NARS�S�ZM NED�R? Narsisizmin
Narsist NARS�S�ZM VE NARS�ST�K K���L�K Narsisizm, bireyin hayatta kalma ve hayat�n� devam ettirebilme duygusudur. Literat�rde narsisizm, toplumsal ili�kilerde bireyin hayatta kalma �abas�n� abartmas�ndan dolay� bir psikolojik bozukluk olarak ifade edilmektedir. Bireyin �yesi olarak bulundu�u aile, e�itim, i� gibi ortamlarda narsistik ki�ilik yap�s� di�er bireyler i�in sorun yaratabilece�i d���n�lmektedir. Narsisizm, mitolojiden gelen bir kavram olup; suda g�rd��� kendi hayaline a��k olan gen� adam Narkissos'dan gelmektedir. Terim olarak duyars�zl�k anlam�na gelmektedir (Gen�tan, 2010, akt. Yeni�eri vd. 2017:74). Narsisizmin T�rk Dil Kurumu s�zl���ndeki kar��l��� ise �zseverliktir (www.tdk.gov.tr). Narsisizmin ba�ka tan�mlar� da �u �ekildedir; ki�inin kendi v�cuduna kar�� cinsel arzu ve haz duymas� (�zayd�n, 1984); kendine a��k olma, ki�ide cinsel hazz�n kendi v�cuduna y�nelik olu�u ile belirgin, cinsel sap�kl�k hali adland�r�labilir (Kocat�rk, 1994; akt. Timuro�lu ve ��can, 2008:240). Narsisizm kelime olarak ilk kez 1898 y�l�nda psikanalitik kuramc� Ellis taraf�ndan psikolojik bir kavram� a��klamak amac�yla kullan�lm��t�r. Ellis, narsisizmi �zellikle kad�nlarda g�r�len ve cinsel d�rt�leri bireyin kendisine hayranl�kla y�neltmesini i�eren duygular olarak a��klam��t�r (Rozenblatt, 2002; akt. Karaziz ve Atak, 2013:46). Freud 1910'da, Narsisizmi, Cinsellik �zerine �� Makale'de bir dipnot olarak ilk kez kullanm�� ve d�rt y�l sonra psikanalisttik teoriye b�y�k katk�da bulunan "On Narcissism:
An Introduction" yaz�s�nda yay�mlam��t�r. Bir ki�ilik tipi olarak Freud, narsisizmden ilk kez 1931'de s�z etmektedir (Kartopu, 2013:628). Rozenblatt (2002)'a g�re, normal narsisizm, bireyin kendisi, yak�n �evresi ve �evresindeki di�er bireylerle uyumu ve �evresinin beklentilerini kar��layabilece�i duygusunu ifade etmektedir (Karaaziz ve Atak, 2013:46). Normal d�zeyde narsisizm; bir insan�n hayatta kalmas�, �al��mas� ve sa�lam bir kimli�i devam ettirmesi i�in zorunludur (Kartopu, 2013:627). Her insan be�eni toplamak ve yapt��� i�ler nedeniyle takdir kazanmak ister. Ancak narsistik ki�iler bu takdiri kazanmak i�in s�rekli �aba g�sterirler ve kar��l���n� alamazsa hayal k�r�kl��� ya�arlar. Bu hayal k�r�kl��� "Narsistik Yaralanma" olarak isimlendirilir (Bolat vd., 2016:484). Narsistik yaralanma, bireyi normal narsisizmden uzakla�t�r�r, patolojik bir sorun yaratan narsistik ki�ilik yap�s�na do�ru kaymas�na neden olur. Bu noktada, normal (birincil) narsisizm �ocu�un normal geli�im s�recinin bir par�as�n� olu�tururken, patolojik (ikincil) narsisizm ise ki�inin kendi bedenini bir nesne olarak se�ip sevgisini kendisine y�neltti�i ve narsistik ki�ilik bozuklu�unu temsil etmektedir (Alanka ve Cezik, 2016:552). Rozenblatt (2002), patolojik narsisizmdeki en �nemli noktay� bireyin tamamen d��tan gelen yorumlarla beslenmeye a��k ve muhta� olmas�ndan