|
Meme kanseri nedir?
Meme kanseri, genel olarak meme dokusunun herhangi bir yerinden kaynaklanabilen ve en s�k kanallarda olu�an kanser t�r�d�r. Memedeki s�t� yapan kesecikler ve bunlar� ta��yan kanallarda geli�ir. T�m d�nyada kad�nlarda g�r�len kanserler aras�nda birinci s�rada yer alan meme kanseri a��rl�kl� olarak menopoz sonras�nda g�r�l�rken, son y�llarda ciddi olarak 40 ya� alt� kad�nlarda da s�kl�kla g�r�lmeye ba�lam��t�r. Avrupa'da her 10 kad�ndan biri, ABD'de ise her 8 kad�ndan birinin, ya�am� boyunca meme kanserine yakalanma riski ta��d���n�, erkeklerde ise g�r�lme s�kl���n�n kad�nlara oranla �ok d���k oldu�u g�r�l�yor. Ancak teknolojik geli�me ve erken tan� olanaklar�, meme kanserinde ya�am kay�plar�n�n d���k olmas�n� sa�l�yor. Bunun yan�nda Bat� �lkelerinde sivil toplum kurulu�lar�n�n �al��malar� ve h�k�metlerin sa�l�k politikalar� sonucu toplumun meme kanseri bilincinin art�r�lmas� meme kanserine ba�l� �l�m oranlar�n�n d���k kalmas�n� sa�layan bir ba�ka unsur.
Meme kanserinin belirtileri nelerdir?
Meme kanserinde �nemli olan, belirtiler ortaya ��kmadan hastal��� yakalayabilmek. ��nk� belirtilerin geli�mesi, hastal���n ilerledi�i anlam�na geliyor.
Meme kanserinde en s�k g�r�len belirtiler ise;
• Memede ya da koltuk alt�nda ele gelen kitle,
• Memenin boyutunda veya �eklinde olu�an de�i�iklik,
• Meme ba��ndan kanl� ak�nt� gelmesi,
• Memenin derisinde veya meme ba��nda �ekil ve renk de�i�ikli�i,
• Meme veya meme ba��nda i�eriye do�ru �ekilme olmas�,
• Memede kitle olmamas�na ra�men koltukalt�nda ya da boyunda bir beze olu�mas�.
Meme kanserinin risk fakt�rleri nelerdir?
Baz� risk fakt�rlerine sahip kad�nlarda meme kanseri g�r�lme ihtimali art�yor. Ancak yine de risk fakt�rlerini ta��mayan ki�ilerin de meme kanserine yakalanmas� m�mk�n. Meme kanserinde ileri ya� �nemli bir risk fakt�r�n� olu�turuyor. 50 ya� �zerinde olan kad�nlarda meme kanseri g�r�lme s�kl���, 50 ya��n alt�nda olan kad�nlardan 4 kat daha fazla oluyor. Bu nedenle, �zellikle 50 ya� �zerindeki kad�nlarda tarama testlerinin �nemi art�yor.
Risk fakt�rleri:
• Ailede meme kanseri �yk�s�n�n bulunmas�,
• Adetlerin erken ya�ta ba�lam�� olmas� (12 ya� alt�),
• Do�um yapmam�� olmak,
• �lk do�umu 30 ya� sonras�nda yapm�� olmak,
• Ge� ya�ta menopoza girmek,
• Kilolu olmak ve �zellikle menopoz sonras� kilo almak,
• Sigara t�ketmek riski art�r�yor.
Meme kanseri genlerinin �nceden tespit edilmesi m�mk�n m�?
Meme kanserine yol a�t��� bilenen baz� genler tarif edilmi�tir ve genetik test yoluyla tespit edilmektedir. Bu test ailesinde erken ya�ta meme kanseri
her iki memede meme kanseri
meme d���nda erken ya�ta yumurtal�k kanseri
Erkek meme kanseri akrabas� olan ki�ilere genetik �al��ma yapmak d���n�lebilir.
Genetik testler bu konuda uzman genetik dan��ma merkezlerinde yap�lmaktad�r. Ki�ilerin aile hikayesi detayl� olarak de�erlendirilmekte ve ��kan sonu�lar do�rultusunda test yap�lmaktad�r. Genetik test erken ya�ta meme kanseri olan ki�ilere de yap�lmaktad�r. Ama� karde� ve �ocuklar�n risk haritas�n� ��karmak ve tedaviye devam ederken bilgi sahibi olmakt�r.
Meme kanserinin erkeklerde g�r�lme s�kl��� nedir?
