Ba��rsaktaki bakteriler yapay zekayla incelenip ki�iye �zel diyet belirleniyor

Erciyes �niversitesi (ER�) T�p Fak�ltesi T�bbi Mikrobiyoloji Ana Bilim Dal� ��retim �yesi Do�. Dr. Aycan G�ndo�du ve ER� M�hendislik Fak�ltesi Bilgisayar M�hendisli�i B�l�m� Dr. ��retim �yesi �zkan Ufuk Nalbanto�lu, huzursuz ba��rsak sendromu ve kronik kab�zl�k �ikayetlerine geli�tirdikleri yapay zeka algoritmas�yla ki�iye �zel diyet ve prebiyotik deste�iyle ��z�m bulmaya �al���yor.

Do�. Dr. G�ndo�du ve Dr. ��r. �yesi Nalbanto�lu, y�llard�r �zerinde �al��t�klar� ba��rsak bakterileri konusunda bir ad�m daha ilerleyerek sindirim sistemi ili�kili sorunlar�n ��z�me kavu�turulmas� i�in 2019'da kurduklar� "Enbiosis Biyoteknoloji A�" firmas� b�nyesinde huzursuz ba��rsak sendromu ve kronik kab�zl���n tedavi s�recine katk� sa�lamak amac�yla yapay zeka sistemi geli�tirdi.

Geli�tirilen yapay zeka sisteminde, hastalardan al�nan d��k� �rnekleri yeni nesil dizileme sistemleriyle inceleniyor ve �zel algoritmalar arac�l���yla ki�iye �zel rapor olu�turuluyor.

G�ndo�du, AA muhabirine, uzun y�llar bu alanda �al��t�klar�n� ve tedavi cevaplar� ki�iden ki�iye de�i�en, tedavisi zor ba��rsak hastal��� ya�ayanlara umut olmaya �al��t�klar�n� s�yledi.

Hastalardan al�nan d��k� �rne�inin analizinde yapay zeka sistemini kulland�klar�n� belirten G�ndo�du, "Ki�ilerden ba��rsak mikrobiyom �rne�i al�yoruz, yani gaita �rne�i al�yoruz. Daha sonra bunlar� yeni nesil dizileme sistemlerinde diziliyoruz, bakteri �e�itlili�ine bak�yoruz, 40 binden fazla insan�n ba��rsak mikrobiyomu �rne�iyle kar��la�t�r�yoruz. Daha sonra bizim geli�tirdi�imiz algoritmay� kullanarak ki�inin ba��rsa��na, ba��rsa��ndaki bakterilere g�re �zel diyet �nerilerinde bulunabiliyoruz." diye konu�tu.

"Besin skorlamas� yap�yoruz"

Al�nan d��k� �rne�indeki bakterilerin sa�l�kla ili�kilendirilmi� bir�ok etkisinin incelendi�ini anlatan G�ndo�du, �unlar� kaydetti:

"D��k�y� yeni nesil dizileme sistemleri dedi�imiz sistemlerde bakteriyel gen boyutunda diziliyoruz. Yani bakterilerine bak�yoruz. Daha sonra yapay zeka temelli algoritmalar�m�z� kullanarak 2 ayr� rapor olu�turuyoruz. Bu raporlardan biri o ki�inin i� d�nyas�n� haritalayan bir rapor. Yani ba��rsak bakteri �e�itlili�i nas�l, antibiyotik hasar� var m�, bunun gibi yakla��k 15 parametreyi i�eriyor. �kinci raporumuz ise bu ki�inin herhangi bir parametresi, herhangi bir de�eri sa�l�kl� insanlardan farkl�ysa ki 40 bine yak�n ki�iden olu�an bir veri taban�m�z var, bunu sa�l�kl�ya nas�l benzetece�imiz konusunda besin �nerileri, besin skorlamas� yap�yoruz. Bunu 300'�n �zerinde besin ��esi �zerinden yap�yoruz."

Ki�inin talep etmesi durumunda raporlara g�re diyetisyenlerin 6 hafta boyunca prebiyotik ile diyet verip takiplerinin de yap�ld���n� anlatan G�ndo�du, s�re� sonunda yap�lan ikinci testte farkl�la�ma g�r�ld���n�, skorlar�n daha da iyile�ti�ini ve geli�ti�ini g�rd�klerini dile getirdi.

