|
Son g�nlerde her yer pembeye boyan�yor. Giyim markalar� pembe koleksiyonlar ��kar�yor. Google�a Barbie yazd���n�zda pembe bir arama motoru sayfas�yla kar��la��yorsunuz. Bunun nedeni aylard�r pazarlanan, ba�rollerini Margot Robbie ile Ryan Gosling�in payla�t��� ve Greta Gerwig taraf�ndan y�netilen Barbie filmi. Bu hafta vizyona giren film, Barbie bebe�e dayanan ilk canl� aksiyon filmi. T�ketim toplumunun ve kapitalizmin sembollerinden biri haline gelen Barbie bug�n 64 ya��nda. Barbie�yle b�y�m��, �istedi�in her �eyi olabilirsin� mottosundan ilham alm��, filmle nostaljik ba� kuran hayranlar var. Ancak Barbie, ser�veninin uzun bir k�sm�nda idealize edilen ve ger�ek�i olmayan beden �l��leri, t�ketime �zendiren l�ks ev, araba ve k�yafetleri, cinsiyet ve etnik k�ken �e�itlili�i konular�nda ele�tiriler ald�. Akademik ara�t�rmalarla baz� �ocuklarda yeme bozuklu�u, ruhsal ve fiziksel problemler ortaya ��kard��� ortaya koyuldu. Barbie�nin sahibi ABD'li Mattel �irketi bu ele�tirileri �o�u zaman dikkate alarak bebek �zerinde de�i�iklikler yapt�. De�i�ik ten renklerinde, sa� tiplerinde, farkl� bedenlerde, cinsiyet g�zetmeyen Barbieler piyasaya s�r�ld�. Tekerlekli sandalyeli, Down sendromlu, duyma cihazl� Barbieler onlar� izledi. Feminist temal� ve ilham veren hik�yeleri olan kad�nlar�n Barbieleri yap�ld�. Filmde m�kemmel Barbie d�nyas�nda ya�ayan, her �rktan Barbie var. Ancak Margot Robbie�nin canland�rd��� sar���n, mavi g�zl�, muntazam v�cutlu �klasik� Barbie, bir varolu�sal sorgulama ya��yor ve ger�ek d�nyaya bir yolculu�a ��k�yor. Mattel bug�n dakikada 100�den fazla bebek sat�ld���n� yaz�yor ancak yine de Barbie�nin sat��lar� 1990�lar�n sonundaki ba�ar�l� d�nemi yakalayam�yor. Pazarlamas�na da neredeyse yap�m� kadar �zen g�sterilen ve para harcanan, Barbie bebek sat��lar�n� da etkilemesi beklenen bu film ve etkinlikler genellikle yeti�kinlere y�nelik. Bloomberg�ten Kelly Gilblom, bunun Barbie�nin �iyi� oldu�unu tekrar d���nd�rece�ini, iyi hissettirece�ini ve yeti�kinlerin �ocuklar�na almaktan �ekinmemelerini sa�layaca��n� vurguluyor. Barbie�nin 64 y�l�Ad� Barbara Millicent Roberts. �lk kez 9 Mart 1959�da siyah beyaz desenli mayosu, sar� ve atkuyru�u �eklinde toplanm�� sa�lar�yla d�nyaya tan�t�ld� Barbie. ABD'de, yeti�kin v�cuduna sahip ilk oyuncak bebekti. E�iyle birlikte Mattel oyuncak �irketini kuran Ruth Handler��n yaratt��� Barbie�ye ilham veren, k�zlar� Barbara�n�n yeti�kin kad�n �eklindeki ka��t bebeklerle oynamas�yd�. G�r�n���n� ise Alman �izgi roman karakteri olan Bild Lilli�ye bor�luydu. Lilli bebekleri �nceleri erkeklere y�nelik espri ama�l� sat�l�rken �ocuklar aras�nda son derece pop�ler olmu�tu. Mattel, Lilli�nin haklar�n� sat�n ald� ve Ruth kendi bebe�ini yaratt�. Piyasaya s�r�ld��� ilk y�l 300 bin satt�. Fiyat� 3 dolard�. Barbie�den