Meme kanserinin kad�nlara �zg� bir hastal�k oldu�u san�l�r. Ancak meme kanserlerinin yakla��k %1'i erkeklerde g�r�l�r. Erkeklerde bu kadar az g�r�lmesinin iki nedeni, erkeklerde meme dokusunun nispeten azl��� ve erkeklerin hormonal yap�s�n�n kad�nlardan farkl� olmas�d�r.
Erkeklerde meme kanseri daha �ok 60 ya� �st�nde g�r�l�r. �ok az erkek hastal���n fark�na var�r ve bu nedenle hastal�k tan�s� kad�nlara g�re daha ge� konur, kanser tan�s� kondu�unda da hastal�k genellikle ilerlemi� olur ve tedavisi de zorla��r. Dolay�s�yla, erkeklerin de bu konuda duyarl� olmalar� ve v�cutlar�ndaki de�i�ikliklerin fark�nda olmalar� �ok �nemli.
Meme kanserinin tedavisi nas�l yap�l�r?
Meme kanseri �ok s�k g�r�len bir hastal�k; kad�ndaki en s�k kanser. Bunun iyi taraf�, meme kanseri ile ilgili �ok bilginin olmas� ve �ok say�da ara�t�rma yap�l�yor olmas�. Hem tan� hem de tedavi y�ntemlerinde bir�ok geli�me ya�an�yor. Meme kanserinin t�rlerine g�re tedavi se�enekleri de g�n ge�tik�e farkl�la��yor ve ki�iye �zel tedavi �n plana ��k�yor. Meme kanseri riskinin ortalamadan y�ksek oldu�unu bildi�imiz kad�nlar� daha iyi ay�rd ediyor olmam�z, kad�nlar�n meme yap�lar�n� daha iyi tan�malar�, memelerindeki de�i�ikliklerin fark�na varmalar� ve zaman� geldi�inde koruyucu meme taramalar�n� yapt�rmalar� gibi bilin�li davran��lar g�n�m�z�n t�p teknolojisiyle birle�ti�inde, meme kanseri korkutmayan bir kanser t�r� haline geliyor.
Meme kanserlerinin a�a�� yukar� y�zde 10'u kal�tsal genetik fakt�rlere ba�l�d�r. Bunlardan da y�zde 85'i BRCA1, BRCA2 dedi�imiz gen mutasyonlar�na, geri kalan� ba�ka genlerdeki mutasyonlara ba�l�d�r. Ailesel kanser riskinin y�ksek oldu�unu saptad���m�z hastalarda bu genetik mutasyonlar�n olup olmad���na bakabiliyoruz. E�er bu mutasyon varsa, y�llar i�erisinde meme kanseri ve yumurtal�k kanseri olma olas�l���n�n �ok y�ksek oldu�unu biliyoruz. Buna ba�l� olarak erken tarama, ila� kullanarak riski d���rme, bazen de ameliyatla meme dokusunu ��kararak hastal��� �nleyici baz� yakla��mlar �neriyoruz.
Kanser olmu� ve erken evrede tan� konup ameliyat edilmi� olan hastalar�n �nemli bir k�sm�n�, geli�mi� ve g�venirli�i kan�tlanm�� yeni genetik testler sayesinde kemoterapi vermeden izleyebiliyoruz. Bu yakla��m ile bu hastalar� hem kemoterapinin yan etkilerinden korumu� oluyoruz hem de ya�am kalitelerini d���rmemi� oluyoruz.
Meme kanseri ve tedavisindeki yeni tekniklerden biri de radyoterapiyi ameliyat s�ras�nda vermek. Bu y�ntem ile hastaya zaman kazand�r�larak baz� t�bbi yararlar sa�lanabiliyor. Normalde, meme kanseri ameliyat�nda �nce t�m�r� ��karmak i�in bir cerrahi i�lem yap�l�r, daha sonra ise birka� hafta boyunca radyasyon tedavisi uygulan�r. Ancak intraoperatif radyoterapi se�ene�inde radyoterapi ameliyat s�ras�nda, t�m�r al�nd�ktan hemen sonra veriliyor. B�ylece, 5 hafta s�ren radyoterapi tedavisi sadece 30-40 dakika i�erisinde tamamlanabiliyor.
Ancak, Bat� �lkelerinde bile meme kanseri tan�s� kondu�unda hastalar�n %5'i ileri bir evrede oluyor. Bu hastalarda g�venebilece�imiz tek y�ntem geli�mi� ila� tedavileridir. Baz� t�m�rlerin bu tedavilere yan�t� iyi, baz�lar�n�nki pek iyi olmuyor ne yaz�k ki.
1970'ler ile kar��la�t�r�ld���nda meme kanserine ba�l� �l�mler ��te bir oran�nda azalm�� olsa da, tan�n�n ge� konmas�, �zellikle de g�r�lme s�kl���n�n y�ksek olmas� nedeniyle meme kanseri ne yaz�k ki d�nyada halen kad�nlardaki birinci s�radaki kansere ba�l� �l�m nedeni.
