A?masra maden patlamas� soru�turmas�: "E�lerimizin havaland�rma ile ilgili s�yledi�i her �ey do�ru ��kt�"

�E�lerimizin �ehit olmadan s�yledi�i her �ey bir bir ortaya ��kt�. Havaland�rmada problem var, ocak bak�ma al�nacak demi�lerdi. Hepsi �ehit olmadan �nce madendeki ihmalleri anlatm��; ailesine diyemezse arkada��na, arkada��na diyemezse sevgilisine� G�z g�re g�re gittiler i�te.�

�kiz bebeklere hamile 24 ya��ndaki Sena S�la Y�ld�r�m, Amasra�da T�rkiye Ta�k�m�r� Kurumu�na ait maden oca��ndaki patlamada e�ini kaybeden onlarca kad�ndan biri.

Facian�n ard�ndan Amasra�daki madenci aileler bir yandan yaralar�n� sarmaya �al���rken, di�er yandan soru�turmay� yak�ndan takip ederek hukuki a�amaya haz�rl�k yap�yor.

Bilirki�i �n raporu ve tutuklu ki�ilerin ilk savc�l�k ifadeleri, maden oca��n�n i�leyi�ine dair pek �ok ihmal iddias�n�, denetimsizlik ve aksakl�k tespitlerini ortaya koyuyor.

�T� ve Kocaeli �niversitesi�nde g�rev yapan akademisyenlerden olu�an bilirki�i heyeti, madende �havaland�rma eksikli�i, metan gaz� �l��mlerinin etkili yap�lmamas�, k�m�r tozuyla m�cadele edilmemesi� gibi kritik hatalar oldu�unu de�erlendiriyor.

42 madencinin �ld��� patlamaya ili�kin kritik tespitlerden biri, grizu patlamas�n�n meydana geldi�i noktaya en yak�n havaland�rma sisteminin be�te bir oran�nda �al��t���na y�nelik.

B?ilirki�i raporunda neler �ne ��k�yor?

Raporda ayr�ca teknik personel say�s�ndaki yetersizli�in kazada etken oldu�u ve ilgili bakanl�klar taraf�ndan madende yap�lan rutin denetimlerin �gereken etkinli�i sa�layamad���� kaydedildi.

Merkezi gaz izleme sisteminden al�nan veriler �zerinden, madende patlama ger�ekle�meden �nce �ok�a kez, �neredeyse rutin olarak� �ok riskli metan seviyelerinin g�r�ld��� tespit edildi. Ancak bu tespite kar��n hi�birinde oca��n k�smen dahi bo�alt�lmas� y�n�nde bir �nlem al�nmad��� belirtildi.

Bilirki�i raporunda, birincil sebep olarak havaland�rma eksikli�i g�sterilirken, �Havaland�rma sistemi yeterli ve etkili olsayd� olay�n meydana gelmesi �nlenirdi� ifadelerine yer verildi.

Soru�turma kapsam�nda tutuklu bulunan baz� �al��anlar�n ifadelerine g�re, madendeki havaland�rma sorunu bilinmesine ra�men patlama an�na kadar herhangi bir �nlem al�nmad�.

ANKA Haber Ajans��n�n 3 Kas�m�da yay�mlad��� ilk ifadelere g�re, tutuklu emniyet m�hendisi �ahan Kahraman, kazan�n meydana geldi�i kottaki 4 hava pervanesinden birinin ar�zal� oldu�u ve gerekli par�an�n kazaya dek temin edilemedi�ini s�yledi.

Tutuklu i�letme ba� m�hendisi Mehmet Tural ise savc�l�ktaki ifadesinde, �Mevcut kazada havaland�rma konusunda sorumluluk tamamen i� g�venli�ine aittir, tozla m�cadele konusunda da i� g�venli�ine aittir� dedi.

BBC T�rk�e�nin patlama sonras� gerek maden oca��nda gerek taziye evlerinde konu�tu�u pek �ok madenci ailesi, yak�nlar�n�n birka� ayd�r ocaktaki riskli metan seviyesine ra�men, i� g�venli�i sa�lanmandan �al��t�r�ld�klar�n� anlatm��t�.