kaynakland���n� ileri s�rmektedir (Bolat vd., 2016: 484). Bu a��dan patolojik narsisizm; �st�nl�k duygusu, y�ksek �z be�eni ve bunu di�erlerinden bekleme, ayr�ca empati eksikli�i ve hak iddias�nda bulunmay� ifade eder (G�ng�r ve Ek�i Ar�cak, 2012:1272). Narsistik ki�ilik �zelliklerine sahip olan bireyler bu t�r �zellikler ta��d�klar�n�n fark�nda de�illerdir. Narsistik e�ilimi olan bireyler, b�y�klenmeci ve bencil davran��lar�n �d�llendirildi�ini g�rd�klerinde narsist davran��lar�n� daha rahat g�stermeye ba�lamaktad�r. (Lubit, 2002; akt. Atay, 2009:185). Ayn� zamanda ebeveynlik stilleri, anne bebek etkile�imi ve �zellikle narsistik ki�ilik bozuklu�unun olu�umunda genetik fakt�rlerin de % 45-% 80 oran�nda rol oynad��� ifade edilmektedir (Eldo�an, 2016:6). Narsistik ki�ilik, insanlar�n belirli �ekilde uzmanla�maya gitmesiyle, bireyselli�in �n plana ��kmas� ile kendini daha �ok belli etmektedir. �a��m�za egemen olan narsistik ki�ili�in belirtilerine, toplumsal ama�lar�n ve ba�kalar�na duyulan ilginin k�relerek, bunun yerini ben merkezcili�in almas� �rnek g�sterilebilir (Timuro�lu ve ��can, 2008:239). Narsistik ki�inin, di�er insanlarla ba�lar� �ok zay�ft�r. Narsist ki�i, sevme kapasitesini yitirmi� olman�n bo�lu�unu ya�ar. Bu t�r bir benlik, yok olma tehlikesiyle kar��la�t��� ko�ullarda ya�ayabilmek i�in kendine sayg�y� s�rd�rme ve sevginin olmad��� yerde, en az�ndan be�eni toplayarak bu bo�lu�u kapatmaya �al��ma �abalar�n� simgelemektedir. Dolay�s�yla narsisizm kendini sevmeyi de�il, kendine yabanc�la�may� simgeler (G�ng�r vd. 2012:1272-1273). Masterson (2006) ise, narsisizmin �nemli �zelliklerini g�rkemlilik, onaylanma ve be�enilme ihtiyac�, ba�kalar�na kar�� ilgisizlik ve empati yoksunlu�u olarak belirtmektedir (�nan, 2015:2). Narsist ki�ilik bozuklu�u i�in a�a��da verilen ki�ilik �zelliklerin en az be�inin bulunmas� gerekmektedir (Bolat vd. 2016:490, Eldo�an, 2016:2):
Kendisinin �ok �nemli oldu�u duygusunu ta��r,
S�n�rs�z ba�ar�, g��,
zeka , g�zellik ya da kusursuz a�k �zerine kafa yorar,
Kendilerinin �zel-biricik bir birey oldu�una ve sadece �zel ya da toplumsal durumu �st�n ki�ilerce (ya da kurumlar) anla��labilece�ine, sadece onlarla ili�ki kurmas� gerekti�ine inan�r,
�ok be�enilmek ister,
Hak kazand��� duygusu vard�r,
Ki�ileraras� ili�kileri kendi ��kar� i�in kullan�rlar,
Empati yapamazlar bu nedenle ba�kalar�n�n duygular�n� ve ihtiya�lar�n� fark etme isteksizlikleri vard�r,
K�skanma ve k�skan�l�k duygular�n� ya�arlar. �o�u zaman ba�kalar�n� k�skan�r ya da ba�kalar�n�n kendisini k�skand���na inan�r,
Toplumda i�inde kibirli, kendini be�enmi� davran�� ya da tutumlar sergiler. �zetle, narsisizm, ki�inin kendisinin (d�� d�nyada var olan di�er nesnelerden ayr� olarak ya�anan, alg�lanan ruhsal ve fiziksel, b�t�n bir bireyi kapsar-benlik) abart�l� bir bi�imde �ne ��kar�lmas�yla ba�kalar�na duyulan ilginin azalmas�d�r (Timuro�lu ve ��can, 2008:240).