Genetik risk alt�nda olan ki�iler d���nda, kimler meme kanseriyle ilgili tehlike alt�nda? Sigara, spor yapmamak, sutyen kullan�m� meme kanserini tetikliyor mu?
Sa�l�kl� bir ya�am tarz� sadece kansere de�il, t�m hastal�klara yakalanma riskini d���r�yor. Her ne kadar genetik bir risk fakt�r� olmasa da kanser riskini d���rmek i�in �zellikle sigaradan uzak durmak �ok �nemli. Pasif i�icili�in bile kanser riskini art�rd���n� g�steren �al��malar var. �zellikle sigara kullanan, d�zenli egzersiz yapmayan, hareketsiz bir ya�am tarz� benimseyen ve sa�l�ks�z beslenen insanlar�n sadece meme kanseri de�il, her t�rl� kansere yakalanma risklerinin y�ksek oldu�unu s�yleyebiliriz. �i�manl�k da meme kanseri ile do�rudan ilgili. Obezite, kanser olma olas�l���n� art�r�yor. Yani �i�manl�k, kanser riski a��s�ndan bak�ld���nda da bir hastal�k, yaln�zca estetik bir kusur de�il maalesef. Di�er taraftan s�tyen kullanman�n, sutyenin tipinin, deodorant kullan�m�n�n meme kanseri ile uzaktan yak�ndan ili�kisi yok.
Erken tan� i�in ne yapmal�? Mamografi �ektirmek ne kadar �nemli?
Meme kanseri riski ya�la birlikte artar. D�zenli hekim kontrolleri i�inse anlaml� ya� s�n�r� 40-45 ya�lar aras�d�r. Risk alt�nda olanlar�n 40 ya��ndan sonra her y�l, risk alt�nda olmayanlar�n ise 45 ya��ndan sonra her y�l muayene, mammografi ve ultrasonografi �ektirmeleri �neriliyor. Ki�ide �zel bir risk varsa da daha s�k doktor kontrol�ne gitmesi �neriliyor. Mammografi ise bug�n i�in meme kanseri a��s�ndan en de�erli tarama testidir. Memenin yap�s� nedeniyle bazen mamografi fazla bir bilgi veremiyor ve bu durumlarda MR �ekerek hastay� izlemek gerekebiliyor.
Erken tan� i�in ne yapmal�? Mamografi �ektirmek ne kadar �nemli? Meme kanseri riski ya�la birlikte artar. D�zenli hekim kontrolleri i�inse anlaml� ya� s�n�r� 40-45 ya�lar aras�d�r. Risk alt�nda olanlar�n 40 ya��ndan sonra her y�l, risk alt�nda olmayanlar�n ise 45 ya��ndan sonra her y�l muayene, mammografi ve ultrasonografi �ektirmeleri �neriliyor. Ki�ide �zel bir risk varsa da daha s�k doktor kontrol�ne gitmesi �neriliyor. Mammografi ise bug�n i�in meme kanseri a��s�ndan en de�erli tarama testidir. Memenin yap�s� nedeniyle bazen mamografi fazla bir bilgi veremiyor ve bu durumlarda MR �ekerek hastay� izlemek gerekebiliyor.
Emzirmek meme kanseri riskini d���r�r m�?
Emziren kad�nlarda risk daha az, emzirmeyenlerde ise daha y�ksek diye bir �ey yok. Bir kad�n i�in emzirmesi ya da emzirmemesi �zel bir risk fakt�r� olu�turmuyor. Yani, bireyin taranmas� kurallar� de�i�miyor. Bunun gibi, b�y�k kitleler ve toplumlar i�in saptanabilen, akademik de�eri olan farkl�l�klar olabilir. Fakat birey i�in bunlar anlaml� de�il. �rne�in, meme kanserine yakalanma oran�n�z y�zde 10'dan 10 bu�u�a ��kmas� sizin i�in bir �ey ifade etmez. Kad�n�n bilmesi gereken, ger�ek riski art�ran �nemli bilgi, ailede, anne taraf�nda yo�unla�m�� meme kanseridir.
Meme cerrahisi ge�irmi� kad�nlar da emzirebilir mi?
Meme cerrahisi ge�irmi� kad�nlar (memesinin tamam� al�nmam�� olanlar) genellikle bebeklerini emziremeyeceklerinden korkarlar ancak ameliyat edilmi� ve tedavisi tamamlanm�� meme di�er meme gibi s�t salg�lamaya devam eder ve emzirme her iki memeden yap�labilir.
20.10.2016 - 23758
|