|
Bedenen formumuzu etkileyen en �nemli fakt�rlerden biri, yapt���m�z egzersiz miktar�ndan �ok, kendimizi di�er insanlarla nas�l k�yaslad���m�z. Yeni bir ara�t�rmaya g�re, insanlar�n kendi sa�l�klar�yla ilgili alg�lar� ile sa�l�klar� aras�nda �a��rt�c� bir ba�lant� oldu�unu g�sterdi. Fiziksel aktivite bak�m�ndan kendisini olumsuz g�renler "d���nce yoluyla formdan ��km��" olabiliyor. ABD'deki Stanford �niversitesi'nden bilim insanlar� 61 bin yeti�kinin �l�m oranlar� ile ilgili verileri inceledi. 21 y�l boyunca bu insanlar�n ne kadar egzersiz yapt�klar�na, esas olarak da kendi ya��tlar� di�er insanlara k�yasla ne kadar egzersiz yapt�klar�n� d���nd�klerine bak�ld�. Bu s�re�te kat�l�mc�lar�n baz�lar� �e�itli hastal�klardan hayat�n� kaybetmi�ti. Kat�l�mc�lar�n sa�l���n� etkileyen �e�itli fakt�rleri inceleyen ara�t�rmac�lar, ilgin� bir durum fark etti. Akranlar� kadar egzersiz yapmad���n� d���nenler, ger�ekte onlar kadar olsa da onlardan daha fazla egzersiz yapt�klar�n� d���nenlerden daha erken �lm��t�. 
Kat�l�mc�n�n sa�l���yla ilgili di�er etkenler, sigara i�mek gibi fakt�rler g�z �n�nde bulunduruldu�unda bile ayn� sonu� ortaya ��k�yordu. Egzersiz elbette insan�n ortalama ya�am s�resini art�r�r. Ama bu ara�t�rma, egzersiz alg�s�n�n da �nemli oldu�unu g�steriyordu. Ara�t�rmay� yapan Octavia Zahrt kendi ki�isel deneyimi �zerine bu konuyu inceledi�ini s�yl�yor. �niversite i�in California'ya ta��nan Zahrt, oradaki arkada�lar�n�n s�rekli gym'e gitmesi nedeniyle kendisini yeterince egzersiz yapm�yor olma d���ncesinin sard���n� ve formda hissetmemeye ba�lad���n� anlat�yor. Ba�kalar�ndan daha az hareketli olma hissinin sa�l�k �zerindeki etkisini inceledi�inde, bu insanlarda �l�m riskinin, kendisinin ba�kalar�ndan daha fazla egzersiz yapt���n� d���nenlerden y�zde 71 daha fazla oldu�unu g�rd�.
Alg�n�n sa�l��a etki nedenleri Zahrt'�n bu iddias� ola�and��� gelebilir; ama alg�lar�m�z�n sa�l���m�z� etkileyebilece�ine dair en az �� neden sunulabilir: 1. Yeterince aktif olmad���m�z� d���n�rsek strese gireriz. �evremizdeki insanlar�n s�rekli egzersiz yapt���, sa�l�kla ilgili mesaj bombard�man�na tutuldu�umuz ko�ullarda endi�eye kap�l�r�z; kronik stres ise sa�l���n d��man�d�r. 2. Aktif oldu�umuzu d���n�yorsak kendimizi atletik g�r�r�z ve bu alg� bizi daha fazla egzersize y�nlendirebilir. 2015'te yap�lan ba�ka bir ara�t�rma da bu fikri destekliyordu. Arkada�lar�n�zdan daha az formda oldu�unuzu d���n�yorsan�z, y�l boyunca egzersiz yapma ihtimaliniz de azal�r. 3. Plasebo etkisinin tersi bir etki de s�z konusu olabilir. �rne�in bir a�r� kesicinin tesirli oldu�u d���ncesi onun v�cuttaki etkisini art�rabilir. Bunun tersi ise nosebo etkisidir. Yani negatif beklenti nedeniyle bir tedavinin psikolojik etkisi azalabilir. Belki de arkada�lar�m�z kadar egzersiz yap�yor, ama b�yle alg�lamad���m�z i�in yararlar�n� yeterince g�rm�yor olabiliriz. Otel temizlik�ilerini ele alal�m. �al��malar� s�ras�nda s�rekli hareket halindedirler. Ama 2007'de yap�lan bir ara�t�rma, onlar�n bu hareketleri egzersiz olarak g�rmediklerini ortaya koydu. Ara�t�rmac�lar bu i��ilerin yar�s�na, yapt�klar� i�in iyi bir egzersiz oldu�unu ve bunun kendilerine yarad���n� anlatt�. D�rt hafta sonra bu gruptakilerin kilo verdi�i ve tansiyonlar�n�n d��t��� g�r�ld�. ��lerini egzersiz yapma f�rsat� olarak alg�lamalar�n�n fiziksel etkisi olmu�tu. Belki bu y�zden yerleri daha enerjik bir �ekilde s�p�rmeye ba�lam��, belki de plasebo etkisi ortaya ��km��t�.
Ya�l�l�k ne zaman ba�lar? 2003'te �ngiltere'de yap�lan bir ara�t�rmada insanlara ya�l�l�k d�neminin hangi ya�ta ba�lad��� sorulmu�tu. Ya�l�l���n 60 ya� veya alt�nda ba�lad���n� d���nenlerin, bu soruya 70 ve �st� �eklinde cevap verenlere k�yasla ileriki y�llarda daha fazla ciddi kalp sorunlar� ile kar��la�t�klar� g�r�ld�. Bu basit soruya verilen yan�t, insanlar�n kendi sa�l�k stat�lerine dair bilgi veriyor asl�nda. Belki de sa�l�k sorunlar� oldu�u veya kendilerini ya�l� hissettikleri i�in ya�l�l���n 60 ya�ta ba�lad���n� s�yl�yorlar. ya da �m�r olarak fazla zamanlar�n�n kalmad���n� d���n�p egzersiz yapmay� bo� g�r�yor olabilirler. Di�er ihtimal ise genel olarak ya�l�l�k konusunda kayg� duyulmas� ve bunun da sa�l��� olumsuz etkilemesi olabilir. Bu ihtimaller, ki�inin arkada�lar�na k�yasla ne kadar egzersiz yapt��� alg�s�yla ilgili a��klamaya paralellik g�steriyor. Tam olarak t�m sorulara yan�t bulamasak da ilgin� bir �eyler oldu�unu ve sa�l��a ve formda olmaya dair alg�m�z�n �nemli oldu�unu anl�yoruz. Bu durum kamu sa�l��� yetkililerini zora sokuyor. Onlar, sa�l�kl� kalmak i�in ne kadar egzersiz yapmam�z gerekti�ini bilmemizi istiyor. �te yandan, hedefi y�ksek tutmak, motivasyonu azaltabilir. Bu mekanizmalardan hangisinin ya�am s�resi �zerinde en fazla etkide bulundu�unu anlamadan neyin i�e yarayaca��n� bilemeyiz. �imdilik benim i�in en iyi �ey yapabilece�im kadar egzersiz yap�p, bu i�i abart�l� yapan arkada�lar�mdan uzak durmak.
12.4.2018 - 32652
|