Sena S�la Y�ld�r�m, �E�im bana �ehit olmadan 2 hafta �nce madenin havaland�rmas�nda sorun oldu�unu s�ylemi�ti. �lmeden �nce s�yledikleri ger�ekler ortaya ��kt� ama olan yine bizimkilere oldu� demi� ve bu soru�turman�n sadece �teknik personel� seviyesinde kalmas�ndan endi�e etti�ini s�ylemi�ti:

�Bilirki�i �n raporunda �st seviye genel m�d�rlere pek de�inilmemi�. Tutuklananlar m�d�rler ya da y�neticiler de�il, genellikle teknik elemanlar. �len barut�u ve nezaret�i gibi i��ilerin �zerine su� atma ba�lad�. Bunlar�n hi�birini kabul etmiyorum.�

"E?n yak�n havaland�rma 70 metre ileride ve c�l�z bir hava �fl�yor "

K�m�r madenlerinde �retim s�ras�nda her dinamitleme yap�ld�ktan sonra belli miktar metan gaz� a���a ��k�yor. Bu durum asl�nda son derece ola�an.

A���a ��kan bu gaz�n bir metan patlamas�na d�n��memesi ve i��ilerin sa�l���n� tehlikeye atmamas� i�in ise etkili bir havaland�rma sistemiyle maden d���na at�lmas� gerekiyor.

Bilirki�i raporuna g�re Amasra�daki maden oca��nda bu mekanizma i�lemedi. Patlama, barut�unun -320 kotun en u� noktas�nda ekibiyle birlikte dinamitleme yapt�ktan sonra metan gaz� seviyesinin h�zl� bir �ekilde artmas� ve grizu patlamas�na d�n��mesiyle ger�ekle�ti.

Raporda, �Yetersiz ve etkisiz havaland�rma sistemi olay�n meydana gelmesindeki en temel unsurdur� ifadeleri yer ald�:

�Ocak i�inde yeterli miktarda ve h�zda hava dola��m� sa�lanamam��, bu nedenle yan�c�, patlay�c� gazlar� ve tozlar� insanlar�n �al��t��� ve bulunduklar� yerlerde seyreltme ve h�zla ortamdan uzakla�t�rma g�revi yerine getirilememi�tir.�

Ayr�ca, �-300 ve -350 katlar�na g�nderilen hava miktar� son derece yetersizdir. Bu b�y�kl�kteki bir ocakta bu kadar az hava ile yeterli ve etkin bir havaland�rma sa�lamak neredeyse imkans�zd�r� ifadelerine yer verildi.

BBC T�rk�e�ye konu�an Avukat Sercan Aran, kazaya en yak�n havaland�rma vant�p�n�n hem uzakta hem de olmas�n gerekenin 5�te 1�i seviyesinde hava �fledi�ini kaydediyor:

�Yeralt�nda i��ilerin hangi noktada �ld���n� g�steren haritaya bakt���m�zda, en �nde la��m� atan ki�i ve ekibi oldu�unu g�r�yoruz. Yani delikleri delip i�ine barutlar� koyduktan sonra olmas� gerekti�i �ekilde geri �ekilmi�ler.�

����iler geri �ekildi�i esnada bu deliklerden metan s�zmaya devam ediyor ancak en yak�n havaland�rma vant�p� dinamit at�lan yere yakla��k 60-70 m uzakl�kta ve olmas� gerekenin 5�te 1�i seviyesinde bir temiz hava �fl�yor.�

�O c�l�z hava sebebiyle maalesef dinamit s�ras�nda a���a ��kan metan temiz havayla kar���p kirli hava yolundan at�lam�yor. ���iler geriye �ekilirken orada s�rekli yo�unla�an bir metan s�z konusu.�

Aran, madende metan belli bir yo�unlu�a ula�t�ktan sonra herhangi bir alev kayna��na ihtiya� duymadan, �iki ta��n birbirine �arpmas�yla a���a ��kan k���k bir k�v�lc�mla bile� patlayabilece�ini s�yl�yor.