birka� y�l sonra Mattel bu kez erkek arkada�� Ken'i piyasaya s�rd�. Handler�in di�er �ocu�unun ad� Kenneth�di. Zamanla �nl�lerin Barbie versiyonlar� �retilmeye ba�land�, moda tasar�mc�lar� Barbieler tasarlad�. Andy Warhol, William Wegman ve David Levinthal��nkiler dahil olmak �zere bir�ok sanat eserine ilham kayna�� oldu. �Barbie�nin �e�itlili�i yetersiz�Barbie�nin rengi pembe de�ildi. Bug�n Pantone kodu bulunan �Barbie pembesi� ancak 70�lerden sonra bebekle �zde�le�ti. 1980�lerde zengin, pop�ler, g�zel gen� kad�n filmleriyle ba�lad��� d���n�len, 2022�de ise moda stili olarak patlayan koyu pembe odakl� �Barbiecore�, moda d�nyas�nda Barbie�nin -y�llard�r tasar�mc�lara ve sanat��lara ilham kayna�� oldu�u bilinse de- h�l� g�ndemde oldu�unu hat�rlatt�. K�sa s�rede bu hareket feminist g��lenmeyi ve Barbie�nin farkl� cinsiyet, renk, inan�larla b�y�yen �e�itlili�ini kutlayan bir moda ve sosyal medya trendi haline geldi. Barbie'nin siyahi arkada�� �retilse de kendisi siyahi olan Barbie�nin piyasaya s�r�lmesi 1980�i bulacakt�. Bug�nse d�rt farkl� bedende, yedi ten renginde, 22 farkl� g�z rengi ve 24 sa� stiliyle kullan�c�lar�na ula��yor. Ancak Barbie�nin ��e�itlili�i� h�l� tart��ma konusu. BBC T�rk�e'ye konu�an, beden alg�s� �zerine �al��an Rutgers �niversitesi�nden psikoloji profes�r� Dr. Charlotte Markey �Bu farkl� beden, �ekil ve ten renklerindeki bebekler �o kadar da� �e�itli de�il. Ger�ek insan �e�itlili�ine yakla�amaz bile ve �o�u ger�ek kad�n bedeninden �ok daha zay�f,� diyor. Mattel�in �ok daha ger�ek�i beden ve �ekillerde, farkl� �e�it k�yafetlerde Barbie �retebilece�ini ekliyor. Barbie sendromu ve ona benzeme �abas� Mattel�in 2010'larda kendi yapt�rd��� pazar ara�t�rmas�na g�re, anneler �ocuklar�na zarar verebilece�ini d���nd��� Barbie�yi sat�n almak istemiyor. BBC T�rk�e�ye konu�an kayg� ve travma �zerine de �al��an Uzman Psikolog K�bra Sezikli �Barbie�nin kusursuz bedeni, makyaj�, her k�yafetin �zerine tam oturmas�, m�kemmel bir g�r�n�m sunmas�, �ocuklar�n kendilerine dair kusurluluk alg�s�n� ba�latabiliyor,� diye konu�uyor. �ocu�un beden alg�s�n�n hen�z d�nyaya gelmeden ba�lad���n�, 3-4 ya�lar�nda daha bilin�li hale geldi�ini ve d�� etkilere a��k oldu�unu belirten Sezikli �Annemizi kendimize yap���k zannediyoruz ve o bizim tenimizi ok�ad���nda, bizim alt�m�z� de�i�tirdi�inde beden alg�m�z ba�l�yor. Sevilebilir, g�zel varl�klar olup olmad���m�z� oradan anl�yoruz,� diyor ve ekliyor: �Ailede �ocu�un biricikli�ini, �zerkli�iyle varolu�unun kabul edildi�ini g�rmesi gerekiyor�. Sezikli, ebeveynlerdeki ge�mi� deneyimlerin, travmalar�n da �ocuklar�n fiziksel g�r�n�m� �zerindeki bask�lar� etkiledi�ini belirtiyor. Dr. Charlotte Markey�e g�re de ebeveynlerin bedenleri ve yiyeceklerle iyi ili�ki kurarak �ocuklar�na �rnek olmas� gerekiyor: ��ocuklar�na, g�r�n��lerinden �ok daha fazla de�er verdikleri konusunda net olmalar� gerekiyor. Nas�l g�r�nd�klerinin, ka� kilo olduklar�n�n onlar hakk�ndaki en �nemli �ey olmaya bile yakla�amayaca��n� g�stermeleri gerekiyor.