Biol' dergisinde kabul edildi�ini, ikinci makalelerinin ise de�erlendirme�a�amas�nda oldu�unu kaydetti. U�ak'ta,�Kad�n Hastal�klar� ve Do�um Uzman� Prof. Dr. �nder �elik, hamile olan kad�nlar�n koronavir�se yakalanmas�na ra�men do�an �ocuklarda vir�se neden rastlanmad���n� ara�t�rarak yola ��kt�klar�n� belirterek,�T�rkiye'nin de�i�ik �niversite ve e�itim ara�t�rma hastanelerinde g�rev yapan 15 akademisyenden olu�an bir ekiple, 'Vir�sler, akci�er, gebelik ve plasenta' ile ilgili 1992- 2020 y�llar� aras�nda ��kan yakla��k 3 bin 100 makaleyi 40 g�n i�inde okuyup sentez ettiklerini ve iki farkl� makale haz�rlad�klar�n� s�yledi. Anne karn�ndaki bebeklerde bulunan 'plasenta' denilen bebek e�inin, annedeki koronavir�s�n bebe�e ge�mesini engelledi�ini ifade eden Prof. Dr.��elik, bu koruyucu sistemin �zellikleri ile yeti�kin akci�erleri aras�nda bir ba�lant� kurmaya �al��t�klar�n� kaydetti. Prof. Dr. �elik, "Ba�lang��ta gebelerde koronavir�s enfeksiyonu olmas�na ra�men bebeklere ge�memesi bizi asl�nda bu konuya y�nlendiren temel olayd�. Ancak bebeklerdeki ara�t�rmam�z esnas�nda 'plasenta' dedi�imiz bebek e�i�inde koruyucu bir sistemin vir�s�n bebe�e ge�mesini engelledi�ini g�rd�k ve �al��malar�m�z�n boyutu de�i�ti asl�nda. 1992 y�l�ndan 2020 y�l�na kadar olan, internetteki uluslararas� kabul g�rm�� b�t�n makaleleri de�i�ik �niversitelerde g�rev yapan 15 meslekta��m�z ile indirip tek tek g�nlerce de�erlendirdik, yakla��k 35-40 g�n boyunca ve sonu�ta bir senteze vard�k. As�l amac�m, 'Bebeklere neden vir�s bula�m�yor?' sorusuna cevap bulmakt�. Ancak, bulgular bizi bebeklerdeki koruyucu mekanizman�n insan akci�erlerinde olup olmad���na ara�t�rmaya itti. Daha sonra bebek plasentas�yla, bebe�in e�i�iyle insan akci�erlerinin savunma mekanizmalar�n� kar��la�t�rd���m�z zaman, aradaki fark�n �ok b�y�k farklar oldu�unu, molek�ler d�zeyde farklar oldu�unu saptad�k. Buradan, vir�s�n neden akci�erde tedavi edilmesi zor hasar olu�turdu�una dair veriler elde ettik" dedi. 'V�R�S H�CREYE HASAR VERMEK ���N B�RDEN FAZLA YOL KULLANIYOR'G�ncel koronavir�s tedavilerinin, vir�s�n insan v�cuduna girmek i�in kulland��� ACE2 yola�� �zerine odakland���n� belirten Prof. �elik, vir�s�n en az 6 farkl� yol (Proteasome, NF-kB, CME, Caveolin, PAK1, LXs) ile h�creyi etkiledi�ini ve tedavi y�ntemlerinin buna g�re planlanmas� gerekti�ini ifade etti. �elik, "Bilinenin aksine normalde koronavir�s�n h�cre e�i�ine ACE2 yola��yla girdi�ini hepimiz biliyoruz. Ancak bunun d���nda 6 farkl� yolak daha kullan�yor ac� e�i�ine girebilmek i�in. Dolay�s�yla tedaviyi planlarken sadece ac� e�i�i yola�� �zerinden de�il, di�er 6 yola�� da g�z �n�nde bulundurarak tedavi protokollerini belirlemek gerekir.