�Madendeki y�ksek gaz seviyesi rutin ama �retim hi� durmam���

Madendeki metan gaz� seviyesi %1,5 ve %2�nin �zerine ��kt��� anda tehlike arz etmeye ba�l�yor.

Merkezi gaz izleme sistemi verilerinin incelendi�i bilirki�i raporuna g�re, maden oca��ndaki metan gaz� seviyesi ge�mi�ten bu yana �neredeyse rutin olarak� tehlikeli seviyelerde seyretmi�ti. �

18 Ekim�de konu�an kahveci R�fat Akg�l, patlamada hayat�n� kaybeden madenci �aban Y�ld�r�m��n kendisine patlamadan iki hafta �nce madendeki metan gaz� sorununda bahsetti�ini anlatm��t�:

��aban bana ocakta gaz s�k�nt�s� oldu�unu s�ylemi�ti ve �Madene giriyoruz, ��k�yoruz ama hayat�m�z tehlikede� demi�ti. �ocuklar zaten i�eride gaz s�k�nt�s� oldu�unu amirlerine s�ylemi�ler ama ��al���n, devam edin� yan�t�n� alm��lar.�

Madendeki metan sens�rlerini inceleyen bilirki�i heyeti de patlaman�n oldu�u -320 kotunda farkl� tarihlerdeki metan gaz� seviyelerine dair �unlar� not ediyor:

�-320 kal�n damar bacas�ndaki metan seviyeleri bir�ok defa yasal �st limit olan %2�yi ge�mi�tir. �ki defa da sens�r�n �l�ebilece�i en �st limit olan ve metan gaz� alt patlama limiti %5�i ge�ti�i g�r�lmektedir. Grafikler dikkatle incelendi�inde, metan seviyesinin m�teakip defalar uzun s�re boyunca %1,5 ve %2�nin �zerinde kald��� g�r�lecektir.�

�-320 Kal�n Damar Tavan Yolu�ndaki metan seviyeleri neredeyse rutin olarak %1,5�i ve d�zenli olarak da %2�yi a�t��� i�in potansiyel olarak patlay�c� metan seviyelerinin bir�ok kez mevcut olabilece�i s�ylenebilir. Bu durumlar�n olu�mas� da yetersiz ve etkisiz havaland�rmaya ilaveten metan drenaj� uygulamas�n�n olmamas�d�r.�

Tutuklu emniyet m�hendisi �ahan Kahraman savc�l�k ifadesinde, patlamadan bir hafta �nce madendeki metan gaz� seviyesinin %4 seviyesine ��kt���n� ve bu sebeple i��ileri tahliye etti�ini, 1 g�n sonra ise gaz seviyesinin normale d�nd���n� iddia etti.

Avukat Aran ise bilirki�i raporuna dayanarak bu ocakta �retimin hi�bir zaman durdurulmad���n� kaydediyor:

�Bilirki�i raporunda, ge�mi�te metan�n y�ksek seviyelere ��kmas�na ra�men �retimin durdurulmad��� ��nk� �retilen g�nl�k k�m�r miktar�n�n hep ayn� seviyede seyretti�i tespit ediliyor. �retim herhangi bir zamanda durdurulmu� olsayd�, bu �retim de�erlerine yans�rd�.�

�Bu maden oca��nda her g�n ortalama ayn� seviyede k�m�r �retilmi�. Hatta i��ilerden ��rendi�imiz kadar�yla, bu ocakta ayl�k ortalama 5-6 bin ton civar�nda k�m�r ��kar�l�rken, Eyl�l ay�nda 15 bin ton civar�nda k�m�r ��kar�lm��.�

�K�m�r �retimi s�ras�nda metan seviyesi %4�lere ��kabilir ancak burada �nemli olan �retimi durdurup durdurmad���n�z, i��ilerin g�venli�ini al�p almad���n�z. Buna dair hi�bir veri yok maalesef.�

Grizu sonras�nda k�m�r tozu patlamas� ya�and�

K�m�r �retimi s�ras�nda ortaya ��kan k�m�r tozlar�, madenin zeminine ya da vant�plerin �zerine yap��arak birka� cm kal�nl���nda k�m�r tozu tabakas� olu�turabiliyor.