Narsist NARS�ST K���L�K BOZUKLU�U NED�R? Narsisistik ki�ilik bozuklu�u (NKB), bir insan�n a��r� �ekilde ki�isel yeterlilik, g��, prestij ve kendini �st�n g�rme ile zihinsel olarak me�gul olup bu durumun kendisine ve ba�kalar�na verdi�i y�k�c� hasar� g�rememesine neden olan bir ki�ilik bozuklu�udur. Tahminlere g�re toplumun %1 gibi bir kesiminde g�r�lmektedir. �lk kez 1968 y�l�nda form�le edilen bu rahats�zl�k megalomani olarak da adland�r�l�r. Egosantrizmin olduk�a sert bir formudur.
NARS�ST OLAB�L�R M�S�N�Z? Uzm. Klnk. Psk. Zehra Erol, narsist ki�ilerin karakter �zellikleri hakk�nda bilgi veriyor.
Her �eyin en iyisini onlar bilir, hep ilgi oda��nda olmak isterler. Kendilerini kusursuz g�rd�kleri gibi hata yapmak ise hi� onlara g�re de�il. Bu �zellikler Narsist ki�ilik �zelliklerinden sadece birka��. Benzer duygu durumunu siz de mi ya��yorsunuz.
Narsistik ki�ilik bozuklu�unda ki�i kendini a��r� derecede �nemli ve kusursuz g�r�r. B�y�klenme, hayranl�k ihtiya�lar� ise yo�undur. Dikkat �ekmek, ilginin kendisinde olmas� bu ki�iler i�in �nemli olmakla birlikte ba�ar�lar�n� abart�r, ba�kalar� taraf�ndan ele�tirilmeye ise hi� katlanamazlar. Olaylar kar��s�nda kendilerini yetkin g�r�r, di�er insanlarla empati kurmada, dinlemede, onlar�n bak�� a��s�n� alg�lamada ise �o�u zaman yetersiz kal�rlar.
�sk�dar �niversitesi Feneryolu Poliklini�i'nden Uzm. Klnk. Psk. Zehra Erol, narsist ki�ilerin kendi iddial� g�rd�kleri y�nlerini abartmay� sevdiklerini s�ylerken, di�er insanlar�n ba�ar�l� g�z�ken y�nlerini de de�ersizle�tirdiklerini ve onlar� k�skand�klar�n� belirtiyor.
Bu ki�ilerin kendi yanl��lar�n� kabul etmelerinin g�� oldu�unu ifade eden Erol, bir sorun kar��s�nda mutlaka mant�kl� sebepler g�steren bu ki�ilerin g�zle g�r�n�r nedenler olsa dahi hatalar� ile y�zle�mek istemediklerinin alt�n� �iziyor.
K�r�lgan �zsayg�lar� nedeniyle hayranl�k ve ilgi ihtiya�lar� �ok fazlad�r, insanlarla ili�kilerde kar��s�ndaki ki�inin hayranl���n� hissetmek �nemli olsa da ki�iler aras� ili�kilerde mesafe ve so�ukluk vard�r diyen Erol, bu ki�ilerin yak�nlar�n�n davran��lar�n� kontrol etme e�iliminde olduklar�n� kaydediyor.
Narsist ki�iliklere ili�kin Uzm. Psk. Zehra Erol �u �nemli de�erlendirmelerde bulunuyor:
NARS�STLER KEND� HEDEFLER� ���N BA�KALARINI KULLANIRLAR! "Onlar�n faaliyetlerini ve u�ra�lar�n� da y�netme istekleri vard�r. Aile �yelerinin ba�ar�lar� ile kendi ba�ar�lar�ym�� gibi �v�n�rler. Kendi hedeflerine ula�mak i�in ba�kalar�n� kullanmak bu ki�iler i�in do�ald�r. �li�kilerde kar�� taraf� olduk�a zorlarlar. Bu ki�ilerle ili�ki kurarken net ifadeler kullanmak olduk�a �nemlidir. �zellikle s�n�rlar�n netli�i a��k anla��l�r, k�sa c�mleler, basit cevaplar �nemlidir. Sizi y�nlendirmeye �al��t���nda uzun uzun anlat�mlar�n faydas� yoktur. Detayl� bilgi verdi�inizde sizi anlayaca��na inanc� ger�ek�i bir beklenti de�ildir.