�Bir de bizim saptad���m�z en �nemli bulgulardan bir tanesi �u; vir�s�n h�cre hasar� olu�turmas� i�in illa h�cre e�i�ine girmesi gerekmiyor. H�cre y�zeyinde baz� resept�rler var, �zellikle 'kaveolin' dedi�imiz resept�rler var akci�er �zerinde, vir�s buraya tutunarak i�in a��k�as� bomban�n pimini �ekmi� oluyor. H�cre e�i�ine girmeden hedefi yok edebilme g�c�ne sahip. Kaveolin resept�rlerini biz bebe�in e�i�inde g�remiyoruz, sadece gebeli�in erken d�nemlerinde bir miktar ortaya ��k�yor ve sonra kayboluyor. Dolay�s�yla bebe�i vir�s ata��ndan, vir�s�n bula�mas�ndan koruyan bu resept�r yolaklar�n�n insan akci�erlerinde �ok fazla miktarda olmamas�, insanlar� bu hastal��a kar�� diren�siz hale getiriyor. Bug�ne kadar kullan�lan tedaviler ACE2 yola��na y�nelik tedaviler ve vir�s� �ld�rmeye y�nelik tedaviler. Ancak hi�bir tedavi tek ba��na yeterli de�il, ��nk� vir�se �zg�n bir ila� yok bundan sonra da vir�se �zg�n tek bir ila� dizayn edilmesi m�mk�n de�il, ��nk� vir�s�n h�creyi yok etme �ekilleri �ok farkl�" diye konu�tu.'EL�M�ZDE V�R�S� BLOKE EDEB�LECEK B�R�OK �LA� VAR'Yapt�klar� ara�t�rmalar sonucunda, farkl� hastal�klar�n tedavileri i�in kullan�lan bir�ok ilac�n koronavir�s�n insan v�cuduna girmesini engellemek i�in kullanabileceklerini s�yleyen �elik, ��yle devam etti: "Vir�s�n hangi kap�lar� kullanarak h�cre i�ine girdi�ini biz biliyoruz. Bu kap�lar� kapatabilecek elimizde materyal ve ila�lar var. Ekstradan bir ila� yapmam�za gerek yok. �u an t�m d�nyada uygulanan ila� protokolleri bir miktar tedavi edebiliyor vir�s�. �zellikle erken d�nemde hastal�k daha k�t� hale gelmeden, yo�un bak�m �artlar�na ihtiya� duymadan ilaca ba�lan�rsa ki, bizim �lkemizde tedavi protokol� bu �ekilde, bu konuda bilim komisyonunun ba�ar�l� �al��malar� var bunu da buradan takdirle kar��l�yorum. Ancak bunlar yeterli mi, yeterli de�il, h�zl� bir �ekilde tedavi protokollerinin de�i�tirilmesi ve bizim �nerdi�imiz ila�lar�nda g�ndeme al�nmas�n� biz hasta sa�l��� a��s�ndan pandeminin erken d�nemde sonlanmas� a��s�ndan faydal� buluyoruz. Vir�s, h�cre d���ndaki bir resept�re tutunarak da h�cre e�i�ine girmeden h�creyi harap edebiliyor. Kaveolin yolaklar� bebek plasentas�nda hi� yok, biz hi� saptayamad�k, sadece gebeli�in erken d�nemlerinde var. Ancak insan akci�erlerinde kaveolin yolaklar� �ok fazla miktarda bulunuyor. Bu da akci�erleri vir�se kar�� duyarl� hale getiriyor. Kaveolin yola��n� bloke etmeniz laz�m. Kaveolin blokeli ya da d�zle�tirici ila�lar var elimizde. Bilimsel konular oldu�u i�in bunlar�n isimlerinden bahsetmeye gerek yok. Bu yola�� bloke edebilirsek, h�cre hasar�n� minimize edebiliriz. 