Bu tozlar g��l� bir havaland�rma sistemiyle madenden at�larak ya da �zerlerine serpilen k�m�r ta�lar�yla tehlikesiz bir hale getirebiliyor.

Bilirki�i raporu, madende k�m�r tozuyla etkili m�cadele edilmedi�i i�in grizu patlamas�n� k�m�r tozu patlamalar�n�n takip etti�i ve facian�n boyutlar�n� art�rd��� tespit ediliyor:

�Grizu patlamas�n�n k�m�r tozu patlamas� ile oca�a yay�lmas�, ya�anan kazan�n boyutlar�n�n ve etki mesafesinin artmas�na sebebiyet vermi�tir.�

���letmede k�m�r tozu ile m�cadele konusunda haz�rlanan y�nergenin bulunmu� olmas�, i�letme yetkililerinin de riskin fark�ndal���na i�aret etmektedir. Tozla m�cadele etkin yap�lsayd� meydana gelem kazan�n etkisi daha az olabilirdi.�

Avukat Aran, �Grizu patlamas�ndan sonra ortam biriken ve temizlenmeyen k�m�r tozlar� da bu alevle birlikte patlamaya ba�l�yor� diyerek anlat�yor:

�Yer alt�nda kutu gibi bir yerdesiniz, bu �iddetli bas�n� gidebildi�i yere kadar �iddetlenerek gidiyor ve en son -300 seviyesindeki su torbalar�n� patlatt��� i�in, yang�n ve bas�n� o noktada duruyor.�

"Teknik personel say�s� yetersiz "

Bilirki�i raporunda, madende teknik personel say�s�nda eksiklik oldu�u ve bu kusurun �kazan�n meydana gelmesinde ekten oldu�u� de�erlendiriliyor.

Anka Haber Ajans��nda ��phelilerin ifadelerini haberle�tiren Gazeteci Tamer Arda Er�in, Amasra�da �len madenci say�s� toplam i��i say�s�na oranland���nda, �Asl�nda Soma ile ayn� b�y�kl�kte bir facia ama kimse bunun fark�nda de�il� diyor.

��phelilerin ifadelerinden aktaran Er�in, ���in tuhaf taraf� �u, gaz izlem merkezinde normalde iki ki�i bulunmas� gerekiyormu� ama o g�n tek ki�i varm�� ve personel eksikli�i sebebiyle s�k s�k tek ki�i kalabiliyorlarm��� diyor.

�te yandan Aran, dosyada yer alan gaz izleme sens�r plan�na g�re, kazaya en yak�n gaz izleme sens�r�n�n 80 metre uzakta oldu�unu anlat�yor:

�Olay�n oldu�u damarda bir sensor var ancak bu sensor �ok geride. Bu sensorun 18.09�da verdi�i de�er 1,69. Burada 1,69 ise muhtemelen patlaman�n oldu�u ve gaz�n daha yo�un oldu�u yerde �ok �ok daha y�ksekti ama bunun net bir verisini ��karmak da �ok zor.�

Er�in ise, �Patlaman�n ya�and��� yerde ilk �nce barut�u �lm��. Barut�unun metan seviyesinin y�kseldi�inden, merkezi izleme sistemi �zerinden haberi olmuyor� diyor:

�Yetkililer, biz i��ilere seyyar gaz �l��m cihazlar� veriyorduk diye savunuyorlar kendilerini. �len ki�inin la��m� atmadan �nce �l�mesi gerekiyordu diyorlar. Peki o ne kadar sa�l�kl� sonu� veriyor, verdi mi? Bilinmiyor.�

TTK: �Patlamada havaland�rman�n etkisi yok�

TBMM�de kurulan Amasra Maden Kazas�n� Ara�t�rma Komisyonu 2 Kas�m�da topland� ve T�rkiye Ta�k�m�r� Kurumu (TTK) Genel M�d�r Yard�mc�s� Muharrem Kiraz, bilirki�i raporunun aksine, kendi yapt�klar� incelemeye g�re facian�n meydana gelmesinde havaland�rman�n etkisi olmad���n� s�yledi.