Sadece hastalar�n de�il, sa�l�kl� insanlar�n da bu testi yapt�rabilece�ini vurgulayan G�ndo�du, "Yapt���m�z klinik �al��ma sonucunda Irritabl ba��rsak sendromu (huzursuz ba��rsak sendromu) hastalar�n�n yakla��k y�zde 78 �ikayetlerinde azalma oldu�unu g�rd�k. Kronik kab�zl�k i�in bu oran y�zde 90'lara ��k�yor." dedi.

"Binlerce bakterinin �e�itlili�ine, birbiriyle olan ili�kisine bak�l�yor"

G�ndo�du, testi 2020 y�l� may�s ay�ndan beri kullan�ma sunduklar�n� ve 2 binden fazla ki�ide uyguland���n� anlatarak, ��yle devam etti:

"Bize hastan�n �rne�i geldi�i zaman �ncelikle mikroorganizmalar�n DNA's�n� izole ediyoruz. Bu bize ba��rsa��m�zda bulunan bakteriler hakk�nda bilgi sa�l�yor. Biz bu bilgiyi kullanarak bakterilerin �e�itlili�ini, birbiriyle olan ili�kisini, sa�l�kl� bir ki�inin bakterilerinden hangi bak�mdan farkl� oldu�unu ve bakterilerin besin ihtiya�lar�n� analiz ediyoruz. Yapay zeka binlerce bakterinin hem birbiriyle olan ili�kisinde hem de bu binlerce bakterinin �e�itlili�i ve ili�kisinin sa�l�kl�ya ne kadar benzeyip benzemedi�ini anlamada devreye giriyor. �kinci a�amada yine bahsetti�im b�y�k kom�nitenin sa�l�kl�ya benzetmek i�in nas�l prebiyotikler nas�l diyetler almas� gerekti�ini yapay zeka belirliyor. Dolay�s�yla, hasta ba��rsaklar�n sa�l�kl�ya hangi besin m�dahaleleriyle benzeyece�ini anlamam�zda da yapay zeka devreye giriyor. Ba��rsak sorunlar� ya�ayan hastalar i�in bir umut �����n�n araland���n� s�ylemek m�mk�n."

Kendilerine ula�an hastalara bir kutu g�nderdiklerini belirten G�ndo�du, numuneyi ki�ilerin isterlerse evden isterlerse payda�lar arac�l���yla kendilerine posta yoluyla ula�t�rabileceklerini dile getirdi.

Bu teknolojiden faydalanman�n basit oldu�unu anlatan G�ndo�du, konu�mas�n� ��yle tamamlad�:

"Bu �r�n� internet sitemiz �zerinden alabiliyorlar ayr�ca klinikler, �zel hastaneler, diyetisyenler ve muayenehanesi olan hekim gibi payda�lar�m�z var. Buraya gelen hastalara payda�lar�m�z bu yeni sistemden, yeni teknolojiden bahsediyor ve hastalar alabiliyor. Sa�l�kl� olan vatanda�lar da faydalanabiliyor. Teknolojiyi kullanmak isteyen hastalar ya da sa�l�kl� insanlar sipari� ettikleri zaman kendilerine bir kutu geliyor. Onun i�erisinde bir t�p var. T�p�n i�inde d��k�daki bakterileri �ld�ren ama �ld�r�rken DNA's�na zarar vermeyen s�v� bir sol�syon var. Bunun i�ine bir miktar d��k� �rneklerini koyuyorlar. Daha sonra g�nderdikleri o t�pler, firman�n �stanbul'daki �ubesinde toplan�yor. Ard�ndan buraya gelerek Genom ve K�k H�cre Merkezi'nde DNA izolasyonlar� yap�l�yor, o s�re�ler o prosed�rler devam ediyor. En fazla 4 hafta i�erisinde raporlar, sonu�lar kendileriyle payla��l�yor ve istedikleri diyetisyen ya da hekimle ilerleyebiliyor."

2.12.2021 - 58206