'Art� lipoksin yola��' dedi�imiz ba�ka bir yolak var, bu bizim 'infilometial' dedi�imiz ba�ka bir yola��n ikinci ayaklar�ndan bir tanesi, bu yola�� da s�rekli aktif tutmam�z gerekiyor. �zellikle, 'lipoksin A4 yola��' dedi�imiz bir yolak var ki, h�creye subap, yani oksijen sa�l�yor, koruyucu bir mekanizma. Bu yola�� aktif tutabilecek ila�lar da elimizde mevcut. Yani yolaklar ve ila�lar� var elimizde, kaveolin yola�� blokeli ila�lar�m�z var, lipoksin yolak aktivat�r� ila�lar�m�z var. H�creyi �ld�ren NFKB yola��n� bloke eden ila�lar�m�z var. Misal gebeler de progesteron denen bir hormon salg�lan�yor �ok fazla miktarda. Bu hormon bizim bahsetti�imiz NFKB yola��n� kendili�inden bloke edebiliyor. Dolay�s�yla progesteron t�revi ila�lar�nda, biz bu tedavi s�re�lerinde nas�l kullan�labileceklerine dair fikirlerimizi makalemizde belirttik."'MAKALEM�Z ULUSLARARASI B�R DERG�DE KABUL G�RD�'Yapt�klar� ara�t�rmalar neticesinde, elde bulunan ila�lara ek olarak makalede anlat�lan ila�larla koronavir�s�n insan v�cuduna girmesini veya girmi� vir�slerin hasar verme oran�n� engelleyebileceklerini ifade eden Prof. Dr. �elik, ara�t�rmalar� sonucu yazd�klar� makalenin D�nya Sa�l�k �rg�t�'n�n tan�d��� 'Cell Mol Biol' dergisinde kabul edildi�ini, ikinci makalelerinin ise de�erlendirme�a�amas�nda oldu�unu kaydetti.Prof. Dr. �elik, makaleleri ile ilgili �u bilgileri verdi: "Vir�s�n h�cre i�ine hangi yolakl��� kullanarak girdi�ini tek tek ortaya ��kard�k. Bu yolaklar� �ematize ettik, resimlerini �izdik ve bu yolaklara etkili piyasada kullan�lan elimizde mevcut ila�lar var m� diye bunlar� ara�t�rd�k ki; biz yakla��k alt� farkl� yola��n varl���n� g�sterdik. Bu yolaklar bilinen yolaklar ancak vir�s�n bu yolaklar� kullan�p kullanmad��� net de�ildi. Literat�r taramam�zda bu yolaklar arac�l��� ile h�cre i�ine girebilece�ini biz g�rd�k ve bunlar� makale haline getirdik. Makalemizin temelinde vir�s ile m�cadelede kullan�lacak yeni ila�lar�n neler olmas� gerekti�ine dahil d���ncelerimiz yatmaktayd�. H�zl� bir �ekilde ila� dizayn etmek �u an m�mk�n olmad��� i�in mevcut ila�lar� kullanarak bu yolaklar� bloke veya aktif etmek m�mk�n olur mu diye biz �al��mam�z� devam ettirdi�imiz zaman bizim bahsetti�imiz yolaklar�n t�m�ne etkili ila�lar�n zaten �u an da kullan�mda oldu�unu biliyoruz. Makalemizde bu ila�lar�n t�m�nden bilimsel olarak bahsettik. Kullan�m �ekillerinden, yan etkilerinden normal insanlarda kullan�m�, gebelerde kullan�m�ndan tek tek bahsettik. Bu ila�lar� tabi koronavir�sl� hastalarda kullan�lmas�na y�nelik bizim herhangi bir �nerimiz olamaz, yani buna bir �st kurum karar verir. Bakanl�k karar verir, h�k�met karar verir biz sadece bilimsel verimizin koronavir�sl� hastalar�n tedavisini daha da iyile�tirece�ini, �l�m oranlar�n� ve enfeksiyona yakalanma oranlar�n� belirgin olarak azaltaca��n� bu makalemizde dile getirdik. U�ak �l Sa�l�k M�d�rl���m�z arac�l���yla makalemizi Sa�l�k Bakanl���m�za da ilettik. Kovid Bilim Komisyonu'yla payla��lmas� amac�yla oraya da ilettik."�elik, Covid-19 ile m�cadele sosyal mesafenin korunmas�, hijyen kurallar�na uyulup, dengeli beslenme ve s�v� t�ketimine dikkat edilmesini de �nemli oldu�una dikkat �ekti.
16.5.2020 - 45408
|