Kiraz, �Bizim kendi �ng�r�m�z, kendi incelemelerimizle birlikte, havaland�rmadan kaynaklanan bir sorun olmad���, havaland�rmadan kaynaklanan bir kaza olmad��� �eklinde� dedi.

Kiraz, 2021 y�l�nda toplam 46 kez denetim yap�ld���n� ve denetim yap�lan hususlar�n m�esseselere g�nderildi�ini kaydederek, kuruma ba�l� 177 i� g�venli�i uzman� ve 16 i� yeri hekiminin g�rev yapt��� bilgisini verdi.

Kiraz, Amasra�daki ana aspirat�r�n 1978 y�l�nda kuruldu�unu belirterek, �S�z konusu aya��n oldu�u yerde ihtiya� kadar hava bas�l�yor. 3 bin 750 k�p hava, normal ko�ullarda oca�a bas�l�yor� diye konu�tu:

�Metan �l��m� yap�ld� m�? Az �nce de izah etti�im gibi, yeralt�nda metan sens�rleri ile birlikte �l��m� yap�l�yor. Ana galerilerde de �al��an ekiplerde ki�isel gaz �l��m cihazlar� var. S�rekli sabit olan metan sens�rlerimize de y�zde 1-1,5�te de sesli ve ���kl� uyar� yap�yor.�

Gazeteci Er�in ise, �TTK�n�n resmi g�r��� asl�nda �u: Bizim havaland�rmam�z� su�u yok, bizim eksikli�imiz yok. Tepki �ekecekleri i�in a��k�a �len i��iler su�luydu da diyemiyorlar, b�yle s�r�ncemede b�rak�yorlar� yorumu getiriyor.

M�essese M�d�r Yard�mc�s�: �Sadece oturdum, maa� ald�m�

M�essese M�d�r Yard�mc�s� tutuklu Salih Atmaca ifadesinde, 2020 A�ustos ay�nda t�m g�revlerinden al�nd���n� ve sadece k���t �zerine y�netici g�r�nd���n� savundu:

�2020 A�ustos ay�ndan sonra hi�bir i� yapmad�m, talimat almad�m, emir vermedim, hi�bir sorumluluk alt�nda da de�ilim. Sadece oturdum, maa� ald�m. �retim iltisak m�d�r� olarak bo� kadro �zerimde duruyordu ancak bana bir �ey yapt�r�lm�yordu.�

�Benim 2020 A�ustos ay�ndan sonra i� icab� oca�a girmem, bana ba�l� birimlere emir vermem, bilgi almam hem �ifaen hem de yaz�l� olarak yasaklanm��t�r.�

Avukat Aran, daha fazla ki�i sorumlu olmas�na ra�men �u a�amada sadece 8 ki�inin tutuklanm�� olmas�n� yetersiz buluyor:

�Bunlar� teknik eleman olarak de�erlendirebiliriz. Bizim bir sorumlulu�umuz yok, bir sorun g�rd���m�zde �stlerimize ifade ediyorduk ve �imdi biz g�nah ke�isi ilan ediliyoruz diyorlar.�

�E�er bilim tekni�ine uygun olmayan �artlara isyan etmezseniz, oradaki �retimi durdurma yetkiniz olmas�na ra�men maddi kayg�larla ya da siyasi kayg�larla �retimi durdurmazsan�z ya�ananlar�n sorumlusu haline gelirsiniz.�

A?masra'da hayat�n� kaybeden madencilerin e�leri olarak "Her birimizi kuca��nda �ocuklar kald� " diye Sena S�la Y�ld�r�m ise, kazadan sorumlu t�m yetkililer yarg�lanmas�n� istiyor:

"Bizim vekaletlerimiz sayesinde 8 ki�i tutukland�. Bizim amac�m�z �st ki�ilere de ula��p sonu�suz kalmamas�. Adalet yerini bulsun diye. "

�

�

8.11.2022 - 63234