� Fiziksel olarak oyuncak bebeklere benzeme iste�i, Barbie sendromu ya da Barbiele�me kavram�yla tan�mlan�yor. Sezikli�ye g�re Barbiele�me toplumun bu zamana kadar kabul etti�i g�zellik alg�s�na denk d���yor: �Bu devam ediyor, b�rakam�yorsunuz, kusurluluk alg�s�ndan ��kam�yorsunuz. Art�k s�k�a denk geliyoruz, dan��an portf�y�m�zde de bu ciddi bir de�i�ime yol a�t�,� diyor. 250 mesle�i olan Barbie �ocuklara ilham verebilir mi? Sezikli, evi ve ev aksesuarlar�yla Barbie�nin toplumsal cinsiyet rollerini besleyebildi�ini vurguluyor. Barbie�nin genellikle d�� g�zellik, moda ve makyaj gibi kad�n stereotip �zelliklerini yans�tt��� y�n�nde ele�tiriler oldu�unu da ekliyor. �te yandan yarat�c�s� Handler�a g�re, k���k k�z �ocuklar� Barbie �zerinden istedikleri her �eye d�n��ebilir. Ayr�ca Barbie'nin ��kt��� d�nem piyasada olan oyuncaklar, �ocuklara annelik rol� veren, beslenmesi ya da uyutulmas� gereken bebeklerdi. Barbie ise 1950'lerdeki toplumsal cinsiyet rollerine alternatif sunuyordu. Erkeklere veya aileye kar�� sorumluluklar tan�mlanmam��t�. Barbie'nin annesi ya da �ocu�u yoktu. Ayr�ca Ken hakk�nda pek bir �ey bilmiyoruz, bu d�nyan�n y�ld�z� Barbie. 1960'larda t�keticiler Barbie�nin �ocu�u olmas�n� istedi�inde, Mattel onu anne yapmam��, "Barbie Bebek Bak�c�s� " setini piyasaya s�rm��t�. Ayr�ca Barbie�nin ekonomik ba��ms�zl��� vard�. Pilottu, doktordu, bilgisayar m�hendisiydi, ABD ba�kan�yd�. 250�den fazla meslekte Barbie �retildi. Barbie, Neil Armstrong�dan d�rt y�l �nce Ay�a gitmi�ti. Dr. Markey ise Barbie�nin gen� k�zlara g��l� kad�n imaj� ve �zg�ven a��lad���n� d���nm�yor: �Matel�in farkl� bedenlerde Barbieler �retip ona �e�itli meslekler vermesini takdir ediyorum. Ancak d�� g�r�n���n�n verdi�i mesaj, altta yatan kad�n g�c� mesaj�ndan daha bask�n �ekilde �ne ��k�yor�. Ancak oyuncaklar�n ve medyan�n bu gibi konularda �ok farkl� olmad���n� belirten Markey, ikisinin de fiziksel g�r�n��e gere�inden fazla de�er veren k�lt�rel mesaj�n bir par�as� oldu�unu ifade ediyor. Diyebiliriz ki Barbie�nin idealize edilmi� beden �l��lerinin gen� k�zlar �zerinde olumsuz bir beden imaj� yaratma potansiyeli h�l� tart���l�yor. Baz�lar�na g�re zenginlik simgesi olarak g�r�l�yor, yo�un bir t�ketim k�lt�r�n� yans�t�yor ve �ocuklar� t�ketim odakl� bir bak�� a��s�na y�nlendirebilece�i �ne s�r�l�yor. Her ne kadar farkl� etnik k�kenlere sahip Barbieler piyasaya s�r�lse de ilk siyahi Barbie�nin 1980�lere kadar ��kmad��� unutulmad�. Yine de Barbie filmine yo�un ilgiden de anla��ld��� �zere h�l� baz�lar�n�n kalbinin derinliklerinde "olumlu " bir yer tutuyor.
25.7.2023 - 70845
|