NARS�STLER TEDAV�DEN KA�INIRLAR! Kendini ele�tiren, kendisine uymayan yakla��mlarda sizinle ili�kiyi tamamen kesebilirler. Olaylar kar��s�nda bekledikleri tepkiler vard�r, bunun d���nda bir yakla��mda a��r� �fkelenebilirler. Onlara ne yapaca��n� s�ylemek ya da onlar� de�i�tirmeye �al��maktan �ok anlamaya ve tan�maya �al��mak �nemlidir. Empati de yetersiz kald�klar� i�in kar��s�ndaki ki�iyi anlamakta zorlan�rlar. Bu nedenle olaylar kar��s�nda yap�c� yakla�mak ve destek vermek ili�kiyi olumlu etkiler.
�evresindeki ki�iler ili�kilerinde zorluk ya�ad�klar� i�in terapiye y�nlendirseler de tedaviye kat�l�m onlar i�in olduk�a zordur. Uzun s�reli i� g�r�ye dayal� terapiden faydalansalar da istekli de�illerdir.
NARS�ST TEST� Uzmanlar
narsist ki�ilerin karakter �zellikleri hakk�nda bilgi veriyor. ��te narsist olup olmad���n�z� anlaman�n yolu...
Narsistik ki�ilik bozuklu�unda ki�i kendini a��r� derecede �nemli ve kusursuz g�r�r. B�y�klenme, hayranl�k ihtiya�lar� ise yo�undur.
Dikkat �ekmek, ilginin kendisinde olmas� bu ki�iler i�in �nemli olmakla birlikte ba�ar�lar�n� abart�r, ba�kalar� taraf�ndan ele�tirilmeye ise hi� katlanamazlar.
Olaylar kar��s�nda kendilerini yetkin g�r�r, di�er insanlarla empati kurmada, dinlemede, onlar�n bak�� a��s�n� alg�lamada ise �o�u zaman yetersiz kal�rlar.
Bu ki�iler hatalar� ile y�zle�mek istemezler. K�r�lgan �zsayg�lar� nedeniyle hayranl�k ve ilgi ihtiya�lar� �ok fazlad�r, insanlarla ili�kilerde kar��s�ndaki ki�inin hayranl���n� hissetmek �nemli olsa da ki�iler aras� ili�kilerde mesafe ve so�ukluk vard�r.
Bu ki�iler ayr�ca yak�nlar�n�n davran��lar�n� kontrol etme e�ilimindedirler.
Tedaviden ka��n�rlar! Kendini ele�tiren, kendisine uymayan yakla��mlarda sizinle ili�kiyi tamamen kesebilirler. Olaylar kar��s�nda bekledikleri tepkiler vard�r, bunun d���nda bir yakla��mda a��r� �fkelenebilirler.
Onlara ne yapaca��n� s�ylemek ya da onlar� de�i�tirmeye �al��maktan �ok anlamaya ve tan�maya �al��mak �nemlidir.
Empati de yetersiz kald�klar� i�in kar��s�ndaki ki�iyi anlamakta zorlan�rlar. Bu nedenle olaylar kar��s�nda yap�c� yakla�mak ve destek vermek ili�kiyi olumlu etkiler.
�evresindeki ki�iler ili�kilerinde zorluk ya�ad�klar� i�in terapiye y�nlendirseler de tedaviye kat�l�m onlar i�in olduk�a zordur. Uzun s�reli i� g�r�ye dayal� terapiden faydalansalar da istekli de�illerdir.
9.12.2019 - 41975